|
==Toename alfabetisering tussen 1630-1795==
Uit onderzoekingen in heel Europa blijkt dat het aantal ondertekeningen tussen 1630 en 1795 flink is toegenomen.
*Zie [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering/Bijlagen#Bijlage 1|'''Bijlage 1''']]
Deze vooruitgang in alfabetisering vond zowel voor vrouwen als voor mannen plaats, zowel in protestantse als in katholieke landen, zowel in de steden als op het platteland en zowel in Europa als in Amerika.
===Streken met de hoogste alfabetisering===
In Noord- en Noordwest-Europa was het percentage gealfabetiseerden het hoogst.
*Zie [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering/Bijlagen#Bijlage 2|'''Bijlage 2''']]
===Streken met de laagste alfabetisering===
Voor de gebieden met een lage alfabetisering als [[w:Hongarije|Hongarije]], [[w:Zweden|Zweden]] en sommige gebieden in [[w:Italië|Italië]], zijn er nog maar weinig cijfers beschikbaar. Wel konden in Hongarije en Italië mogelijk bijna evenveel mensen schrijven als lezen.
*Zie [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering/Bijlagen#Bijlage 3|'''Bijlage 3''']]
===Streken met een gemiddelde alfabetisering===
Deze inventaristies laten zien dat in de zestiende eeuw in verschillende Europese steden veel mensen boeken bezaten. En ook dat het bezitten van boeken gebonden was aan het sociale niveau en aan de status van de bezitter.
*Zie [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering/Bijlagen#Bijlage 4|'''Bijlage 4''']]
==Boekenbezit protestanten versus katholieken==
In [[w:Metz|Metz]] had tussen 1645-1672 volgens de inventarisaties gemiddeld 70% van de protestanten tegen 25% van de katholieken boeken. Een groot verschil dat in elk beroep en in elke stand van de boekbezitters tot uiting kwam.
*Zie [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering/Bijlagen#Bijlage 5|'''Bijlage 5''']].
Niet alleen was het aantal protestanten dat boeken bezat groter dan het aantal katholieken, ook bezaten de protestanten meer boeken dan de katholieken.
==Noten==
{{references|95%}}
==Bijlagen==
<div style="font-size:90%;">
===Bijlage 1===
'''Schotland'''<br>
In 1638 en 1643 werden er handtekeningen verzameld voor een tweetal overeenkomsten. Hieruit bleek dat: <br>
*25% van de mannen ondertekende.
Tussen 1750-1760 werden er getuigen gedagvaard voor een hoog gerechtshof. Hieruit bleek dat: <br>
*78% van de mannen en 23% van de vrouwen ondertekende.
*Op nationaal niveau zou dat betekenen dat: <br>
**Ongeveer 65% van de mannen en 15% van de vrouwen een handtekening kon zetten.
'''Engeland'''<br>
In 1641, 43, 44 werden er handtekeningen verzameld voor twee eden van trouw en een overeenkomst.
*30% van de mannen ondertekende.
In 1755 bleek uit het huwelijksregister van de kerk van Engeland dat:
*60% van de mannen en 35% van de vrouwen ondertekende.
In 1790 bleek uit het huwelijksregister van de kerk van Engeland dat:
*60% van de mannen en 40% van de vrouwen ondertekende.
'''Frankrijk'''<br>
Tussen 1668-1690 bleek uit de huwelijksregisters van een aantal parochies dat:
*29% van de mannen en 14% van de vrouwen ondertekende.
Tussen 1786-1790 bleek uit de huwelijksregisters van dezelfde parochies dat:
*48% van de mannen en 27% van de vrouwen ondertekende.
'''Amsterdam'''<br>
In 1630 bleek uit de notariële akten van trouwbeloften dat:
*57% van de mannen en 32% van de vrouwen ondertekende.
In 1790 bleek uit de notariële akten van trouwbeloften dat:
*85% van de mannen en 64% van de vrouwen ondertekende.
