Versie van 14 okt 2009 22:54 bewerken 84.85.241.73 (overleg) Nieuwe pagina aangemaakt met '{{Heraclitus over de natuur}} Heraclitus schreef waarschijnlijk slechts één korte en bondige verhandeling die evenals de ''Werken en dagen'' van Hesiodus ongeveer de...'		Versie van 14 okt 2009 23:48 bewerken ongedaan maken Dmfcasimiri (overleg \| bijdragen) 824 bewerkingen invulling en uitbreiding Volgende wijziging →
Regel 4: De verhandeling zou zijn opgebouwd uit drie redevoeringen, namelijk één kosmologische, één politieke en één theologische redevoering. <ref> Diogenes Laërtius, IX, 5: τὸ δὲ φερόμενον αὐτοῦ βιβλίον ἐστὶ μὲν ἀπὸ τοῦ συνέχοντος Περὶ φύσεως, διῄρηται δ᾿ εἰς τρεῖς λόγους, εἴς τε τὸν περὶ τοῦ παντὸς καὶ πολιτικὸν καὶ θεολογικόν. “Maar het aan hem toegeschreven boek wordt Over de natuur genoemd, het is verder verdeeld in drie redevoeringen, één over het alles en een staatkundige en een theologische [redevoering].”</ref> Waarschijnlijk hebben de Stoïcijnen deze indeling gemaakt toen zij de verhandeling van commentaar voorzagen. Het lijkt er sterk op dat deze redevoeringen elkaar in de oorspronkelijke verhandeling niet duidelijk opvolgden, maar dat de gehele verhandeling door de gehele tekst heen een kosmologisch, politiek en theologisch karakter had, zodat Diodotus tot de conclusie kon komen dat het gehele werk over de staat handelde en dat de gedeelten over de natuur alleen maar ter illustratie dienden. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 15: τῶν δὲ γραμματικῶν Διόδοτος, ὃς οὔ φησι περὶ φύσεως εἶναι τὸ σύγγραμμα ἀλλὰ περὶ πολιτείας, τὰ δὲ περὶ φύσεως ἐν παραδείγματος εἴδει κεῖσθαι. “Maar van de grammatici is er Diodotus, die zegt dat de verhandeling niet over de natuur handelt maar over de staat, maar dat verder hetgeen wat over de natuur handelt als voorbeeld dient.</ref> De verhandeling zou volgens Theofrastus slechts half voltooid zijn, terwijl de onderwerpen nu eens op de ene wijze en dan weer op de andere wijze werden uiteengezet. Theofrastus schrijft dit aan de melancholie van Heraclitus toe. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 6: Θεόφραστος δέ φησιν ὑπὸ μελαγχολίας τὰ μὲν ἡμιτελῆ, τὰ δ᾿ ἄλλοτε ἄλλως ἔχοντα γράψαι. “Maar Theofrastus zegt: uit melancholie was enerzijds zijn werk half voltooid, maar dan weer schreef hij het op een andere wijze op.”</ref> ==De bondigheid en het duistere karakter van het boek== In de verhandeling zou met opzet zo moeilijk mogelijke formuleringen zijn gebruikt, opdat het alleen voor de hoogst ingewijden toegankelijk zou zijn en niet door het populaire karakter ervan geminacht zou worden. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 6: ὡς μέν τινες, ἐπιτηδεύσας ἀσαφέστερον γράψαι, ὅπως οἱ δυνάμενοι <μόνοι> προσίοιεν αὐτῷ καὶ μὴ ἐκ τοῦ δημώδους εὐκαταφρόνητον ᾖ. “Naar lieden beweren, betrachtte hij het meer onduidelijk te schrijven, opdat het alleen voor de vermogenden toegankelijk zou zijn en er niet door zijn populariteit op neergezien zou worden.” </ref> Soms zou Heraclitus zich in zijn boek echter zo duidelijk uiten dat zelfs iemand die traag van begrip is er makkelijk inzicht in kon verwerven en zijn ziel ernaar kon schikken. Desalniettemin bleef het wat de bondigheid en de machtige stijl betreft onvergelijkelijk. