Leer jezelf ecologisch tuinieren/Linde: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
imported>Ptbotgourou
k robot Erbij: bg:Липа
imported>MauritsBot
k robot Erbij: myv:Пекше; cosmetische veranderingen
Regel 15:
|auteur= [[L.]]
|datum= 1753
|afbeelding2= [[AfbeeldingBestand:Linde_tak.jpg|270px|tak van de Linde]]
|afbeelding2tekst= Tak van Hollandse linde
|afbeelding3= [[ImageBestand:Tilleul1.jpg|270px|Lindebloemen]]
|afbeelding3tekst= Lindebloemen
|afbeelding4= [[AfbeeldingBestand:Linde_vruchtjes.jpg|270px|Vruchtjes van de Hollandse linde]]
|afbeelding4tekst= Vruchtjes van de Hollandse linde
}}
'''Linde''' (''Tilia'') is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van [[boom (plant)|bomen]] uit de [[kaasjeskruidfamilie]] (''Malvaceae''). De soorten van dit geslacht komen voor op het noordelijk halfrond in Europa, Noord-Amerika en Azië. Er worden ongeveer 25 soorten binnen dit geslacht onderscheiden.
<br />In de [[Benelux]] komen hoofdzakelijk de volgende soorten en soortshybriden voor:
*[[Amerikaanse linde]] (''Tilia americana'' var. ''americana'')
*[[Kleinbladige linde]] of Winterlinde (''Tilia cordata'')
Regel 35:
De diverse soorten kennen daarnaast diverse variëteiten. Zo is de Zwarte linde een variëteit van de Hollandse linde evenals de Koningslinde en de Krimlinde.
 
== Eigenschappen ==
De Kleinbladige en de Grootbladige linde komen van nature in de [[Benelux]] voor. Hij geldt als een van de grootste loofbomen en heeft zijn [[biotoop]] met name in [[beekdal]]en. De linde kan zeer oud worden. De linde kan afhankelijk van de variëteit 15 tot 30 m hoog worden. De Zwarte en de Koningslinde worden het hoogst.
 
== Ecologische waarde ==
In juni bloeit de linde rijkelijk en wordt door [[Honingbij|bijen]] en [[Bombus|hommels]] bestoven. Door voedselconcurrentie kunnen onder laatbloeiende lindebomen, vooral onder alleenstaande bomen, veel dode hommels liggen. Doordat er meer energie bij het rondvliegen verbruikt wordt dan er in de vorm van nectar verzameld kan worden, verhongeren de hommels.
 
== Vermeerdering ==
De plant vermeerdert zich door zaden, stekken en door wortelopslag. Aan de steel van de bloeiwijze zit een langwerpig blaadje dat, als de rijpe vruchtjes naar beneden vallen, zorgt voor een tollende beweging, waardoor de zaden langer in de lucht blijven en dus door de wind verder verspreid kunnen worden.
 
== Gebruik ==
De linde wordt veel gebruikt als leiboom, dan wordt hij wel [[leilinde]] genoemd. Takken worden hierbij horizontaal gebogen en aan een frame vastgemaakt. In volgende jaren worden de scheuten op de stam en scheuten die de verkeerde kant op groeien gesnoeid. Op die manier ontstaat een dicht bladerscherm dat met name in de zomer verkoeling in huis biedt. Ook knotlindes voor het beschaduwen van vee, markten of terrassen komen voor.
 
Regel 53:
Van de bloemen van de linde kan [[kruidenthee]] gemaakt worden, in het Frans '''tilleuil''' genaamd (afgeleid van de geslachtsnaam 'Tilia').
 
=== Hout ===
Lindehout is een [[houtsoort]] dat zich zeer goed leent voor houtsnijwerk, draaiwerk en beeldhouwwerk, omdat het vrij zacht is, een fijne nerf heeft en gelijkmatig opgebouwd. Het [[kernhout]] is rozewit tot geelwit en het [[spinthout]] wit tot lichtbruin. Een verse kuub hout weegt bijna 1000 kg.
 