'''Turijn, stad'''<br>
In 1710 bleek uit de huwelijkscontracten dat:
*71% van de mannen en 43% van de vrouwen ondertekende.
In 1790 bleek uit de huwelijkscontracten dat:
*83% van de mannen en 63% van de vrouwen ondertekende.
'''Turijn, provincie'''<br>
In 1710 bleek uit de huwelijkscontracten dat:
*21% van de mannen en 6% van de vrouwen ondertekende.
In 1790 bleek uit de huwelijkscontracten dat:
*65% van de mannen en 30% van de vrouwen ondertekende.
[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering#Toename alfabetisering tussen 1630-1795|'''TERUG NAAR ARTIKEL''']]
===Bijlage 2===
Rond 1790 kon in Noord- en Noordwest-Europa van de mannen ondertekenen:
*In Noord-Frankrijk 71%.
*In Schotland 65%.
*In de [[w:Oostenrijkse Nederlanden|Oostenrijkse Nederlanden]] 61%.
*In Engeland 60%.
Rond 1790 kon in Noord- en Noordwest-Europa van de vrouwen ondertekenen:
*In Noord-Frankrijk 44%.
*In Schotland 40%.
*In Engeland 40%.
*In de Oostenrijkse Nederlanden 37%.
[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering#Streken met de hoogste alfabetisering|'''TERUG NAAR ARTIKEL''']]
===Bijlage 3===
*~ 1810 kon in Italië, in de steden van [[w:Emilia (Italië)|Emilia]] nog maar 45% van de mannen en 26% van de vrouwen hun handtekening zetten: voor heel Italië (inclusief het platteland) zijn deze cijfers dus zeer waarschijnlijk nog veel lager.
*In 1768 kon in Hongarije maar 14% van de mannelijke gemeentebestuurders zijn handtekening zetten: het totale cijfer zal daar dus veel lager hebben gelegen.
*Tussen 1870-1880 kon in Zweden maar 35% van de rekruten zijn handtekening zetten.
[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering#Streken met de laagste alfabetisering|'''TERUG NAAR ARTIKEL''']]
===Bijlage 4===
'''Valencia''' <br>
In [[w:Valencia (stad)|Valencia]] in Spanje, kwamen tussen 1474-1550 in 33% van alle inventarislijsten boeken voor.
*90% van de klerken hadden boeken.
*75% van degenen met een vrij beroep.
*50% van de edelen.
*33% van de kooplieden.
*10% van de ambachtslieden.
Tussen 1490 en 1535 steeg in Valencia het '''aantal''' boeken bij:
*Artsen van 26 naar 62.
*Juristen van 25 naar 55.
*Kooplieden van 4 naar 10.
*Textielbewerkers van 1 (de bijbel) naar 4.
'''Amiens''' <br>
In [[w:Amiens|Amiens]] kwamen tussen 1503-1576 in 20% van alle inventarislijsten boeken voor.
'''Florence''' <br>
In [[w:Florence (stad)|Florence]] in de zestiende eeuw bleef het percentage mensen dat boeken bezat vrij constant en vrij laag.
*Tussen 1413 en 1453 kwamen in Florence in 3,3% van alle inventarislijsten boeken voor.
*Tussen 1531-1569 was dat 4,6%.
*Tussen 1570-1608 was dat 5,2%.
Dat lijkt erg weinig ten opzichte van Valencia (33%) en Amiens (20%), maar misschien maakten notarissen in Florence veel vaker dan in Valencia en Amiens ook inventarisaties op na het overlijden van zeer arme mensen die niet of nauwelijks boeken bezaten.
In Florence nam het aantal mensen dat boeken bezat dus maar langzaam toe, maar de hoeveelheid boeken die de elite bezat werd steeds groter. Het bezitten van boeken was dus gebonden aan het sociale niveau en aan de status van de bezitter.