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 7: λαμπρῶς τε ἐνίοτε ἐν τῷ συγγράμματι καὶ σαφῶς ἐκβάλλει, ὥστε καὶ τὸν νωθέστατον ῥᾳδίως γνῶναι καὶ δίαρμα ψυχῆς λαβεῖν· ἥ τε βραχύτης καὶ τὸ βάρος τῆς ἑρμηνείας ἀσύγκριτον. “Soms uit hij zich helder in zijn boek en duidelijk, zodat ook iemand die traag van begrip is er makkelijk inzicht in kan verwerven en er zijn ziel naar kan schikken, het aannemende, wat de kortheid betreft en de machtige uitdrukking is het onvergelijkelijk. ”</ref> De Aristotelische school beoordeelde de gebruikte stijl in het boek negatief. Want Aristoteles vermeldt dat Heraclitus gebruik maakte van constructies die elkaar opvolgen zonder dat duidelijk is welk woord bij welke constructie hoort. Zo citeert Aristoteles letterlijk het begin van het eerste fragment waarin staat: “van het woord dat hier werkelijk is, eeuwig, blijken zonder begrip te zijn: de mensen”. Het gaat hierbij om het woord “eeuwig”. Het is onduidelijk of er bedoeld wordt dat het woord werkelijk en eeuwig is, of dat juist de mensen eeuwig zonder begrip blijken te zijn. Er kan echter ook voor gepleit worden dat deze duisterheid een bijzonder en positief effect geeft. <ref>Aristoteles, ''Rethorica'', Γ5. 1407b 11-18: ῞Ολως δὲ δεῖ εὐανάγνωστον εἶναι τὸ γεγραμμένον καὶ εὔφραστον· ἔστιν δὲ τὸ αὐτό· ὅπερ οἱ πολλοὶ σύνδεσμοι οὐκ ἔχουσιν, οὐδ᾿ ἃ μὴ ῥᾴδιον διαστίξαι, ὥσπερ τὰ ῾Ηρακλείτου. τὰ γὰρ ῾Ηρακλείτου διαστίξαι ἔργον διὰ τὸ ἄδηλον εἶναι ποτέρῳ πρόσκειται, τῷ ὕστερον ἢ τῷ πρότερον, οἷον ἐν τῇ ἀρχῇ αὐτῇ τοῦ συγγράμματος· φησὶ γὰρ (B 1.1) ‘τοῦ λόγου τοῦδ᾿ ἐόντος ἀεὶ ἀξύνετοι ἄνθρωποι γίγνονται’· ἄδηλον γὰρ τὸ ἀεί, πρὸς ποτέρῳ <δεῖ> διαστίξαι. “Het is nodig dat het geheel eenvoudig te lezen is, zonder haperingen, en eenvoudig uit te spreken is: dit mag hetzelfde wezen. Waar er vele opeenvolgende verbindingen zijn is dit zeker niet het geval en dan is het ook niet gemakkelijk te ontleden, zoals bij Heraclitus. Want het werk van Heraclitus is niet goed te ontleden, daardoor is het onduidelijk bij welk [zinsdeel] een woord gesitueerd moet worden, bij wat ervoor komt of bij wat erna komt. En dit geldt voor bij het begin van zijn opstel; want hij zegt: van het woord dat hier werkelijk is, eeuwig, blijken de mensen zonder begrip te zijn: het is immers onduidelijk bij welke twee [zinsdelen] ‘eeuwig’ gesitueerd <moet> worden.”</ref> Timon beschrijft de duisterheid van het boek dat uitgaat van een filosofie met een hooghartig karater als volgt: <div style='text-align: center;'>''Maar onder hen,'' ''De kraaiende,'' ''Was volkslasteraar Heraclitus,'' ''In raadselen sprekend,'' ''Die zich tegen hen opstelde.''</div> <ref>Diogenes Laërtius, IX, 6: τοῦτον δὲ καὶ ὁ Τίμων ὑπογράφει λέγων· τοῖς δ᾿ ἔνι κοκκυστής, ὀχλολοίδορος ῾Ηράκλειτος, αἰνικτὴς ἀνόρουσε.</ref> Dit beeld wordt ook geschetst in het volgende epigram: <div style='text-align: center;'>''Heraclitus ben ik:'' ''Wat heeft me met ruwheid'' ''Opwaarts, neerwaarts, gesleept?'' ''Niet voor jullie heb ik hard gewerkt,'' ''Maar voor wie mij begrepen.'' ''Eén mens is er mij dertigduizenden,'' ''Maar zij die niet in tel zijn, zijn er me niet één.'' ''Dat roep ik ook bij Phersephone uit.''</div> <ref>Diogenes Laërtius, IX, 16: Ηράκλειτος ἐγώ· τί μ᾿ ἄνω κάτω ἕλκετ᾿ ἄμουσοι; οὐχ ὑμῖν ἐπόνουν, τοῖς δ᾿ ἔμ᾿ ἐπισταμένοις. εἷς ἐμοὶ ἄνθρωπος τρισμύριοι, οἱ δ᾿ ἀνάριθμοι οὐδείς. ταῦτ᾿ αὐδῶ καὶ παρὰ Φερσεφόνῃ.</ref> Het boek van Heraclitus is duister, maar niet geheel ontoegankelijk: <div style='text-align: center;'>''Laten wij niet snel en gehaast in het midden plaatsen,'' ''Het boek van Heraclitus.'' ''Zeer onbegaanbaar is dit voetpad voor u.'' ''Duisternis en donkerte is er, zonder verlichting.'' ''Maar was voor u een ingewijde in de Mysteriën het aan het inleiden,'' ''Dan was het van de stralende dingen,'' ''En helderder dan de zon.''</div> <ref>Diogenes Laërtius, IX, 16: μὴ ταχὺς ῾Ηρακλείτου ἐπ᾿ ὀμφαλὸν εἴλεε βίβλον τοὐφεσίου· μάλα τοι δύσβατος ἀτραπιτός. ὄρφνη καὶ σκότος ἐστὶν ἀλάμπετον· ἢν δέ σε μύστης εἰσαγάγῃ, φανεροῦ λαμπρότερ᾿ ἠελίου.</ref> ==De verspreiding van het boek en de eerste ontvangst== ==De beroemdheid van het boek onder volgelingen== ==De terhandneming van het boek door filologen en dichters== ==Noten==

Heraclitus over de natuur/Het boek van Heraclitus: verschil tussen versies