Griekse mythologie/Herakles: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Vangelis (overleg | bijdragen)
k titel 'Transwiki:Herakles (mythologie)' gewijzigd in 'Griekse mythologie/Herakles': inpassing boek
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Regel 1:
[[Afbeelding:Heracles.jpg|thumb|right|270px|De [[Hercules Farnese]], [[Museo Archeologico Nazionale (Napels)|Muzeo Archeologico Nazionale]], [[Napels (stad)|Napels]]]]
[[Afbeelding:Hercule Bosio Louvre LL325-1.jpg|thumb|right|270px|Hercules doodt de [[Hydra (mythologie)|Hydra]], [[Louvre]]]]
[[Afbeelding:Hercules killing the Nemean Lion.jpg|thumb|270px|Hercules doodt de [[Nemeïsche leeuw]]]]
[[Afbeelding:Hercules killing Cacus at his Cave.jpg|thumb|270px|Hercules doodt [[Cacus]] bij de grot, na de diefstal van zijn vee (1542-1548)]][[Afbeelding:NAMA Héraclès & Nessos.jpg|thumb|270px|Herakles en [[Nessus]] de [[Centaur (mythologie)|centaur]]]]
'''Herakles''' ([[Oudgrieks]]) of '''Hercules''' ([[Latijn|Lat.]])<ref>Griekse spellingGrieks: 'Ηpακλης. De Latijnse naam is een [[Metathese (taalkunde)|metathesis]] van de Griekse. De naam bestaat uit de delen 'Ἥρα + κλέος, wat 'Hera's roem' betekent</ref> en is een figuur uit de [[Griekse mythologie]]. Hij was een [[Grieks]]eGriekse [[heros (mythologie)|heros]],held en werd beroemd om de 12 moeilijke werken die hij uitvoerde in opdracht van koning [[Griekse mythologie/Eurystheus|Eurysteus]]. Herakles was een echte held, die door de combinatie van enorme kracht en een flinke dosis slimheid machtige daden kon verrichten.<br/> Mogelijk werd Hercules niet geïntroduceerd door Grieken, maar door Fenicische handelaars uit [[w:Tyrus|Tyrus]] in Rome.
 
Mogelijk werd Hercules niet geïntroduceerd door Grieken, maar door Fenicische handelaars uit [[Tyrus]] ([[Melqart]]) in Rome.
 
==Geboorte en jeugd==
Herakles was een zoon van de [[oppergod]] [[Griekse mythologie/Zeus|Zeus]] en [[AlkmeneGriekse (mythologie)/Alkmene|Alkmene]], een prinses die getrouwd was met [[Griekse mythologie/Amphitryon|Amphitryon]]. Zeus verleidde haar tijdens de afwezigheid van haar echtgenoot door zich als Amphitryon te vermommen, waarna zij een tweeling kreeg:
* Herakles, de zoon van Zeus en Alkmene;
* [[Iphikles]], de zoon van Amphitryon.
De godin '''''[[Griekse mythologie/Hera|Hera]]''''' was jaloers op het overspel van Zeus en zond ''twee slangen'' naar de wieg, die door het wonderkind '''Herakles''' tijdens het spelen gewurgd werden.
 
==Het gebruik van alternatieve namen voor Herakles==
Regel 18:
 
