Leer jezelf ecologisch tuinieren/Berk: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
kGeen bewerkingssamenvatting |
aanpassing |
||
Regel 1:
__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
{{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Birken im Herbst.jpg}}
'''Berken''' zijn bomen die tot het geslacht ''Betula'' horen uit de [[../Berkenfamilie|Berkenfamilie]]. De bomen van dit geslacht komen verspreid voor over het noordelijk halfrond: ze zijn uiterst winterhard. Ze zijn de enige boomsoorten die van nature voorkomen op Groenland en IJsland. Berken zijn pioniersplanten.
Regel 16 ⟶ 14:
=== Symbiose ===
Berken leven in [[w:symbiose|symbiose]] met bodemschimmels en moeten daarom met een grote kluit verplant worden. Alleen tot drie jaar oude bomen kunnen nog zonder kluit verplant worden.
=== Ziekten en plagen ===▼
[[Afbeelding:Baumkrebs-Birke.jpg|thumb|left|Een Berk met boomkanker]]
Berken kunnen aangetast worden door bladroest (''Melampsoridium betulinum'') dat gele vlekjes op de bladeren en vroegtijdige bladval veroorzaakt.
Een andere schimmel groeit in de schors en zet de berk aan tot het maken van veel twijgen. In berken zijn daarom soms dikke takkenbossen te zien die op vogelnesten lijken. In de volksmond worden deze [[w:heksenbezem|heksenbezem]]s genoemd. De [[w:berkenzwam|berkenzwam]] (''Piptoporus betulinus'') komt alleen op berken voor. Ook kan de boom aangetast worden door [[../Problemen/Kanker|Kanker]].
=== Gebruik van de Berk ===
De buitenste laag van de schors van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors [[w:betuline|betuline]] bevat. Deze eigenschap maakt het mogelijk om van de schors kano's, schoenen en dakspanen te maken. Ook zijn deze repen dunne schors buitengewoon geschikt om, ook als het nat is, als vuurstarter te gebruiken. In Amerika en de Scandinavische landen werd de schors als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. De [[w:Saami|Saami]] gebruikten traditioneel de schors voor jassen en beenbekleding en de Zweden maken tasjes en mandjes van gevlochten repen berkenschors.<br/>
Het sap wordt ook wel toegepast in berkenwater. Dit kan volgens sommigen gebruikt worden als algemeen versterkingsmiddel en als middel ter bevordering van de haargroei, maar de werking is nooit wetenschappelijk bewezen.
Daarnaast worden ook de knoppen en [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] gebruikt om er werkzame stoffen aan te ontlenen, zoals: [[w:saponine|saponine]]n (zeepstoffen), looistof, [[w:hars|hars]], vluchtige olie en glycosiden (suikerachtige stoffen).
[[Bestand:Betula_verrucosa_longitudinal_beentree.jpg|thumb|Doorsnee door stam, met vals kernhout (aantasting)]]▼
=== Hout ===
▲[[Bestand:Betula_verrucosa_longitudinal_beentree.jpg|thumb|Doorsnee door stam, met vals kernhout (aantasting)]]
Berkenhout is wit tot licht gekleurd en wordt gebruikt voor [[w:fineer|fineer]], meubels en modelvliegtuigbouw.
Regel 45 ⟶ 35:
=== Sagen & Mythen ===
De berk was een mysterieuze en een heilige boom van de Noorse volkeren. De geest van de berk was een rijpe vrouw die af en toe vanuit de wortels verscheen. Als een mens van haar melk dronk vertienvoudigde zijn/haar kracht. Bij de Finnen zat de wereldgeest als adelaar op de berk.
Voor de Germanen was de berk de boom der wijsheid. Zij kenden aan bladeren, twijgen en sap magische en geneeskrachtige eigenschappen toe. Zij geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin [[w:Freya|Freya]]. Bij de [[w:Kelten|Kelten]] is de berk gewijd aan Bergha of Brigit, godin van het onderricht in de dichtkunst, waarzeggen, geneeskunst en smeedwerk.
De heilige Bridget van Kildare was de godin van de wedergeboorte. Op 1 februari wordt in Ierland nog steeds het feest van de Heilige Bridget gevierd.
