Leer jezelf ecologisch tuinieren/Berk: verschil tussen versies

[[Afbeelding=:Illustration Betula pendula0.jpg|thumb|left]]

Kenmerkend voor berken is het in horizontale banden afbladderen van de [[bast]] op de [[stam (plant)|stam]]. De nieuwe bast is soms wit, maar kan afhankelijk van de soort ook rood of zoals bij de meeste soorten bruin zijn.

De mannelijke [[bloeiwijze]] van berken heeft gele, hangende [[rups]]vormigerupsvormige [[katje]]skatjes, die reeds voor de winter aanwezig zijn. De staande vrouwelijke bloeiwijzen onder aan de mannelijke bloeiwijzen zijn met knopschubben omgeven. De vrucht is een klein dubbelgevleugeld [[nootje]].

Bij voorkeur groeit de berk in [[moeras]]sigemoerassige streken, maar hij stelt weinig eisen aan zijn omgeving en komt dus in alle [[ecologie|milieus]] en [[grondsoort]]engrondsoorten voor. In het hoge noorden of tegen de [[boomgrens]] kan de berk zich niet meer overeind houden en kruipt dan als een [[struik]] over de grond. Daar is de [[dwergberk../Dwergberk|Dwergberk]] (''Betula nana'') één van de laatste bomen die nog opgewassen is tegen de barre omstandigheden. Ook in de [[w:toendra|toendra]] krimpt ze tot het formaat van een kleine struik.

Berken leven in [[w:symbiose|symbiose]] met bodem[[schimmels]]bodemschimmels en moeten daarom met een grote kluit verplant worden. Alleen tot drie jaar oude bomen kunnen nog zonder kluit verplant worden. Één van deze schimmels is de [[vliegenzwam../Dwergberk|Dwergberk]].

Een andere schimmel groeit in de schors en zet de berk aan tot het maken van veel twijgen. In berken zijn daarom soms dikke takkenbossen te zien die op vogelnesten lijken. In de volksmond worden deze [[w:heksenbezem|heksenbezem]]s genoemd.

De [[w:berkenzwam|berkenzwam]] (''[[Piptoporus betulinus]]'') komt alleen op berken voor.

De [[berkenwants../Dieren#Berkenwants|Berkenwants]] zuigt uit het [[w:floeem|floeem]] assimilaten op. Ook de jonge dieren (nimfen) leven van deze plantensappen.

Ook kan de boom aangetast worden door [[kanker../Problemen/Kanker|Kanker]].

De buitenste laag van de [[schors]] van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors [[w:betuline|betuline]] bevat. Deze eigenschap maakt het mogelijk om van de schors kano's, schoenen en dakspanen te maken. Ook zijn deze repen dunne schors buitengewoon geschikt om, ook als het nat is, als vuurstarter te gebruiken. In [[Nieuwe Wereld|Amerika]] en de [[scandinavië|Scandinavische]] landen werd de schors als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. De [[w:Saami|Saami]] gebruikten traditioneel de schors voor jassen en beenbekleding en de [[Zweden]] maken tasjes en mandjes van gevlochten repen berkenschors.

Daarnaast worden ook de [[knop (plant)|knoppen]] en [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] gebruikt om er werkzame stoffen aan te ontlenen, zoals: [[w:saponine|saponine]]n (zeepstoffen), looistof, [[w:hars|hars]], vluchtige olie en glycosiden (suikerachtige stoffen).

[[Bestand:Betula_verrucosa_longitudinal_beentree.jpg|thumb|270px|doorsneeDoorsnee door stam, met vals kernhout (aantasting)]]

[[Berken (hout)|Berkenhout]] is wit tot licht gekleurd en wordt gebruikt voor [[w:fineer|fineer]], [[meubel]]smeubels en [[modelvliegtuig]]bouwmodelvliegtuigbouw.

Op sommige plaatsen in Engeland worden op de eerste [[pinksteren|pinksterdag]] de huizen en kerken versierd met berkentakken.