==De 12 Werken==
Herakles trouwde met [[MegaraGriekse (mythologie)/Megara|Megara]] en kreeg met haar een aantal kinderen. Door toedoen van [[Hera]] werd hij op een dag door waanzin getroffen en vermoordde zijn vrouw en zijn kinderen. Om zichzelf te redden van de [[Griekse mythologie/Erinyen|wraakgodinnen]] moest hij in dienst treden van koning [[Eurystheus]] van [[w:Mycene|Mykene]] en alle taken verrichten die hij opgedragen kreeg. In opdracht van Eurystheus moest Herakles 10 onmenselijk zware werken verrichten. Omdat hij bij twee van die werken hulp had gekregen van iemand anders (volgens sommige bronnen [[Griekse mythologie/Licymnius|Licymnius]], volgens andere [[Griekse mythologie/Iolaus|Iolaus]]) moest hij nog twee extra werken verrichten. De twaalf werken worden de ''dodekathlos'' genoemd.
#Het eerste werk dat hij moest verrichten, was het doden van [[Nemeïsche leeuw|de leeuw van Nemea]] (Nemea is een gebied gelegen tussen [[w:Argos (stad)|Argos]] en [[w:Korinthe (stad)|Korinthe]]). Dit dier kon niet verwond raken door pijlen of knots (de wapens die Herakles steeds bij zich droeg). Hij wurgde de [[leeuw (dier)|leeuw]] ten slotte met zijn blote handen. Later droeg Herakles altijd de vacht van deze leeuw als trofee. De kop van het dier werd zijn kap, de huid zijn mantel. Eurystheus was totaal overrompeld door het succes van Herakles. Van nu af gaf hij zelf geen opdrachten meer, maar liet dit over aan zijn herauten.
#Het doden van de [[HydraGriekse (mythologie)/Hydra|Hydra]] van Lerna, de veelkoppige slang die in een moeras bij Argos (op de [[Peloponnesos]]) leefde. Dit monster had negen koppen, maar zodra er een werd afgeslagen, groeiden er twee nieuwe aan. Herakles overwon de slang samen met zijn neef [[Iolaus]]. Telkens als er een kop werd afgeslagen, schroeiden zij met brandende boomstammen de wonden dicht. Herakles dompelde zijn pijlen in het giftige bloed van de Hydra; pijlen door hem afgeschoten zouden van nu af aan ongeneeslijke wonden veroorzaken.
#Het vangen van een aan de godin [[ArtemisGriekse (godin)mythologie/Artemis|Artemis]] gewijde hinde, de [[Hinde van Keryneia]]. Dit dier had een gouden gewei en koperen hoeven. Herakles moest het levend en wel naar [[w:Mycene|Mykene]] brengen. De hinde was bovendien uitzonderlijk snel en de jacht op het dier kostte hem een vol jaar, waarbij hij heel [[w:Arcadië|Arkadië]] van noord naar zuid moest doorkruisen. Ten slotte slaagde hij erin de hinde te vangen met een net toen het dier zijn dorst leste bij een meer.
#Het vangen van het [[Erymanthische zwijn]], dat het gebied rondom de berg Erymanthos onveilig maakte, en dat - net als de hinde - levend naar Mykene brengen, bij koning Eurystheus. Herakles slaagde in zijn opdracht, doordat het dier in de sneeuw was weggezakt. Herakles bond met kettingen de poten van het beest vast, en ging naar Mykene terug. De koning was zo bevreesd oog in oog te komen staan met het [[Wild zwijn|everzwijn]] dat hij zich verschool in een groot koperen vat dat hij in de grond had laten ingraven.
#Het schoonmaken van de stallen van [[Griekse mythologie/Augias|Augias]], een koning in [[Elis]]. Deze koning had 3000 [[runderen]], waarvan de mest zich 30 jaar lang had opgehoopt in een stal. Herakles verrichtte deze taak in één dag door het water van twee rivieren (de [[w:Alpheüs (rivier)|Alpheos]] en de [[w:Peneos (Elis)|Peneos]]) door de stallen te laten stromen. Herakles vroeg daarvoor als beloning een tiende van het vee. Koning Augias onthield Herakles de beloning. Uit wraak doodde Herakles hem. Deze krachttoer leeft nog steeds voort in het Nederlands, want een 'Augiasstal' is een geweldige ophoping van vuil, in letterlijke of figuurlijke zin. Een Hercules-inspanning is op zijn beurt weer een opgave die qua zwaarte vergelijkbaar is met dit karwei.
#Het verjagen van de [[Stymphalische vogels]]. Deze leefden bij het Stymphalosmeer in Arkadië. De vogels hadden een bronzen bek, vleugels en klauwen. Ze aten mensenvlees en konden hun veren als pijlen afschieten. Toen Herakles in hun nabijheid kwam, lieten de vogels zich aanvankelijk niet zien. Maar door te rammelen met twee bronzen kleppers wist hij ze uit hun holen te lokken. Hij slaagde er zelfs in het merendeel van de vogels te doden. Van dit werk werd door de beeldhouwer [[w:Émile-Antoine Bourdelle|Bourdelle]] (1861 - 1929) een beeldhouwwerk gemaakt waarvan een afgietsel in het [[w:Musée d'Orsay|Musée d'Orsay]] staat.
