Nederlands/Grammatica/Werkwoorden/'t Kofschip: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
versie van Flinus van 17 jun 2010 om 23:04 (21601059) teruggeplaatst |
||
Regel 1:
''' 't Kofschip''' (met veelal schertsend bedoelde varianten als ''
Het ezelsbruggetje is gebaseerd op de eigenschap dat alle [[medeklinker]]s in de woordcombinatie '' 't kofschip'' [[stemloos]] zijn - en dat er in de [[klankinventaris van het Nederlands]] geen andere stemloze medeklinkers zijn.
==Achtergrond van '' 't kofschip''==
Het Nederlands kent voor de [[onvoltooid verleden tijd]] van zwakke werkwoorden twee [[suffix|suffixen]]: ''-de(n)'' en ''-te(n)''. De [[fonologie]] van het Nederlands kent tevens (in tegenstelling tot bijv. die van het Engels) de regel van [[Auslautverhärtung|eindklankverscherping]], waardoor de laatste klank van het voltooid deelwoord altijd als een stemloze [[ dentaal]] wordt uitgesproken, maar afhankelijk van de onvoltooid verleden tijd als een ''d'' dan wel als een ''t'' geschreven. Dit laatste vormt een van de grootste struikelblokken in de [[Nederlandse spelling]].
Dus
De uitgang op ''-de''
[[Fonetiek|Fonetisch]] gezien wordt de uitgang ''-te'' alleen gebruikt bij zwakke werkwoorden waarvan de [[werkwoordsstam|stam]] onderliggend eindigt op een [[stemloos|stemloze]] [[medeklinker]], dus de [[plofklank]]en /p/, /t/ en /k/ en de [[wrijfklank]]en /f/, /s/ en /ch/ . Al deze medeklinkers komen voor in '' 't kofschip''. Onder deze categorie vallen dus '''niet''' de werkwoorden waarvan de onderliggende ''-v '' of de ''-z'' als gevolg van veranderingen in de [[lettergreep|lettergreepstructuur]] in een ''-f'' of ''-s'' is veranderd, bijvoorbeeld le''v''en en gra''z''en (versus ''ik lee'''f''''', ''de koe graa'''s'''t'')!▼
▲Dus; van zwakke werkwoorden die in de onvoltooid verleden tijd de uitgang ''-te'' krijgen, eindigt het [[voltooid deelwoord]] dienovereenkomstig op de uitgang ''-t'': ''gemaak'''t''''', ''geblaf'''t'''''. Het voltooid deelwoord van de overige zwakke werkwoorden wordt met de uitgang ''-d'' geschreven: ''geleef'''d''''', ''gekrab'''d'''''.
▲De uitgang op ''-de'' is terug te vinden in ''scheurde'' (van ''scheuren''), de uitgang op ''-te'' in ''maakte'' (van ''maken''). De laatste letters van de voltooide deelwoorden ''gescheurd'' en ''gemaakt'' komen hiermee overeen.
▲[[Fonetiek|Fonetisch]] gezien wordt de uitgang ''-te'' alleen gebruikt bij zwakke werkwoorden waarvan de [[werkwoordsstam|stam]] onderliggend eindigt op een [[stemloos|stemloze]] [[medeklinker]], dus de [[plofklank]]en /p/, /t/ en /k/ en de [[wrijfklank]]en /f/, /s/ en /ch/ . Al deze medeklinkers komen voor in '' 't kofschip''. Onder deze categorie vallen dus ''niet'' de werkwoorden waarvan de onderliggende ''-v '' of de ''-z'' als gevolg van veranderingen in de [[lettergreep|lettergreepstructuur]] in een ''-f'' of ''-s'' is veranderd, bijvoorbeeld le''v''en en gra''z''en (versus ''ik lee'''f''''', ''de koe graa'''s'''t'')!
==Toepassing van '' 't kofschip''==
Regel 25 ⟶ 21:
*:''krab'''de''''', ''leef'''de'''''
Bij het bepalen of de laatste letter van de stam in '' 't kofschip'' voorkomt
Nog meer voorbeelden:
Regel 33 ⟶ 30:
* ''de geblaf'''t'''e bevelen - bevelen geblaf'''t'''''.
* ''ik heb in jou geloof'''d''''' - een '''d''' omdat in het hele werkwoord geloven een v staat, en v komt niet voor in 't kofschip.
* ''ik ben vorig jaar verhuis'''d'''''- een ''d'' omdat in het hele werkwoord verhuizen een z staat, en z komt ook niet voor in 't kofschip.
==Enkele problemen bij de toepassing==
Bij een aantal zwakke werkwoorden -
===Werkwoordsstammen met [[coda (taalkunde)|coda]] ''/x/''===
Hoewel de ''x'' niet in '' 't kofschip'' zit, krijgen werkwoorden met een ''x'' in de
===Werkwoordsstammen met coda /sj/===
De (laatste) coda van de stam van een aantal uit andere talen [[
===Werkwoorden met een dubbele uitspraak===
Regel 48 ⟶ 45:
===Sterke en onregelmatige werkwoorden===
De regel van 't kofschip gaat uiteraard niet op voor sterke werkwoorden. Deze krijgen in de verleden tijd een
===Onvolledig zwakke werkwoorden===
Regel 61 ⟶ 58:
== 't Fokschaap ==
Tegenwoordig kan men zeggen dat 't Kofschip bij vele onderwijssystemen is verbasterd tot 't Fokschaap. Waarom 't Kofschip bij vele scholen is veranderd in de term die begin jaren '90 vooral erg populair werd is waarschijnlijk erg simpel te verklaren. Zoiets als een
==Zie ook==
* [[d/t-regels]]
*
*
▲* [[Werkwoord]]
{{Bronnen|bronvermelding=
|