De [[w:meiboom|meiboom]] was oorspronkelijk een berk.

De berk was een mysterieuze en een heilige boom van de Noorse volkeren. De geest van de berk was een rijpe vrouw die af en toe vanuit de wortels verscheen. Als een [[mens]] van haar melk dronk vertienvoudigde zijn/haar kracht.

Bij de [[Finland|Finnen]] zat de wereldgeest als [[Arend (roofvogel)|adelaar]] op de berk.

Voor de [[Germanen]] was de berk de boom der wijsheid. Zij kenden aan bladeren, [[tak (plant)|twijgen]] en [[sap (plant)|sap]] magische en geneeskrachtige eigenschappen toe. Zij geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin [[w:Freya|Freya]]. Bij de [[w:Kelten|Kelten]] is de berk gewijd aan [[Bergha]] of [[Brigit]], godin van het [[onderwijs|onderricht]] in de [[dichtkunst]], [[Waarzeggerij|waarzeggen]], [[geneeskunde|geneeskunst]] en [[smeedwerk]].

De heilige Bridget van [[Kildare]] was de godin van de [[reïncarnatie|wedergeboorte]]. Op 1 februari wordt in [[Ierland (land)|Ierland]] nog steeds het feest van de Heilige Bridget gevierd.

Een oud Fins liedje beschrijft hoe berken klagen en wenen omdat kinderen elke [[lente]] opnieuw hun stammen openrijten en uit hun buiken de levenssappen roven, dat de herders uit hun witte gordel korven maken, de meisjes hun takken afsnijden om er bezems van te maken. [[w:Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] noemde de berk een duivelse boom omdat hij hoopte daarmee de heidense gebruiken uit te roeien.

Berk is afgeleid van het Oudindische woord ''bharg'' wat ''glanzend'' betekent en waarschijnlijk betrekking heeft op de witte [[schors]]. '''Betula''' heeft te maken met het [[Keltisch]]eKeltische woord ''betu'' wat ''slaan'' betekent en betrekking heeft op het slaan met berketakken op het lichaam na een [[sauna]] om de [[bloedsomloop]] te stimuleren.

* ''[[Betula albosinensis]]'' - [[../Chinese berk|Chinese berk]]

* ''[[Betula aetnensis]]''

* ''[[Betula ermanii]]'' - [[../Goudberk|Goudberk]]

** ''Betula ermanii'' 'Holland'

* ''[[Betula lenta]]'' - [[../Suikerberk|Suikerberk]]

* ''[[Betula maximowicziana]]'' - [[../Grootbladige berk|Grootbladige berk]]

* ''[[Betula medwediewii]]'' - [[../Transkaukasische berk|Transkaukasische berk]]

* ''[[Betula nana]]'' - [[../Dwergberk|Dwergberk]]

* ''[[Betula nigra]]'' - [[../Zwarte berk|Zwarte berk]] of [[Rode berk]]

* ''[[Betula occidentalis]]''

* ''[[Betula papyrifera]]'' - [[../Papierberk|Papierberk]]

* ''[[Betula pendula]]'' - [[../Ruwe berk|Ruwe berk]], Scherpe berk, Gewone berk of Zandberk

** ''Betula pendula'' 'Laciniata'

** ''Betula pendula'' 'Youngii' (Priëelberk)

** ''Betula pendula'' 'Tristis' (Treurberk)

** ''Betula pendula'' 'Fastigiata' (Zuilberk)

* ''[[Betula platyphylla]]'' - [[../Aziatische berk|Aziatische berk]]

* ''[[Betula populifolia]]'' - [[../Populierbladige berk|Populierbladige berk]]

* ''[[Betula pubescens]]'' - [[../Zachte berk|Zachte berk]]

* ''[[Betula utilis]]''

* ''Betula utilis'' 'Doorenbos' of [[../Witte Himalayaberk|Witte Himalayaberk]] In Nederland zijn alleen de ruwe berk en de zachte berk inheems.