Heraclitus over de natuur/Het woord, het ene wijze, het universele, het particuliere (aantekeningen): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Dmfcasimiri (overleg | bijdragen)
toevoeging
Dmfcasimiri (overleg | bijdragen)
→‎Commentaar: toevoeging
Regel 24:
 
Het is opmerkelijk dat Heraclitus in het eerste fragment al een tegendeel toont, namelijk: zonder begrip (αξυνετοι)—verbindend (ξυνου). Bij wie ‘grip’ op de zaak heeft, is dat wat ‘begrepen’ wordt verbonden.
==Aantekeningen bij fragment 3==
===De Griekse tekst===
*''Οκοσων λογους ηκουσα, ουδεις αφικνειται ες τουτο, ωστε γινωσκειν οτι σοφον εστι παντων κεχωρισμενον.''
===De Nederlandse vertaling===
*Al wiens woorden ík ook gehoord heb, niet één komt zover als dit: namelijk te weten dat het wijze van alles onderscheiden is.
===Bronnen===
*'''Stobaeus''', ''Flor.'' I, 174 (DK 22 B 108).
===De context waarin het fragment is overgeleverd===
*Stobaeus heeft boeken vol citaten nagelaten, in eerste instantie ten behoeve van zijn zoon. Er is een hoofdstuk dat een reeks citaten van Heraclitus bevat. Dit citaat stond aan het begin van de reeks. Dit zou erop kunnen wijzen dat het fragment vooraan in het boek van de Efeziër stond.
===De authenticiteit van het fragment===
Het fragment lijkt authentiek te zijn op grond van het Ionisch dialect en de specifieke therminologie die Heraclitus steeds gebruikt en ook hier weer terugkeert. In ieder geval wordt dit fragment door alle commentatoren als authentiek beschouwd. Het nadeel is wel dat het is overgeleverd door Stobaeus, die vele eeuwen na Heraclitus leefde, zodat er bij de overlevering wijzigingen in het fragment kunnen zijn aangebracht, terwijl bovendien de Ionische vorm later kan zijn aangebracht.
===Commentaar===
Het gaat hier niet om boeken van andere filosofen die de Efeziër gelezen heeft, maar juist om gewone uitspraken 'woorden' die hij van anderen heeft gehoord. Althans, dit volgt uit de tekst van het fragment.
 
De Efeziër lijkt het als een belangrijke ontdekking te hebben beschouwd dat het "wijze van alles onderscheiden is". Want waarom zou het anders vermeldenswaard zijn dat niemand zover gekomen is?
 
Wat "het wijze" is, wordt nog niet medegedeeld, maar door andere fragmenten, die later aan de orde komen, is er wel een beeld van te vormen. Het wijze is van alles onderscheiden. Dit houdt in dat het los staat van alles, terwijl dit alles wél onderling verbonden is en niet onderscheiden is van elkaar. Dit is mogelijk. Want elke zaak kan als afgezonderd van alles worden beschouwd en als met alles verbonden. Het wijze hoeft dus niet vanuit alle perspectieven van alles afgezonderd te zijn.
 
Het wijze is in enig opzicht van alles onderscheiden. Het springt eruit en heeft bijzondere kenmerken die alle andere zaken niet bezitten. Daarom is het ook van alles afgezonderd. Want al het andere heeft kenmerken die op elkaar lijken, omdat die er níet uitspringen, terwijl het wijze er wél uitspringt. Daarom is het bijzonder, afgezonderd en onderscheiden van alles.
===Het verband met fragment 1===
Als wij dit fragment met fragment 1 vergelijken, dan valt het op dat de uitspraak "het wijze is van alles onderscheiden" een onderdeel is van het woord, van de theorie, en dat de uitspraak ook waar is en eeuwig geldig. De uitspraak is waar, omdat zij er in waarheid en werkelijkheid is. Bovendien beduidt zij ook waarheid. Uit het algemene commentaar blijkt immers dat er aan de uitspraak een zinnige uitleg is te geven. Bovendien is de uitspraak eeuwig geldig. Dit zou kunnen betekenen dat "het wijze" er altijd was, nu is en tot in alle eeuwigheid zal zijn. Maar de mensen zullen de uitspraak niet begrijpen, want zij hebben er geen ervaring mee.
 
Ook hier is sprake van 'werken'. Het eerste werk is 'het horen van andermans woorden'. Niet ver komen is ook een werk. Weliswaar bereikt men daardoor niet het hoogste. Maar toch bereikt men tenminste iets, zoals het uitspreken van woorden die de Efeziër heeft gehoord. De werken worden ook in deze uitspraak volgens hun ware aard ontleed. Er vindt dus een analyse plaats en de uitspraak is wetenschappelijk. Maar de mensen zal alles ontgaan.
===Het verband met fragment 6===
De uitspraak "het wijze is van alles onderscheiden" is voor allen verbindend, omdat ze voor allen gemeenschappelijk geldt. Men heeft zich erbij aan te sluiten, omdat de uitspraak waarheid is en door de waarheid te aanvaarden verwerft men wijsheid: door ervaring verkregen inzicht. Maar de mensen zijn nu juist onervarenen. Zij zonderen zich af van de uitspraak en houden vast aan andere uitspraken "die ik gehoord heb" en zij houden vol dat die uitspraken voortkomen uit een verstand dat alleen voor henzelf geldt.
 
==Aantekeningen bij fragment 6==
===De Griekse tekst===
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.