Leer jezelf ecologisch tuinieren/Tarwe: verschil tussen versies

| auteur = [[L.]]

| datum = 1753

'''Tarwe''' (''Triticum spp.''-species) is een van de voornaamste [[graan|granen]] waar de mensheid zich mee voedt, naast [[rijst]] en [[maïs]]. Het staat met maïs op een gedeelde eerste plaats. In Nederland werd in 2005 116.000 ha wintertarwe en ruim 20.600 ha zomertarwe geteeld.

Tarwe is ook een van de oudste [[domesticatie|gedomesticeerde]] planten. De domesticatie vond waarschijnlijk ongeveer 10.000 jaar geleden plaats in het [[Midden-Oosten]] en [[Afrika]] van [[Syrië]] tot [[Kasjmir]] en naar het zuiden tot in [[Ethiopië]].

[[Gewone tarwe]] of broodtarwe is [[polyploïdie|hexaploïd]] met 42 [[chromosoom|chromosomen]] (2n = 42) en ontstaan uit verschillende voorouders. De ontstaanswijze is waarschijnlijk als volgt gegaan:

<br />De diploïde [[Eenkoorneenkoorn]] (2n = 14) heeft zich gekruist met een [[diploïde]] wilde grassoort (2n = 14). De hieruit ontstane [[hybride (biologie)|hybride]] heeft het dubbele aantal chromosomen, omdat de diploïde vorm niet [[fertiel]] is en is dus tetraploïd met 28 chromosomen (2n=28). Van deze hybride stammen de [[Emmertarweemmertarwe]] en de [[Hardeharde tarwe]], macaronitarwe of durumtarwe ''Triticum durum'' af. DezeDe Emmertarweemmertarwe heeft zich gekruist met de diploïde ''Aegilops tauschii'' ook wel ''Aegilops squarrosa'' (oude[[synoniem benaming(plantkunde)|synoniem]]) (2n = 14) genoemd. Ook deze hybride heeft zich verdubbeld, omdat anders geen fertiele plant ontstaat. Dit zijn dus de uiteindelijke hexaploïde tarwe's [[Gewonegewone tarwe]] en [[Speltspelt]].

*Het [[genoom]] van Eenkoorneenkoorn wordt weergegeven met A en Eenkoorn eenkoorn-planten hebben AA.

*Het genoom van de Gewonegewone tarwe wordt weergegeven met ABD en planten hebben AABBDD.

===[[Veredeling]]===

De wilde en primitieve tarwesoorten hebben een brosse aarspil, waardoor de korrels zich makkelijk kunnen verspreiden. Ook zijn de korrels stevig omsloten door de kafjes en zitten er weinig korrels op een aar. Deze ongewenste eigenschappen zijn door de mens door de eeuwen heen weggeselecteerd. Eenkoorn en emmertarwe werden 4000 jaar v.Chr. veel verbouwd in [[Noord-Afrika]] en het [[Middellandse Zeegebied]]. Waarschijnlijk kwam eenkoorn veel voor als een ongewenste vermenging met emmertarwe. Na 300 v.Chr. werd durumtarwe met naakte korrels meer en meer verbouwd en na enkele eeuwen had deze soort de emmertarwe verdrongen. Gewone tarwe kwam in 200 v.Chr. voor het eerst voor in het Middellandse Zeegebied. Tegelijkertijd werd ten noorden van de alpen emmertarwe verdrongen door [[spelt]]. In de Middeleeuwen werd gewone tarwe en spelt in Europa veel verbouwd. Uiteindelijk is spelt bijna geheel verdrongen door de gewone tarwe.

Door kruising en selectie zijn er van gewone tarwe duizenden rassen gekweekt met verschillende eigenschappen en een steeds hogere opbrengst per ha. Meel van gewone tarwe is afhankelijk van het ras geschikt voor het maken van [[brood]], [[biscuit (koekje)|biscuit]] en gebak. [[Pasta]]'s worden meestal van durumtarwe gemaakt.

TarwerassenTarwe[[ras (plant)|ras]]sen worden ingedeeld naar groeiseizoen (wintertarwe, zomertarwe en overgangstarwe). Verder maakt men bij broodtarwe onderscheid op basis van

*de structuur van het [[endosperm]]: zachte of harde (niet te verwarren met durumtarwe) en

Ook wordt broodtarwe vaak ingedeeld op basis van de kwaliteit, die grotendeels bepaald wordt door het gehalte en de kwaliteit van het [[proteïne|eiwit]] of [[gluten]] en in mindere mate door de hardheid van de korrel.

In het seizoen 1997-/1998 werd er op de wereld 579 miljoen ton tarwe verbouwd en de grootste tarweverbouwendetarwe-verbouwende naties waren:

# [[Verenigde Staten|V.S.]]: 62 miljoen ton

# [[Rusland|Russische Federatie]]: 36 miljoen ton

De wereldconsumptie lag in 1997 per hoofd van de bevolking op 101 kg, waarbij de [[Denemarken|Denen]] aan kop lagenlag met 623 kg per hoofd van de bevolking, omdat tarwe veel als [[varken]]svoer wordt gebruikt en de Denen veel varkens mesten.

Tarwe wordt elk jaar aangetast door verschillende [[schimmels|schimmelziekten]]. De belangrijkste zijn [[gele roest]], [[bruine roest]], voetziekten[[voetziekte]]n en afrijpingsziekten[[afrijpingsziekte]]n, die in sommige jaren grote schade kunnen geven. Afrijpingsziekten kunnen ook een te hoog [[Fytopathologie|DON]]-gehalte (Deoxynivalenol-gehalte) in de korrel geven, waardoor ze dan ongeschikt zijn voor consumptie. Kiemplanteziekten[[Kiemplantenziekte]]n, [[steenbrand]] en [[stuifbrand]] kunnen door [[desinfectie|ontsmetting]] van het zaaizaad[[zaaien|zaai]][[zaad (plant)|zaad]] worden voorkomen.

**[[Oogvlekkenziekte]] (''Pseudocercosporella herpotrichoides'')

**[[Fusarium]] (''Fusariun culmorum'')

**[[Tarwehalmdoder]] (''Gaeumannomyces graminis'' var. ''tritici'' en var. ''avenae'')

**[[Scherpe oogvlekkenziekte]] (''Rhizoctonia cerealis'')

**[[Gele roest]] (''Puccinia striiformis'')

**[[Bruine roest]] (''Puccinia recondita'' f.sp. ''tritici'')

**[[Zwarte roest]] (''Puccinia graminis'' f.sp. ''tritici''); komt in Nederland weinig voor.

**[[Bladvlekkenziekte]] (''Septoria tritici'' en ''Septoria nodorum'')

**[[Meeldauw]] (''Erysiphe graminis'' f.sp. ''tritici'')

**[[Kafjesbruin]] (''Septoria nodorum'')

**[[Rode kafschimmel]] (''Fusarium'' spp.)

**[[Sneeuwschimmel]] (''Gerlachia nivalis'', syn.[[synoniem (plantkunde)|synoniem]]: ''Fusarium nivale'')

**[[Steenbrand]] (''Tilletia caries'')

**[[Stuifbrand]] (''Ustilago nuda'' f.sp. ''tritici'')