Leer jezelf ecologisch tuinieren/Paardenkastanje: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Vangelis (overleg | bijdragen)
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Regel 1:
__NOTOC__
{{Taxobox|type=plant
{{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Paardenkastanje2.jpg}}
|naam= Paardenkastanje
 
|afbeelding= Paardenkastanje2.jpg
[[Bestand:Aesculus hippocastanum seedling bialowieza beentree.jpg|150px|thumb|Zaailing]]
|afbeeldingtekst=
[[Bestand:Cameraria ohridella 8413.jpg|150px|thumb|Paardenkastanjemineermot]]
|rijk= [[Planten|''Plantae'']] (Planten)
|stam= ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
|klasse= ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
|clade1= [[Bedektzadigen]]
|clade2= [['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]
|clade4= [[Malviden]]
|orde= ''[[Sapindales]]''
|familie= ''[[Sapindaceae]]''
|taxon= [[geslacht (biologie)|geslacht]]
|w-naam= ''Aesculus''
|auteur= [[Carolus Linnaeus|L.]]
|datum= 1753 }}
[[Bestand:Aesculus hippocastanum seedling bialowieza beentree.jpg|150px|thumb|Zaailing]]
[[Bestand:Cameraria ohridella 8413.jpg|150px|thumb|Paardenkastanjemineermot]]
Tot het geslacht '''paardenkastanje''' (''Aesculus'') behoren ruim twintig soorten. De Paardenkastanje komt op het Noordelijk halfrond voor, voornamelijk in Noord-Amerika, Zuidoost-Europa (Albanië en Griekenland), de Himalaya, China en Japan.
 
== Vorm ==
In Nederland is vooral de [[witte../Witte paardenkastanje|Witte paardenkastanje]] (''Aesculus hippocastanum'') te vinden, en in mindere mate de [[rode../Rode paardenkastanje|Rode paardenkastanje]] (''Aesculus carnea''). De rode paardenkastanje is ontstaan uit de kruising van de witbloeiende ''Aesculus hippocastanum'' met de roodbloeiende ''Aesculus pavia''. De witte paardenkastanje is een brede boom en kan 20 tot 25 m hoog worden. De witte bloemen hebben in het hart een rode vlek en aan de voet van de kroonbladen een geel honingmerk. De rode paardenkastanje kan tot 20 m hoog worden.
 
De paardenkastanje heeft tegenoverstaande handvormige samengestelde [[blad../Plantkunde/Blad|bladeren]]eren. De voet van de centrale bladsteel is onderaan verbreed en heeft een typisch [[Media:Aesculus hippocastanum PICT1758.jpg|hoefijzervormig]] [[bladmerk]] met meer dan drie bladsporen. De boom bloeit in mei. De bloeiwijze is een eindstandige [[../Plantkunde/Bloem (plant)|bloempluim]], kaars genoemd, die aan de buitenkant van de boomkroon zitten. Alle soorten zijn [[eenhuizig]] en hebben een- of tweeslachtige bloemen.
 
De [[../Plantkunde/Vrucht (plant)|vrucht]] is een driekleppige doosvrucht (bolster). De zware, houtachtige zaden (kastanjes) kunnen wanneer de bomen in straten staan overlast geven (pijnlijke hoofden en deukjes in auto's). De [[cultivar]] ‘Baumannii’ van de witte paardenkastanje evenals de cultivar ‘Plantierensis’ van de rode paardenkastanje geeft echter geen kastanjes.
 
== Gebruik ==
In straten, lanen, parken en plantsoenen worden vegetatief vermeerderde [[cultivar]]scultivars geplant. Voor aanplant in bossen worden [[zaailing]]enzaailingen gebruikt, generatief vermeerderende bomen. Het hout van de paardenkastanje is licht en niet duurzaam, en doet dus denken aan dat van de [[wilg../Wilg|Wilg]] en de [[populier../Populier|Populier]]. Het lijkt dan ook niet op het hout van ''[[../Tamme kastanje|Castanea sativa]]'', de tamme kastanje, dat veeleer lijkt op dat van zijn verwant: de [[eik../Eik|Eik]].
 
In straten, lanen, parken en plantsoenen worden vegetatief vermeerderde [[cultivar]]s geplant. Voor aanplant in bossen worden [[zaailing]]en gebruikt, generatief vermeerderende bomen. Het hout van de paardenkastanje is licht en niet duurzaam, en doet dus denken aan dat van de [[wilg]] en de [[populier]]. Het lijkt dan ook niet op het hout van ''[[Castanea sativa]]'', de tamme kastanje, dat veeleer lijkt op dat van zijn verwant: de [[eik]].
 
== Ziekten en beschadigingen ==
In grote delen van Europa komt de [[w:paardenkastanjemineermot|paardenkastanjemineermot]] voor. Ook in Nederland komen nu door het warmer worden van de aarde ernstige aantastingen voor, waardoor zelfs vroegtijdige bladval optreedt. De paardenkastanje is vatbaar voor [[w:verwelkingsziekte|verwelkingsziekte]] (''Verticillium''). Hierdoor sterven de bomen af en kan omdat de schimmel in de bodem blijft op dezelfde plaats geen nieuwe kastanjeboom geplant worden. Jonge bomen kunnen aangetast worden door de schimmel ''Guignardia aesculi'', wat tot uiting komt in bruine verkleuring en [[w:necrose|necrose]] van het blad.
 
