Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/(Contra)reformatie: verschil tussen versies

De protestant had dus niet, zoals de katholiek, diverse bemiddelaars zoals priesters en heiligen. Gods woord stond in de bijbel en die moest dagelijks gelezen worden. Alles wat de protestant wilde weten, kon hij daarin vinden. Een mens kon zelf voor zijn zieleheil zorgen en had geen priesters nodig want door het doopsel zijn alle christenen gelijk. De meesteVeel vormen van gemeenschappelijke vroomheid zoals de katholieken die hadden, werden dan ook overboord gegooid zoals: de meeste sacramenten, de heiligenverering, de gebeden voor de overledenen, de oorbiecht, alsmede de vormen van katholieke magie zoals: wonderen, klokgelui, heiligenbeelden, kaarsen branden, processies en zegenen met wijwater. In het vagevuur geloofden de protestanten niet. Toch lieten de protestanten ook een paar gemeenschappelijke geloofspraktijken toe, omdat de mensen daar nu eenmaal behoefte aan hadden: de mensen hadden hulp van elkaar nodig om in het geloof te volharden.

De protestant was lid van een [[w:Gemeente (kerk)|gemeente]] (het equivalent van de katholieke parochie) die 's zondags gemeenschappelijke godsdienstoefeningen hield. Luther, maar meer nog Calvijn vond dat je de gelovige niet zomaar alleen moest laten met zijn persoonlijke geloof, maar hem door een strak kader moest omgeven. De [[w:dominee|dominee]] (predikant) was de geestelijk leider van de gemeente en hij werd bijgestaan door een of meer leraren, en meer nog door de kerkeraad die bestond uit [[w:ouderling|ouderling]]en (de oudste en aanzienlijkste mannen van de gemeente) en diakenen[[w:Diaken#Protestantisme|diaken]]en (de armenzorgers). Die kerkeraad begeleidde de gelovigen. En hoewel er formeel geen priesters waren, was er dus tòch weer een vorm van geestelijkheid gekomen. Er was sprake van gemiddeld een kaderlid op veertig gelovigen. Iedere gelovige werd streng in de gaten gehouden.

Zowel lutheranen als calvinisten hielden vier maal per jaar het avondmaal, dat in plaats van de mis gekomen was: met Pasen, Pinksteren, het begin van de herfst en met Kerstfeest. Er werd dan brood en wijn uitgereikt als zijnde het lichaam en bloed van Christus. Hoewel de protestanten ontkenden dat brood en wijn letterlijk het lichaam en bloed van Christus werden door de [[w:consecratie|consecratie]] door de priester, stelden zij wel dat Christus werkelijk aanwezig was. De gelovigen die het recht hadden om het avondmaal te vieren, waren verplicht deze viering ook bij te wonen. Zij dienden zelfs bij een ouderling een muntje in te leveren zodat hij kon controleren of iedereen wel aan de avondmaalsviering had deelgenomen.

De [[w:calvinisme|'''calvinisten''']] (in onder andere Frankrijk en Nederland) leerden dat mensen alleen in de hemel kwamen wanneer ze door God in zijn genade waren uitverkoren. Andere mensen waren door God verworpen en zouden in de hel komen. Als God je (al dan niet) had uitverkoren, dan was dat onherroepelijk.