Regel 55 ⟶ 44:
Berk is afgeleid van het Oudindische woord ''bharg'' wat ''glanzend'' betekent en waarschijnlijk betrekking heeft op de witte schors. '''Betula''' heeft te maken met het Keltische woord ''betu'' wat ''slaan'' betekent en betrekking heeft op het slaan met berketakken op het lichaam na een sauna om de bloedsomloop te stimuleren.
=== Soorten
* ''Betula aetnensis'' ▼
* ''Betula occidentalis''▼
In Nederland zijn alleen de ruwe berk en de zachte berk inheems.
<gallery widths="90">
Bestand:Betula-albosinensis-fruits.jpg|[[../Chinese berk|''Betula albosinensis'']] (Chinese berk)
Bestand:Betula_ermanii_'Holland'_01-10-2005_14.57.34.JPG|[[../Goudberk|''Betula ermanii'']] (Goudberk<br/> 'Holland')
Bestand:Betula-nana-autumn.JPG|[[../Dwergberk|''Betula nana'']] (Dwergberk)
Bestand:Betula_papyrifera_var._commutata_01-10-2005_14.44.08.JPG|[[../Papierberk|''Betula papyrifera'']] (Papierberk)
Bestand:Birke 3287.jpg|[[../Ruwe berk|''Betula pendula'']] (Ruwe berk<br/> 'Tristis' Treurberk<br/> 'Laciniata'<br/> 'Youngii' Priëelberk<br/> 'Fastigiata' Zuilberk)
Bestand:乗鞍高原の白樺P8128189.jpg|[[../Aziatische berk|''Betula platyphylla'']] (Aziatische berk)
Bestand:Betula_populifolia_01-10-2005_14.47.42.JPG|[[../Populierbladige berk|''Betula populifolia'']] (Populierbladige berk)
Bestand:Betula.pubescensb.-.lindsey.jpg|[[../Zachte berk|''Betula pubescens'']] (Zachte berk)
Bestand:Betula_utilis01_by_Line1.jpg|[[../Witte Himalayaberk|''Betula utilis'' 'Doorenbos']] (Witte Himalayaberk)
</gallery>
;Nog niet beschreven:
▲* ''Betula occidentalis''
Dit geslacht is [[w:waardplant|waardplant]] voor onder andere:
<gallery widths="90">
Bestand:Elasmucha_grisea.jpg|[[w:Berkenwants|Berkenwants]]
</gallery>
{{bron|bronvermelding=* Jan van de Kamp, ''De natuur op z'n mooist'', p 86, ISBN 90-210-0618-9▼
▲=== Bronnen ===
▲* Jan van de Kamp, ''De natuur op z'n mooist'', p 86, ISBN 90-210-0618-9
* "Zinc tolerance of mycorrhizal Betula", door Brown, MT; Wilkins, DA, 1985
* "The influence of temperature, relative humidity and rainfall on the occurrence of pollen allergens ( Betula, Poaceae, Ambrosia artemisiifolia) in the atmosphere of Bratislava (Slovakia)", door J. Bartková-Šcevková, 2003
Regel 88 ⟶ 75:
* "Isoprenoids of various species of the genus Betula", door ND Pokhilo, NI Uvarova, 1988
* "Phylogenetic relationships of Betula species (Betulaceae) based on nuclear ADH and chloroplast matK sequences",door Pia Järvinen, Anna Palmé, Luis Orlando Morales, Mika Lännenpää, Markku Keinänen, Tuomas Sopanen en Martin Lascoux, 2004
* Zie ook [[w:Berkenhout|Berkenhout]]▼
* [http://www.houtinfo.nl/main.php?mn=0&o=body&id=1002&script_action=single&item_id=239 informatie over het hout (berken)] op Houtinfo (van het Centrum Hout)}}▼
▲Zie ook [[w:Berkenhout|Berkenhout]]
{{Wikipedia|Pagina={{SUBPAGENAME}}|Naam={{SUBPAGENAME}}}}
▲* [http://www.houtinfo.nl/main.php?mn=0&o=body&id=1002&script_action=single&item_id=239 informatie over het hout (berken)] op Houtinfo (van het Centrum Hout)
▲{{Commons|Betula}}
{{sub}}
| |||