|
'''Ik''' is in het Nederlands het persoonlijk voornaamwoord dat wordt gebruikt als de spreker zichzelf wil aanduiden. Op deze regel is één uitzondering, en die wordt besproken onder het kopje ''Focalisatie''.
== Vorm en klank ==
Wie nog verder teruggaat, vindt in het Sanskriet ''ahám''. Aldus kan een oervorm "aham" of "agham" gereconstrueerd worden, waarvan in de loop der tijden de /h/ of /γ/ (Ned. "<u>g</u>oed") veranderingen onderging, en nu eens de begin-, dan weer de slotklinker veranderde of verdween.
=== Tweede persoon vervangt ''ik'' ===
Een geheel ander soort afstandelijkheid wordt bereikt met het woord ''je'':
::''Tja, je wilt toch wat betekenen voor je medemens!''
::''Als je de bal zo slecht aangespeeld krijgt, kun je hem nooit goed doorgeven aan de spits.''
In beide gevallen wordt hier het woord ''je'' in algemene zin gebruikt, als equivalent van ''men''. Het is vergelijkbaar met het ''je'' in "Je weet maar nooit". Alleen, in deze gevallen verwijst het niet naar mensen in algemene zin, maar wel degelijk naar de spreker zelf. De generalisatie schept echter ook hier een zekere afstand van de spreker tot zichzelf: hij spreekt over zichzelf alsof het een algemene wet gold, voor iedereen toepasselijk, en zijn mededeling wordt daardoor wat minder persoonlijk, wat minder intiem. Dit gebruik van ''je'' kan voor mededelingen gebruikt worden die een positief standpunt over het eigen ik impliceren (zoals in het eerste voorbeeld); maar ook in mededelingen die (voorbeeld twee) verontschuldigend zijn bedoeld.
Juist in de emotionele situatie van de psychotherapie is dit gebruik van de tweede persoon een middel om zich te distantiëren. In de therapie wordt de cliënt wel gestimuleerd dichter bij de eigen beleving te komen door dit "je" te vervangen door "ik". Soms is dat in het dagelijkse taalgebruik van de cliënt constateerbaar: uit zijn taaldaden blijkt dat hij heeft geleerd zich te corrigeren:
::''Ja, daar ben je... daar was ik toch wel kapot van!''<br />
Het komt voor dat dit zelfcorrigerend gedrag weer vervlakt naarmate de therapie langer geleden heeft plaatsgevonden. De ex-cliënt keert dan weer terug naar het gebruik van "je".
{{Wikt|ik}}
| 