{|
|Vóór 1570 was het aantal boekverzamelingen met minder dan 6 boeken
|55% van alle boekverzamelingen, na 1570 werd dat 31%
|-
|Vóór 1570 was het aantal boekverzamelingen tussen 6-50 boeken
|38% van alle boekverzamelingen, na 1570 werd dat 47%.
|-
|Vóór 1570 was het aantal boekverzamelingen tussen 51-100 boeken
|4,5% van alle boekverzamelingen, na 1570 werd dat 9%.
|-
|Vóór 1570 was het aantal boekverzamelingen tussen 101-200 boeken
|1% van alle boekverzamelingen, na 1570 werd dat 8%.
|}
'''Canterbury''' <br>
Uit [[w:Canterbury|Canterbury]] zijn inventarisaties van mannelijke overledenen bewaard gebleven.
*In 1560 bezat 10% van deze mannen boeken.
*In 1580 bezat 25% van deze mannen boeken.
*In 1590 bezat 33% van deze mannen boeken.
*In 1620 bezat 48% van deze mannen boeken.
Ook in Canterbury en twee wat kleinere Engelse steden blijkt het bezit van boeken gebonden te zijn aan het sociale niveau en de status van de bezitter. Tussen 1620-1640 zijn boeken hier in het bezit van:
*90% van de beoefenaars van een vrij beroep.
*73% van de edelen.
*45% van de ambachtslieden in de kledingsbranche.
*36% van de bouwvakkers.
*31% van de dagloners.
'''Engelse platteland''' <br>
Canterbury en de twee wat kleinere Engelse steden zijn echter niet representatief voor heel Engeland. In plattelandsparochies bleef het boekbezit zeldzaam tot in de zeventiende eeuw. Inventarisaties opgemaakt:
*Rond 1620 vermeldden dat 13% van de overledenen boeken bezaten (of een boek bezat).
*Tussen 1630-1690 was dat 14%.
'''Drie steden in het lutherse Rijnland''' <br>
Tussen 1750-1800 zijn de protestantse streken koploper in het boekenbezit. Uit inventarisaties van een drietal steden in het Duitse en lutherse Rijnland rond 1750 blijkt dat 89%, 88% en 77% van de overledenen boeken bezaten
'''Steden in het katholieke Frankrijk''' <br>
Franse, katholieke steden bleven daar rond 1750 ver bij achter.
*In Parijs rond 1750 bezat slechts 22% van de overledenen boeken.
*In negen Franse provinciesteden in West-Frankrijk was dat tussen 1757-1758 circa 35%.
Maar vergeleken met andere protestantse streken dan de Duitse was het verschil veel minder groot.
'''Noord-Amerika''' <br>
In Noord-Amerika vermeldden de inventarisaties tegen 1800:
*In [[w:Worcester (Massachusetts)|Worcester]] in [[w:Massachusetts|Massachusetts]] bezat 75% van de overledenen boeken.
*In [[w:Maryland|Maryland]] en in [[w:Virginia (staat)|Virginia]] was dat 63%.
Rond 1700 was dat in deze streken nog maar circa 40% geweest.
[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering#Boekenbezit|'''TERUG NAAR ARTIKEL''']]
===Bijlage 5===
De verhouding van het boekbezit bij protestanten en bij katholieken.
{|
|Bij de edelen lag de verhouding
|75%
|tegen
|22%.
|-
|Bij de juridische beroepen
|86%
|tegen
|29%.
|-
|Bij de medische beroepen
|88%
|tegen
|50%.
|-
|Bij de onderofficieren
|100%
|tegen
|18%.
|-
|Bij de kooplieden
|85%
|tegen
|33%.
|-
|Bij de "burgers"
|73%
|tegen
|5%.
|-
|Bij de ambachtslieden
|52%
|tegen
|17%.
|-
|Bij de dagloners en landbouwers
|25%
|tegen
|9%.
|-
|}
[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Alfabetisering#Boekenbezit protestanten versus katholieken|'''TERUG NAAR ARTIKEL''']]
<div style="font-size:100%;">
{{sub}}
| 