Nederlandse literatuurgeschiedenis/De verlichting: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
ref naar Portaal |
Uitbreiding (met stukje zelfgeschreven tekst WP), overbodig lijstje verwijderd |
||
Regel 5:
De Verlichting manifesteerde zich op allerlei gebieden: de politiek, economie en wetenschap, maar ook in de literatuur. Kenmerkend voor de literatuur uit deze tijd zijn de vele moralistische geschriften en de opbloei van genres als het [[w:reisverhaal|reisverhaal]] en de [[w:robinsonade|robinsonade]]. Ook de roman kwam in deze periode echt op als apart genre en in uiteenlopende vormen, zoals de utopische roman en de [[w:Entwicklungsroman|Entwicklungsroman]].
[[Bestand:Elizabeth Wolff and Agatha Deken.png|thumb|Betje Wolff en Aagje Deken, schilderij van [[w:Antoine Cardon|Antoine Cardon]] uit 1784]]
Een van de bekendste werken uit deze periode was [[w:Willem van Haren (1710-1768)|Willem van Haren]]s episch gedicht ''Friso'' uit 1741 waarin hij het lot beschrijft van de legendarische eerste koning der Friezen. In zijn portrettering van Friso toont Van Haren zich een ware discipel van het 18e eeuwse rationalisme en van de [[w:Verlichting (stroming)|Verlichting]]. Friso is het prototype van de moderne koning, de verlichte vorst die bij het bestuur van zijn land slechts aanvaardt wat de rede hem ingeeft. Zijn tijdgenoot [[w:Willem Bilderdijk|Willem Bilderdijk]] zou met verve deze vorm van rationele en verlichte literatuur bestrijden en in de periode van de romantiek wedijveren voor een meer christelijk geëngageerde literatuur.
Na 1750 werden veel literaire genootschappen opgericht, en daar begon voor de meeste schrijvers ook een carrière in de letteren. Als nieuw genre uit deze tijd kunnen de ''spectators'' genoemd worden, weekbladen die de middenklasse als doelpubliek hadden, en de ''zedenkundige [[Woordenboek literatuur#B|briefroman]]''.
De belangrijkste auteurs en teksten uit deze periode waren:
* [[w:Justus van Effen|Justus van Effen]] (1684-1735) importeerde de formule van de 'spectators' uit het buitenland. In 1731 verschijnt het eerste nummer van de ''[[w:Hollandsche Spectator|Hollandsche Spectator]]''.
* [[w:Hiëronymus van Alphen|Hiëronymus van Alphen]] (1746-1803), vooral bekend om zijn kindergedichten in de bundel ''Proeve van kleine gedigten voor kinderen'' uit 1778.
* [[w:Betje Wolff|Betje Wolff]] (1738-1804) die zowel apart als samen met haar vriendin [[w:Aagje Deken|Aagje Deken]] publiceerde. Van hun zedenkundige briefromans is vooral ''Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart'' uit 1782 bekend geworden.
* de Zeeuwse dichter [[w:Jacobus Bellamy|Jacobus Bellamy]] (1757-1786) publiceerde (anoniem) ''Gezangen mijner jeugd'' (1782) en het patriottistische ''Vaderlandsche gezangen van Zelandus'' (1783).
* [[w:Rhijnvis Feith (auteur)|Rhijnvis Feith]] (1753-1824) werd bekend als criticus en als sentimenteel auteur van de roman ''Julia'' uit 1783.
{{boek}}{{fase1}}
| |||