Maatschappijleer/Maatschappijleer hoofdzaak - Margarita Jeliazkova, Rob Hoppe, Gerard Ruijs, Broer van der Hoek, Ton Olgers
Jeliakova, J., Hoppe, R., Ruijs, G., van der Hoek, B., Olgers, T. (2012). Maatschappijleer hoofdzaak. Een sociaal wetenschappelijk denkkader voor politieke oordeelsvorming. Ipskamp drukkers B.V., Enschede
Kritisch denken over politieke problemen
bewerkenMargarita Jeliazkova en Rob Hoppe
Hoe kunnen we jongeren een gevoel van empowerment geven?
Denkgereedschap voor Maatschappijleer
bewerkenOver hogere denkvaardigheden bij Maatschappijleer en Maatschappijwetenschappen
Gerard Ruijs
Inleiding
bewerkenHoe kunnen we het leren voor reproductie vermijden en een hoger niveau van leren bereiken?
Toetsen: "mile wide inch deep"
bewerkenEr wordt (te) veel getoetst op reproductie/begripsniveau. Hoe kunnen we leerlingen vragen stellen waarbij ze iets moeten vergelijken, afwegen of evalueren?
De paradox is dat het enerzijds de bedoeling is om het niveau van het onderwijs te verhogen, maar dat door inrichting en uitvoering van vernieuwingen en de onbedoelde neveneffecten daarvan dat beoogde doel niet wordt bereikt. Daarnaast zien we dat controversiële onderwerpen vermeden worden.
Doelen van Maatschappijleer: de eindtermen en hogere denkvaardigheden
bewerkenWat ‘garandeert’ een voldoende behaald cijfer voor Maatschappijleer? Wat moeten de leerlingen kunnen om straks op adequate manier een standpunt te vormen over maatschappelijke kwesties? Opvallend is in leerstofomschrijvingen van Maatschappijleer dat bij de denkstappen/vaardigheden niet expliciet worden benoemd. Het doel van die kennis (wat moeten ze ermee kunnen) zou in feite hierin opgenomen moeten worden.
Het oefenen van hogere denkvaardigheden kan bijdragen aan de mate van participatie en gemeenschapszin en ook de kwaliteit van de oordelen en de standpuntbepaling.
Denkgereedschap voor Maatschappijleer: kritisch leren denken
bewerkenWelke vaardigheden horen bij 'kritisch denken' of 'hogere ore denken'? Hierbij zijn veel verschillende omschrijvingen mogelijk:
- het kunnen toepassen van kennis in nieuwe situaties;
- een adequate vergelijking kunnen maken;
- een probleem vanuit verschillende visies kunnen bekijken;
- inductief en deductief redeneren;
- oorzaak gevolg relaties kunnen blootleggen;
- kunnen nadenken over de eigen cognitieve activiteiten;
- kunnen onderzoeken en ter discussie stellen (bevragen);
- het analyseren en evalueren van gedachtegangen;
Het belangrijkste is misschien nog dat een docent Maatschappijleer zijn leerlingen leert (be)twijfelen.
Taxonomieën: van leeractiviteiten die leiden tot een hogere manier van leren
bewerkenHet ‘gebruiken/toepassen’ van kennis wordt veelal ‘bovenaan’ geplaatst: bijvoorbeeld om een probleem op te lossen.
Bloom 1956 | Anderson/Krathwohl 2001 | Marzano/Kendall 2007 |
---|---|---|
Zelfkennis | ||
Metacognitief systeem | ||
Evaluatie | Creëren | Cognitief systeem > gebruiken/toepassen |
Synthese | Evalueren | |
Analyseren | Analyseren | Analyseren |
Toepassen | Toepassen | |
Begrip | Begrijpen | Begrip |
Kennis | Onthouden | Kennis ophalen |
In de nieuwe taxonomieën is de hiërarchische benadering losgelaten omdat leerprocessen niet lineair verlopen. Probleemgestuurd onderwijs bijvoorbeeld is op de gedachte gebaseerd dat je leerlingen met een vraagstelling van een hoog niveau laat starten, om vervolgens kennis en vaardigheden eigen te maken die nodig zijn voor de oplossing.
Herinneren | Begrijpen | Toepassen | Analyseren | Evalueren | Creëren | |
---|---|---|---|---|---|---|
Feitenkennis | ||||||
Conceptuele kennis | ||||||
Procedurele kennis | ||||||
Metacognitieve kennis |
Veel lessen en toetsen blijven steken op het niveau van onthouden en begrijpen. Om leerlingen voldoende uitdaging te bieden is het belangrijk bij de voorbereiding rekening te houden met de verschillende denk- en leerniveaus en 'zinvolle' vragen te stellen. Het beter leren beheersen van denkvaardigheden, zorgt ervoor dat de vakinhoud beter wordt onthouden en begrepen. Daarnaast heeft het een positief effect op de motivatie van leerlingen.
Hieronder een verduidelijking van de leeractiviteiten bij de verschillende niveaus van het leerproces.
- Creëren
- De leerling creëert nieuwe ideeën en informatie, gebruikmakend van wat eerder is geleerd:
- ontwerpen, construeren, plannen, produceren, uitvinden, maken, strategie bedenken etc.
- Evalueren
- De leerling neemt beslissingen gebaseerd op onderzoek, bekritiseren, afweging:
- checken, hypothese stellen, bekritiseren, experimenteren, beoordelen, testen, herleiden, bijstellen, monitoren, vergelijken.
- Analyseren
- De leerling kan belangrijke en onbelangrijke delen uit informatie onderscheiden, relaties aangeven tussen de verschillende delen:
- vergelijken, organiseren, ontleden, classificeren/categoriseren, attribueren, schetsen, selecteren, indelen/categoriseren/kenmerken bepalen, samenhang vinden, integreren, structureren.
- Toepassen
- De leerling maakt gebruik van informatie/kennis/procedure in een andere situatie/context dan waarin/waarmee het is geleerd: : uitvoeren, gebruiken, implementeren.
- Begrijpen
- De betekenis achterhalen van kennis/informatie door het interpreteren en ‘vertalen’’ wat is geleerd:
- interpreteren, voorbeelden geven, samenvatten, resumeren, samenvatten, vergelijken, conclusies trekken, uitleggen, parafraseren etc.
- Herinneren/onthouden
- De leerling kan informatie onthouden / uit zijn geheugen ophalen:
- herinneren, herkennen, benoemen, beschrijven, identificeren, plaatsen, vinden.
Denkstappen van Maatschappijleer/Maatschappijwetenschappen
bewerken(t/m p. 56)