Platbodemzeilen op een Volendammer Kwak/Achtergrondkennis schip: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Regel 507:
*eindsplits: mooie oplossing, maar kost wat tijd en geeft een verdikking.
*takeling: een omwikkeling met speciaal “takelgaren”. Prima oplossing. Hoeft niet veel tijd te kosten, bijvoorbeeld als je de “methode Cor Veerman” gebruikt. Vraag een demonstratie!
==RONDHOUTEN MAKEN==
===Inleiding===
Bij de inventaris van een botter zijn nogal wat rondhouten. De belangrijkste zijn: mast, giek, gaffel en kluiverboom. Maar er is veel meer: een bezaanstutter, een fokkeloet, een haakstok om in het achterlijk van de fok te zetten, een pikhaakje, vaarbomen. Voor de visserij kan daar nog een kuilhout bijkomen. Als de breefok wordt gebruikt, geeft dat nog drie extra rondhouten (raai, onder- en bovenstok).
Met al die stokken breekt er nog weleens wat. Het is dan handig, als je zelf in staat bent om een nieuw rondhout te schaven.
===Het gebruikte hout===
We gebruiken over het algemeen ronde larix-stammetjes, of larix of oregon dat als vierkantgezaagd balkhout is ingekocht. We werken niet met verlijmde en/of holle rondhouten.
Larix stammen moeten ontschorst zijn, voordat ze verder kunnen worden verwerkt. Als er nog schorsresten zijn, haal je die weg. Een haalmes werkt daarbij handig.
De ontschorste stam controleren we nu op houtfouten. Enkele voorbeelden: breuken, transportschade, te grote krimpscheuren, te grote concentraties van noesten, hart te ver uit het midden. Verder spreekt het voor zich, dat de stam goed recht moet zijn. Een stam die serieuze fouten vertoont, is onbruikbaar.
===Gereedschappen===
Met de volgende spullen kom je een heel eind:
*twee stevige schragen van ca. 70 cm hoogte, een steunplankje (zie verderop) en twee lijmtangen
*een slaglijn, lineaaltje, rolmaat, winkelhaak, timmermanspotlood en viltstift
*een elektrische plus een handschaaf (beide natuurlijk scherp)
*een haalmes en een handzaag
*een vlakschuurmachine of schuurlinnen
*een oude schuurband en een vetkrijtje
===Maatvoering===
De meeste rondhouten zijn niet overal even dik, maar ze hebben een dikteverloop. Het dikste punt zit ergens op 30 tot 50% van de lengte. Vanuit dat punt zijn ze naar beide uiteinden geleidelijk dunner geschaafd. De dikte heeft een "bol" verloop, min of meer sigaarvormig.
Er zijn verschillende manieren om een mooi strokend dikteverloop in je rondhout te krijgen:
*uit de vrije hand. Voor amateurs niet aan te raden.
*een berekend profiel op basis van de cirkelformule (het profiel is namelijk de projectie van een cirkelsegment).
*zelf een dikteprofiel maken, door een dun strooklatje in een strokende bocht vast te zetten op millimeterpapier. De X-coördinaten van het strooklatje kun je uitdrukken als procenten van de maximum dikte. De Y-coördinaten als procenten van de lengte, vanaf het dikste punt gezien. Deze percentages kun je loslaten op de werkelijke houtlengte- en dikte.
Zo stel je 15 à 20 meetpunten vast, verdeeld over de lengte van de stam. Bij elk punt hoort een diameter. Het dikste punt moet één van de meetpunten zijn. In de buurt van het dikste punt kun je vrij grote afstanden tussen de meetpunten laten, omdat de dikte daar maar weinig verandert.
We noteren deze gegevens nu in een schaaftabel. Deze tabel heeft 5 kolommen:
* puntnummer: volgnummer van het lengtepunt, beginnend bij punt 0 aan één uiteind.
* lengte: lengte-afstand van het meetpunt, vanaf punt 0 gemeten, in cm.
* diameter: diameter van het rondhout, op het betreffende lengtepunt.
* straal: dit is de helft van de diameter
* 8-kantbreedte: breedte van de achtkantvlakken, die je strak schaaft. Dit is 41% van de diameter.
* 16-kantbreedte: breedte van de zestienkantvlakken, die je daarna schaaft. Dit is 20% van de diameter.
N.B.: de benodigde diktes moeten natuurlijk wel ruimschoots uit het beschikbare hout zijn te halen!
===Afkorten===
Maak de stam ruwweg op lengte, met een handzaag. Zorg, dat je aan beide uiteinden ca. 15 cm extra hout overhoudt, om schaaf-foutjes bij de aanzet later kwijt te kunnen raken.
===In positie leggen===
Maak een plankje (multiplex) van ca. 40 x 15 cm. Zaag een een V-vormige uitsparing aan één lange kant. De hoek van de "V" moet 90 graden zijn; de diepte ca. 7 cm. Klem dit plankje met lijmtangen aan de drager van een schraag. De V-vormige uitsparing steekt boven de schraag uit.
In deze uitsparing ga je straks de stam neerleggen tijdens het schaven.
Leg nu de stam over de schragen, met de schragen op ca. 1/5 vanaf de uiteinden.
===Hartlijn uitzetten===
Schaaf een platte kant aan één kant van de stam, van 20-30 mm breed. Het vlak moet redelijk recht zijn in de lengterichting, maar het hoeft niet perfect. Gebruik nu de slaglijn, om een hartlijn uit te slaan op dit schaafvlak, in de lengterichting van de stam.
Dit gaat het beste met een helper. No.1 houdt spanning op de lijn; no.2 tilt hem op in het midden en laat hem terugslaan, zodat je in één keer een mooie krijtlijn op je hout hebt.
Deze zijde van de stam noemen we even Noord.
Noteer de puntnummers van de schaaftabel bij de krijtlijn, met vilstift, op de juiste lengte- afstanden.
===Vierkant schaven===
We gaan uit de stam nu een vierkante balk zagen, met het juiste dikteverloop.
Daarbij schaven we eerst de "Oost" en "
De breedte van de 8-kant vlakjes is 41% van de diameter ter plaatse.
De breedte van de 16-kant vlakjes is 20% van de diameter ter plaatse.
De breedte van de 32-kant vlakjes is 9% van de diameter ter plaatse.
===Doorzakken compenseren===
Een giek zal het grootste deel van z'n leven op 2 uiteinden hangen. Hij zakt dan op de lange duur wat uit in het midden. Dit kun je compenseren, door bij het maken van de giek in de fase "vierkant" géén bolling aan de onderzijde mee te geven. Die bolling zakt er in de loop der tijd vanzelf in. De bovenkant krijgt dubbelzoveel bolling als eigenlijk nodig; dit zakt er gedeeltelijk vanzelf weer uit. De zijkanten krijgen de normale bolling.
| |||