Nederlands/Grammatica/Werkwoorden/'t Kofschip: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Regel 1:
'''
Het ezelsbruggetje is gebaseerd op de eigenschap dat alle [[medeklinker]]s in de woordcombinatie '' 't kofschip'' [[stemloos]] zijn - en dat er in de [[klankinventaris van het Nederlands]] geen andere stemloze medeklinkers zijn.
==Achtergrond van ''
Het Nederlands kent voor de [[onvoltooid verleden tijd]] van zwakke werkwoorden twee [[suffix|suffixen]]: ''-de(n)'' en ''-te(n)''. De [[fonologie]] van het Nederlands kent tevens de regel van [[Auslautverhärtung|eindklankverscherping]], waardoor de laatste klank van het voltooid deelwoord altijd als een stemloze [[dentaal]] wordt uitgesproken, maar afhankelijk van de onvoltooid verleden tijd als een ''d'' dan wel als een ''t'' geschreven. Dit laatste vormt een van de grootste struikelblokken in de [[Nederlandse spelling]].
Dus; van zwakke werkwoorden die in de onvoltooid verleden tijd de uitgang ''-te'' krijgen, eindigt het [[voltooid deelwoord]] dienovereenkomstig op de uitgang ''-t'': ''gemaak'''t''''', ''geblaf'''t'''''. Het voltooid deelwoord van de overige zwakke werkwoorden wordt met de uitgang ''-d'' geschreven: ''geleef'''d''''', ''gekrab'''d'''''.
Hoewel ook hier de regel van ''
De uitgang op ''-de'' is terug te vinden in ''scheurde'' (van ''scheuren''), de uitgang op ''-te'' in ''maakte'' (van ''maken''). De laatste letters van de voltooide deelwoorden ''gescheurd'' en ''gemaakt'' komen hiermee overeen.
Regel 25:
*:''krab'''de''''', ''leef'''de'''''
Bij het bepalen of de laatste letter van de stam in '' 't kofschip'' voorkomt, moet dus altijd gekeken worden naar het hele werkwoord. Zo wordt het voltooid deelwoord van ''geloven'' niet geschreven als ''gelooft'' maar als ''geloofd'', aangezien na weglating van de uitgang ''-en'' van het hele werkwoord de stam ''gelov-'' eindigt op een medeklinker die niet in ''
▲Bij het bepalen of de laatste letter van de stam in '' 't kofschip'' voorkomt moet dus altijd gekeken worden naar het hele werkwoord. Zo wordt het voltooid deelwoord van ''geloven'' niet geschreven als ''gelooft'' maar als ''geloofd'', aangezien na weglating van de uitgang ''-en'' van het hele werkwoord de stam ''gelov-'' eindigt op een medeklinker die niet in '' 't kofschip'' voorkomt. Dit geldt ook voor de werkwoorden die een verharde s hebben zoals: verhuizen.
Nog meer voorbeelden:
Regel 34 ⟶ 33:
* ''de geblaf'''t'''e bevelen - bevelen geblaf'''t'''''.
* ''ik heb in jou geloof'''d''''' - een '''d''' omdat in het hele werkwoord geloven een v staat, en v komt niet voor in 't kofschip.
* ''ik ben vorig jaar verhuis'''d'''''- een ''d'' omdat in het hele werkwoord verhuizen een z staat
==Enkele problemen bij de toepassing==
Bij een aantal zwakke werkwoorden -
===Werkwoordsstammen met
Hoewel de ''x'' niet in '' 't kofschip'' zit, krijgen werkwoorden met een ''x'' in de [[coda (taalkunde)|coda]] van de stam in de onvoltooid verleden tijd '''toch''' de uitgang ''-te''; de verleden tijd van het werkwoord ''faxen'' is dus ''fax'''te'''''. Bij het toepassen van '' 't kofschip'' moet worden gekeken naar de laatste klank van de stam, niet naar de laatste letter. De ''x'' staat voor ''ks''; de stemloze ''s'', die wel in '' 't kof''s''chip'' zit, geeft de doorslag. Voor dit soort gevallen wordt '' 't kofschip'' wel eens verlengd tot '' 't ex-kofschip'', ''kofschiptaxi'' of gekscherend vervangen door ''xtc-koffieshop''. Het fokschaap wordt in deze gevallen ook vaak vervangen door ''het sexy fokschaap''.
===Werkwoordsstammen met coda /sj/===
De (laatste) coda van de stam van een aantal uit andere talen [[
===Werkwoorden met een dubbele uitspraak===
Regel 49 ⟶ 48:
===Sterke en onregelmatige werkwoorden===
De regel van 't kofschip gaat uiteraard niet op voor sterke werkwoorden. Deze krijgen in de verleden tijd een ''[[ablaut]]'' in de stam zelf in plaats van een uitgang. Het voltooid deelwoord van deze werkwoord eindigt in de regel op -''(e)n''. Voorbeelden van onregelmatige werkwoorden zijn de vervoegingen van ''kopen'', ''zoeken'', ''zijn'' en ''hebben'' (zie verder de [[Lijst van sterke en onregelmatige werkwoorden in het Nederlands]]).
===Onvolledig zwakke werkwoorden===
Regel 62 ⟶ 61:
== 't Fokschaap ==
Tegenwoordig kan men zeggen dat 't Kofschip bij vele onderwijssystemen is verbasterd tot 't Fokschaap. Waarom 't Kofschip bij vele scholen is veranderd in de term die begin jaren '90 vooral erg populair werd is waarschijnlijk erg simpel te verklaren. Zoiets als een [[kofschip]] is bij een groot gedeelte van de jeugd volkomen onbekend, terwijl een fokschaap een veel groter begrip is geworden bij deze generatie. Veel scholen hebben waarschijnlijk gedacht dat de jeugd het sneller zou leren wanneer er een voor hen bekender klinkend woord aan werd toegepast. Toch wekt 't Fokschaap veel verwarring op tussen de mensen. Niet alleen tussen de zogenaamde 'kofschip-generatie' en 'fokschaap-generatie', maar ook tussen de scholieren van verschillende scholen. Er zijn namelijk nog genoeg scholen in Nederland (en vooral Vlaanderen) die het oude ezelsbruggetje in het systeem hebben gehouden.
==Zie ook==
*[[Werkwoord (Nederlands)]]▼
* [[d/t-regels]]
* [[Smurfenregel]]
* [[Spelling]]
{{Bronnen|bronvermelding=
| |||