|
de spar is
:''Voor de supermarktketen zie [[Spar (supermarkt)]]''
----
{{Taxobox|type=plant
|naam= Spar
|afbeelding= Spar_jong_lot.jpg
|afbeeldingtekst= Fijnspar (''Picea abies'')
|rijk= [[Planten|''Plantae'']] (Planten)
|stam= ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
|klasse= ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
|clade1= [[Naaktzadigen]]
|orde= ''[[Coniferales]]'' (Coniferen)
|familie= ''[[Pinaceae]]'' (Dennenfamilie)
|taxon=[[geslacht (biologie)|geslacht]]
|w-naam= ''Picea''
|auteur=
|datum= }}
[[Image:Picea mariana cones.jpg|thumb|270px|Zwarte spar|Zwarte spar (''Picea mariana'')]]
'''Spar''' (''Picea'') is een geslacht van [[naaldboom|naaldbomen]], dat belangrijk bijdraagt aan de bossen op het [[Noordelijk Halfrond]]. Verschillende soorten van het geslacht Spar staan niet alleen in het [[bos]], maar worden ook gekweekt voor de sier. Voor sierdoeleinden zijn er [[cultivar|kweekvormen]] met alle mogelijke vormen, zoals bol, piramide, dwerg en treur.
De bomen behouden het hele jaar door hun naalden.
[[Afbeelding:Spar_naalden.jpg|thumb|180px|left|Takje van [[fijnspar]]]]
De spar is van de [[pinus|den]] (''Pinus'') te onderscheiden doordat de naalden bij de spar afzonderlijk en bij de den bij elkaar staan. Ook heeft de spar platte, driehoekige of vierhoekige naalden en de den ronde. Bij de Fijnspar staan de naalden rondom de twijg. Bij de Zilverspar (''Abies'') en de Douglas (''Pseudotsuga''), die tot andere geslachten behoren, staan ze in hetzelfde vlak in twee rijen aan weerskanten van de twijg. Integenstellling tot de zilverspar (''Abies'') komt bij de spar (''Picea'') een deel van de bast mee als een naald wordt uitgetrokken. Er zit bij de spar dus altijd een vlaggetje aan de losgetrokken naald.
De takken staan in kransen rondom de [[stam (plant)|stam]]. De zijtakken staan in twee rijen min of meer tegenover elkaar.
De naalden van vele soorten aan de horizontale takken zijn zodanig omgekeerd dat de onderkant naar boven wijst. De bovenkant is dus eigenlijk de onderkant.
De leerachtige [[kegelvrucht|kegel]]s hangen aan de takken en kleuren in de herfst bruin. De [[zaad (planten)|zaden]] zijn dan rijp, maar kunnen pas uit de kegel vallen als de schubben uit elkaar gaan staan wat pas in het volgend voorjaar gebeurt. In de daaropvolgende herfst vallen deze kegels dan af.
[[Afbeelding:Largepinecone.jpg|thumb|100px|Afgevallen kegel van [[fijnspar]]]]
== Bekende soorten ==
=== Fijnspar ===
De [[fijnspar]] (''Picea abies'', syn. ''Picea excelsa'') komt voor in Noord- en Oost-Europa evenals in grote delen van Azië. De fijnspar kan 40 m hoog worden en 100-150 jaar oud. Er zijn echter bomen bekend die 220 jaar oud zijn. De [[schors]] van de Fijnspar heeft een roodachtige kleur. De naalden zijn 12 tot 24 mm lang. De lichtbruine kegels zijn 10 tot 19 cm lang en gesloten 2,5 cm dik. Het timmerhout van de Fijnspar wordt vuren genoemd.
De Slangenspar (''Picea abies'' 'Virgata') wordt zo genoemd om de willekeurig kronkelende takken.
=== Blauwspar ===
De [[Blauwspar]] (''Picea pungens'') is inheems in Noord-Amerika en kan daar 30 m hoog worden. In Canada komt deze soort alleen in struikvorm voor. In Alaska kan deze soort zelfs groeien in bodems die tot meer dan 50 cm diep blijvend zijn bevroren, maar blijft dan wel zeer laag.
De blauwspar dankt zijn naam aan de blauwige glans van zijn naalden.
=== Sitka spar ===
De [[Sitka spar]] hoort thuis langs de noordwestkust van Noord-Amerika in vochtige gebieden van Noordwest-Californië tot in Alaska en komt in de regel niet verder dan 60 km, soms tot 200 km in valleien, uit de kust voor. De boom kan 80 m hoog worden en de takken hangen enigszins. De bast is in het begin grijs later purperachtig bruin. De naalden zijn driehoekig en 15 tot 25 mm lang. Omstreeks 1970 werd in Nederland in plaats van Fijnspar de Sitka spar als bos aangeplant. In totaal wordt het areaal Sitka spar in Nederland op minder dan 2000 ha geschat.
Het hout van Amerikaanse bomen van de Sitka spar wordt gebruikt als klankhout voor kasten van luidsprekers en de stam voor masten en gieken. Vroeger werd dit hout ook gebruikt voor de dragende delen van een houten [[vliegtuig]].
=== Servische spar ===
De [[Servische spar]] (''Picea omorika'') kan 30 m hoog worden en heeft afhangende takken en een vrij smalle vorm. De bovenzijde van de naalden is groen en de onderzijde blauw.
=== Witte spar ===
De [[witte spar]] (''Picea glauca'') komt oorspronkelijk uit [[Noord-Amerika]].
== Gebruik ==
Van bepaalde sparrensoorten kan [[hars]] en [[terpentijn]] gewonnen worden. De hars wordt verwerkt in balsems tegen reumapijn en longaandoeningen.
Ook kan van het vocht uit de naalden en takjes met toevoeging van [[gember]], [[hop (plant)|hop]], stroop of [[sucrose|suiker]] en [[gist]] sparrenbier gemaakt worden. Dit [[bier]] werd vroeger op de zeilschepen gedronken als middel tegen scheurbuik.
=== Kerstboom ===
De [[Fijnspar]] wordt veel als [[kerstboom]] gebruikt en hier dan ook speciaal voor gekweekt. Duurdere kerstbomen zijn de [[Blauwspar]] (''Picea pungens'') en de [[Nordmann-spar]] (''Abies nordmanniana''), die trager groeien, maar waarvan de naalden minder snel uitvallen. De Nordmann-spar behoort tot het geslacht [[Zilverspar]]. Kerstbomen met kluit zijn veel minder brandbaar dan bomen zonder kluit.
[[Categorie:Spar| ]]
[[cs:Smrk]]
[[da:Gran-slægten]]
[[de:Fichten]]
[[en:Spruce]]
[[eo:Piceo]]
[[fi:Kuusi]]
[[fr:Épicéa]]
[[it:Picea]]
[[ja:スプルース]]
[[pl:Świerk (drzewo)]]
[[ru:Ель]]
[[sr:Оморика]]
[[sv:Granar]]
[[tr:Ladin]]
[[uk:Ялина]]
| 