#De Stier van [[w:Kreta|Kreta]] ophalen en overbrengen naar het vasteland. Deze stier was het eigendom van [[Griekse mythologie/Minos|Minos]], koning van Kreta, die hem van [[PoseidonGriekse (god)mythologie/Poseidon|Poseidon]] had gekregen als offerdier (zie ook [[Griekse mythologie/Minotaurus|Minotauros]]). In plaats van hem te offeren, hield Minos echter de stier voor zichzelf, waarop Poseidon het beest razend maakte en het een plaag werd voor het eiland. Herakles wist de stier te vangen en naar koning Eurystheus te brengen. Later zou deze de stier opnieuw loslaten, waarop hij opnieuw een plaag werd, nu voor de stad [[w:Marathónas|Marathon]] en omgeving. Daar zou hij ten slotte door de beroemde held van [[w:Attika|Attica]], [[Griekse mythologie/Theseus|Theseus]], worden gedood.
#Herakles moest ook de [[merries van [[Griekse mythologie/Diomedes|Diomedes]] halen, een vorst in [[w:Thracië|Thrakië]], die de paarden voedde met (mensen)vlees van zijn nietsvermoedende gasten. Herakles bezocht op weg naar Thrakië zijn vriend [[Admetos]]. Zodra hij vernam dat Admetos' echtgenote, [[Alkestis]], vrijwillig de dood had gekozen in de plaats van haar man, wist hij haar aan de [[dood]] ([[Griekse mythologie/Thanatos|Thanatos]]) te ontrukken. Daarna reisde hij verder naar Thrakië en gooide Diomedes als voer voor diens eigen mensenetende paarden. De paarden werden door Herakles getemd en naar Mykene gebracht. Daar werden ze vrijgelaten en uiteindelijk door wilde dieren gedood.
#Als negende opdracht moest Herakles de kostbare gordel halen van [[Griekse mythologie/Hippolyte|Hippolyte]], de koningin van de [[AmazoneGriekse (mythologie)/Amazonen|Amazonen]]. De dochter van Eurystheus had haar vader om de gordel gevraagd. Toen Herakles bij [[Hippolyte]] aankwam, en om de gordel vroeg, greep [[Hera]] in. Hera deed zich voor als Amazone en stookte de Amazones tegen Herakles op, met het verhaal dat Herakles kwade bedoelingen had. Dit liep uit op een gevecht met [[Hippolyte]]. Herkakles doodde haar niet maar nam de wapengordel mee naar [[Mykene]].Later trouwde [[Hippolyte]] met [[Theseus]] en kregen een zoon Hippopytus .
#Als tiende opdracht moest Herakles de [[runderen van Geryon]] halen; een [[reus (figuur)|reus]] met drie hoofden, drie bovenlijven en zes armen bewaakte deze runderen. Herakles doodde hem met een pijl die alle drie zijn lichamen doorboorde. Hij bracht de runderen naar Mykene waar koning Eurystheus ze offerde aan [[Hera]], gemalin van [[Zeus]].[[Afbeelding:0064MC.jpg|thumb]]
#Herakles moest de [[gouden appels van de [[Griekse mythologie/Hesperiden|Hesperiden]] roven. De [[Hesperiden]] waren dochters van [[AtlasGriekse (mythologie)/Atlas|Atlas]], en zij bewaakten de tuin met de gouden appels die [[Griekse mythologie/Gaea|Gaia]] als huwelijksgeschenk aan Zeus en Hera had gegeven. De honderdkoppige [[draak (fabeldier)|draak]] [[Ladon]] hielp hen daarbij. Na vele omzwervingen bereikte Herakles ten slotte Atlas, een der [[TitaanGriekse (mythologie)/Titanen|Titanen]] die het hemelgewelf moest torsen. Atlas pakte zelf de appels, toen Herakles zijn taak even overnam. Toen Atlas het hemelgewelf niet meer wilde overnemen, kreeg Herakles hem met een list zo ver om nog even het gewelf te torsen, waarna Herakles er natuurlijk snel vandoor ging. Herakles wijdde de appels aan de godin [[Griekse mythologie/Athena|Pallas Athena]]. Deze gaf de gouden appels weer terug aan de Hesperiden. Tijdens deze reis bevrijdde Herakles tevens [[PrometheusGriekse (mythologie)/Prometheus|Prometheus]]. HijDit was een titaan die voor straf aan een rots zat vastgeketend en iedere dag gemarteld werd door de adelaar [[Ethon]] die uit zijn lever pikte, welke 's nachts weer aangroeide.
#Het laatste werk was het ontvoeren van de driekoppige hellehond [[CerberusGriekse (mythologie)/Kerberos|Kerberos]] uit de [[onderwereld (mythologie)|onderwereld]]. Herakles ging naar de ingang van de onderwereld in het zuiden van de [[Peloponnesos]], bij [[Kaap Matapan]]. Van [[Griekse mythologie/Hades|Hades]] mocht hij erin afdalen en Kerberos meenemen als hij geen gebruik maakte van wapens. De ijzersterke handen van Herakles konden zelfs dit monster wurgen en grommend erkende het zijn meerdere in Herakles en volgde hem naar koning Eurystheus. Op zijn terugweg kon hij ook nog de held [[Theseus]] bevrijden uit de onderwereld. Bevend van angst verborg de koning zich in zijn koperen vat en durfde zich alleen vanuit deze positie van de overwinning van Herakles overtuigen.
 