== Monumentale lindes ==
=== Nederland ===
[[AfbeeldingBestand:Linde Sambeek.jpg|thumb|left|Linde van Sambeek]]
De linde van [[Sambeek]] (Gemeente [[Boxmeer (gemeente)|Boxmeer]]) wordt vaak de oudste boom van [[Nederland]] genoemd. Of dat waar is kan niemand met zekerheid zeggen, want de leeftijdsbepaling wordt bemoeilijkt doordat de boom hol is van binnen en het dus niet mogelijk is om de [[jaarring]]en te tellen. Wel is zeker dat deze boom samen met een handvol andere tot de oudste van Nederland behoort. De leeftijd blijft een schatting: sommigen beweren dat de boom wel meer dan 1000 jaar oud kan zijn, maar deskundigen houden het op 400 tot 500 jaar. Het is in elk geval de dikste linde van Nederland, met een stamomvang van 775 cm.
Oorspronkelijk was de linde van Sambeek een etagelinde, in drie etages. Bij een hevige storm in [[1901]] zijn echter de bovenste twee etages gesneuveld. In het centrum van de holle stam is kort daarna een nieuwe stam ontsproten uit het oude wortelstelsel; dit is inmiddels zelf weer een forse boom van ca. 2,5 m omtrek. De hoogte is nu zo'n 24 meter. Vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw is de linde vele malen door boomchirurgen onder handen genomen. Door deze ingrepen wordt de boom nu bij elkaar gehouden door vele meters staal.
Ook in de gemeente Bergen (Noord-Holland) staat een Linde met een zeer hoge leeftijd. De boom is geplant in 1643.
 
=== België ===
Zoals ook voor andere bomen het geval is, zijn de oudste en grootste exemplaren in België ouder en dikker dan in Nederland. De dikste zomerlinde van België, ''le tilleul de Conjoux'', staat nabij Ciney en heeft een stamomtrek van 885 cm en is daarmee de derde dikste boom van België<ref>[http://users.telenet.be/sequoiadendron/dikkebomen.html#conjoux De linde van Conjoux]</ref>. De grootste Hollandse linde in België staat naast het kerkje van het gehucht Doyon in [[Havelange]] en heeft een omtrek van 867 cm<ref>[http://users.telenet.be/sequoiadendron/dikkebomen.html#havelange De linde van Doyon]</ref>.
 
== Ziekten ==
[[AfbeeldingBestand:Linde_blad_geskelleteerd.jpg|left|150px|thumb|geskeletteerd blad van Hollandse linde]]
De linde kan zeer veel last hebben van de lindebladluis (''Eucallipterus tiliae''). Deze [[luis]] scheidt honingdauw, een suikerhoudend vocht, af, waarop weer schimmels zoals roetdauw groeien. De honingdauw kan voor zeer veel overlast zorgen.
<br />Bastaardrupsen van de [[lindebladwesp]] (''Caliroa annulipes'') vreten het bladmoes vanaf de onderzijde weg, [[skeletteren]] genoemd.
<br />Bij langdurige droogte en in warmteperioden kan de linde aangetast worden door [[Spint (mijt)|spint]] (''Eotetranychus tiliarum'').
 
== Historische betekenis ==
De lindeboom werd bij de [[Kelten]] en de [[Germanen]] gezien als [[Boomheiligdom|heilige boom]]. De godin Freya zou er zich in vestigen. De geest van de linde gold als beschermer voor huizen, bronnen en kerken. Ook later werd de lindeboom als 'goede boom' beschouwd. Huwelijken werden gesloten onder de linde; de duimen van de geliefden werden dan in de bast gedrukt. Een lindetak zou tevens helpen als middel tegen tandpijn bij kinderen en het werd, in amuletvorm, gebruikt als bescherming tegen heksen en geesten.
 
De lindeboom is vaak bezongen: bijvoorbeeld bij [[Schubert]] in Der Lindenbaum uit [[Die Winterreise]] op tekst van [[Wilhelm Müller]] en bij [[Gustav Mahler]] in de [[Lieder eines fahrenden Gesellen]] in het lied "Die zwei blauen Augen". De lindeboom verwijst vaak naar een (voorbije) liefde. Recenter (in [[2003]]/[[2004]]) bezong de Moldavische jongensgroep [[O-Zone]] de lindeboom in de zomerhit "Dragostea din tei": "Liefde onder de lindeboom".
 
== Referenties ==
<references />
 
Regel 111:
[[kv:Нинпу]]
[[lt:Liepa (augalas)]]
[[myv:Пекше]]
[[pl:Lipa]]
[[pt:Tilia]]
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.