In 2002 is voor het eerst in Nederland (Haarlemmermeer) een nog onbekende ziekte op de witte paardenkastanje geconstateerd, waaraan de bomen mogelijk kunnen doodgaan. Op de [[bast]] van de boom ontstaan roestbruine vochtige plekken die gaan bloeden met een stroperige vloeistof. De ziekte heeft zich inmiddels over het gehele land verspreid en er wordt onderzoek naar de veroorzaker gedaan. In Nederland bleek in 2005 31% van de bomen ziek te zijn. Het lijkt er steeds meer op dat de [[w:bacteriekanker|bacteriekanker]] (''Pseudomonas syringae'') de veroorzaker is. Infectieproeven gaven dezelfde symptomen. Overigens is de aantasting ook in Engeland, Duitsland, België, Frankrijk en Italië aangetroffen (2005). Bestrijding is moeizaam en geschiedt met schimmel- en bacteriewerende middelen.
In grote delen van Europa komt de [[paardenkastanjemineermot]] voor. Ook in Nederland komen nu door het warmer worden van de aarde ernstige aantastingen voor, waardoor zelfs vroegtijdige bladval optreedt. De paardenkastanje is vatbaar voor [[verwelkingsziekte]] (''Verticillium''). Hierdoor sterven de bomen af en kan omdat de schimmel in de bodem blijft op dezelfde plaats geen nieuwe kastanjeboom geplant worden. Jonge bomen kunnen aangetast worden door de schimmel ''Guignardia aesculi'', wat tot uiting komt in bruine verkleuring en [[necrose]] van het blad.
Mogelijk speelt de [[w:halsbandparkiet|halsbandparkiet]] een rol bij de verspreiding van bacteriekanker. Deze vogel komt tegenwoordig veel voor (vooral in parken in stedelijke gebieden) en pikt 's winters knoppen van kastanjebomen open om bij de bloemen in de knop te komen. Later vernielen zij de ontluikende bloemen.
 
In 2002 is voor het eerst in Nederland (Haarlemmermeer) een nog onbekende ziekte op de witte paardenkastanje geconstateerd, waaraan de bomen mogelijk kunnen doodgaan. Op de [[bast]] van de boom ontstaan roestbruine vochtige plekken die gaan bloeden met een stroperige vloeistof. De ziekte heeft zich inmiddels over het gehele land verspreid en er wordt onderzoek naar de veroorzaker gedaan. In Nederland bleek in 2005 31% van de bomen ziek te zijn. Het lijkt er steeds meer op dat de [[bacteriekanker]] (''Pseudomonas syringae'') de veroorzaker is. Infectieproeven gaven dezelfde symptomen. Overigens is de aantasting ook in Engeland, Duitsland, België, Frankrijk en Italië aangetroffen (2005). Bestrijding is moeizaam en geschiedt met schimmel- en bacteriewerende middelen.
Mogelijk speelt de [[halsbandparkiet]] een rol bij de verspreiding van bacteriekanker. Deze vogel komt tegenwoordig veel voor (vooral in parken in stedelijke gebieden) en pikt 's winters knoppen van kastanjebomen open om bij de bloemen in de knop te komen. Later vernielen zij de ontluikende bloemen.
 
== Zie ook ==
* ''[[w:Hippocastanaceae|Hippocastanaceae]]''
* [[w:Saponine|Saponine]]
 
== Referenties ==
Regel 47 ⟶ 32:
*[http://www.kastanjeziekte.wur.nl. Meer informatie over de kastanjeziekte]
*[http://www.pireco.nl/nl/ Pireco]
* {{NCBI|43363|Aesculus}}
 
== Afbeeldingen ==
Regel 60 ⟶ 44:
Image:Aesculus hippocastanum 5-5-2005.jpg|Aesculus hippocastanum
Image:Aesculus hippocastanum PICT1200.jpg|Aesculus hippocastanum
Afbeelding:Paardekastanje bladmineerder.jpg|Door paardenkastanjemineermotpaardenkastanje mineermot aangetast blad
Image:Cameraria ohridella PICT0736.jpg|Ontpopte mineermot
Afbeelding:Aesculus hippocastanum fruit.jpg|Kastanjevruchten en kastanjes
Afbeelding:Aesculus hippocastanum textura del tronco.jpg|Bast
Image:Aesculus hippocastanum PICT3572.jpg|Bast met beginnende bloeding
Afbeelding:Paardekastanje_ziek.jpg|Bloedende paardenkastanje door een aantasting van de bacterie ''[[Pseudomonas syringae]]''
Afbeelding:HorseChesnustPseudomonas1.jpg|Aantastingen door de bacterie ''[[Pseudomonas syringae]]''
Afbeelding:Bladeren_paardenkastanje.JPG|Bladeren aan het begin van de herfst
Afbeelding:Rouveroy AR1aJPG.jpg|Opmerkelijke paardenkastanje van [[Rouveroy]] (België)
Afbeelding:Postzegelboom.JPG|'Postzegelboom' aan het [[Noordeinde (Den Haag)|Noordeinde]] (Den Haag), geplant in 1883
</gallery>
 
{{commons|Aesculus hippocastanum}}
{{commonscat|Aesculus}}
 
[[Categorie:Boom]]
[[Categorie:Sapindales|paardenkastanje]]
 
{{sub}}
[[bg:Конски кестен]]
[[da:Hestekastanje]]
[[de:Rosskastanien]]
[[en:Aesculus]]
[[es:Aesculus]]
[[fa:شاه‌بلوط]]
[[fi:Hevoskastanjat]]
[[fr:Aesculus]]
[[hsb:Jěrowc]]
[[it:Aesculus]]
[[ja:トチノキ]]
[[la:Aesculus (genus)]]
[[lb:Käschtebeem]]
[[pl:Kasztanowiec]]
[[pt:Aesculus]]
[[qu:Kawallu kastaña]]
[[ru:Конский каштан]]
[[sl:Divji kostanj]]
[[sq:Aesculus]]
[[sv:Hästkastanjesläktet]]
[[tr:At kestanesi]]
[[uk:Гіркокаштан]]
[[zh:七叶树属]]
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.