==Overige heldendaden==
Naast deze 12 werken verrichtte Herakles ook nog andere daden:
*Herakles was één van de [[Griekse mythologie/Argonauten|Argonauten]], die onder leiding van [[JasonGriekse (mythologie)/Jason|Jason]] talloze heldendaden verrichtten en avonturen beleefden bij hun jacht naar het [[Griekse mythologie/Gulden vlies (mythologie)|Gulden Vlies]].
 
Herakles redde de dochter van Laomedon, Hesione. Laomedon weigerde echter het loon daarvoor uit te betalen. Herakles ontstak daarover in woede en verwoestte vervolgens de stad Troje.
 
Ten slotte koos hij vrijwillig de dood op de brandstapel (op de berg Oitè, in Zuid- oost-Thessalië). Toen de vlam opsteeg, werd hij naar de [[Griekse mythologie/Olympus|Olympus]] gevoerd, waar hij [[Griekse mythologie/Hebe|Hebe]] als bruid kreeg.
Toen de vlam opsteeg, werd hij naar de [[Olympus (berg)|Olympus]] gevoerd, waar hij Hebe als bruid kreeg.
 
[[Afbeelding:Cezanne ontvoering alkestis door heralcles.jpg|thumb|right|300px|Heracles redt de dode Alkestis uit de onderwereld. Detail van een schilderij van [[Paul Cézanne]]]]
 
In de legende van [[Alkestis]] redde hij haar. Alkestis was de vrouw van koning Admetos, die de gunst van de goden had verkregen dat als het stervensuur aangebroken was, een ander in zijn plaats naar de [[Hades]] mocht gaan. Toen dat moment was aangebroken, bleek alleen zijn vrouw Alkestis ertoe bereid in zijn plaats te sterven. Herakles kwam te hulp en hij redde Alkestis.
 
==Huwelijk en dood==
Herakles trouwde met [[Deianeira]]. Toen hij en zijn vrouw een rivier overstaken met behulp van de [[centaur (mythologie)|centaur]] [[NessusGriekse (mythologie)/Nessos|Nessos]], probeerde de centaur Deianera te verkrachten. Herakles doodde hem met zijn giftige pijlen, maar de stervende Nessos bezwoer Deianera dat ze zijn bloed moest bewaren, omdat ze daarmee de [[liefde]] van Herakles terug zou kunnen winnen. Wat Deianeira niet wist was dat het bloed van Nessos vergiftigd was met het bloed van de hydra. Vele jaren later toen Herakles een oorlog had gewonnen, kwam een bode dit aan Deianeira vertellen. Ook vertelde hij dat Herakles verliefd was op een andere vrouw. Ze smeerde daarom de lievelingsmantel van Herakles in met het bloed van Nessos. Ze stuurde de bode terug, met de mantel als welkomstgeschenk naar Herakles die ergens anders een offervuur voor Zeus aan het maken was.<br/> Toen de bode weg was, zag ze dat het bolletje wol waarmee ze de mantel had ingesmeerd helemaal verschrompeld was. In paniek rende ze het huis uit, waarna ze tegen haar zoon opbotste. Die gaf zijn moeder de schuld, terwijl hij vertelde hoe de mantel was gaan schrompelen, hoeveel pijn het zijn vader had gedaan en dat Herakles de bode van de berg af had gegooid. Moederlief bedacht zich geen moment, liep naar binnen en stak zichzelf neer met een van Herakles' zwaarden. Tijdens haar sterven bracht ze nog een paar woorden over Nessos en het bloed uit, waarna haar zoon begreep dat zijn moeder door Nessos was bedrogen. Herakles wilde zichzelf in brand laten steken. Op een brandstapel op de berg Oite, aangestoken door Philoctetes, vond Herakles de dood. Philoctetes kreeg de boog van Herakles als dank voor het aansteken van het vuur. Herakles stierf niet echt, maar werd onsterfelijk en onder de Olympische goden opgenomen en kreeg Hebe, de Godin van de Jeugd, tot vrouw.
 
Toen de bode weg was, zag ze dat het bolletje wol waarmee ze de mantel had ingesmeerd helemaal verschrompeld was. In paniek rende ze het huis uit, waarna ze tegen haar zoon opbotste. Die gaf zijn moeder de schuld, terwijl hij vertelde hoe de mantel was gaan schrompelen, hoeveel pijn het zijn vader had gedaan en dat Herakles de bode van de berg af had gegooid. Moederlief bedacht zich geen moment, liep naar binnen en stak zichzelf neer met een van Herakles' zwaarden. Tijdens haar sterven bracht ze nog een paar woorden over Nessos en het bloed uit, waarna haar zoon begreep dat zijn moeder door Nessos was bedrogen. Herakles wilde zichzelf in brand laten steken. Op een brandstapel op de berg [[Oite]], aangestoken door [[Philoctetes]], vond Herakles de dood. Philoctetes kreeg de boog van Herakles als dank voor het aansteken van het vuur. Herakles stierf niet echt, maar werd onsterfelijk en onder de Olympische goden opgenomen en kreeg [[Hebe]], de Godin van de Jeugd, tot vrouw.
 
==Verering van Herakles==
In geheel [[Griekenland]] was Herakles een zeer populaire [[halfgod]], als beschermer tegen allerlei kwaad en narigheid. De verering van de vergoddelijkte Herakles werd al in de 6de eeuw v.Chr. door [[Griekse kolonisatie|Griekse kolonisten]] in Zuid-[[Italië]] verspreid. Hier werd hij bekend als Hercules. Herakles wordt voorgesteld met een pantser of gekleed in een korte chiton (kleed) en gewapend met [[zwaard (wapen)|zwaard]] of boog, na 650 v.Chr. ook als naakte figuur met leeuwenhuid (van de [[Nemeïsche leeuw]]) en knots.
 
Verschillende steden zijn naar Herakles genoemd, zoals ook [[w:Herculaneum|Herculaneum]] bij het huidige [[Napels (stad)|Napels]]. Ook de [[Zuilen van Hercules]] zijn naar Hercules genoemd, alsook het sterrenbeeld [[w:Hercules (sterrenbeeld)|Hercules]].
 
==Trivia==
* Van Herakles, of Hercules in het Latijn, hebben de Walt Disney Studo's een film gemaakt: "Hercules". De film heeft natuurlijk een flinke laag Disney-stemming. In de film is Hercules ten onrechte de zoon van [[Hera]]. Verder heeft de film een [[happy ending]], terwijl de mythe anders is, en dat komt juist door [[Hera]].
 
[[Perseus]]--+--[[Andromeda]]
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.