Anaximander over de natuur/Wetenschappelijke activiteiten: verschil tussen versies

[[Bestand:Anaximander world map-nl.svg|thumb|left|280px|Mogelijke weergave van de wereld op de kaart van Anaximander]]

 

 

Er werden in de oudheid immers al kaarten geproduceerd, vooral in Egypte, Lydië, het Midden-Oosten en Babylon. Er zijn vandaag slechts enkele voorbeelden bewaard gebleven. Een uniek voorbeeld van een wereldkaart komt van de Babylonische tablet BM 92687 en is geproduceerd na de negende eeuw v. Chr. Deze kaart is waarschijnlijk echter gebaseerd op een veel ouder exemplaar. Op deze kaarten zijn wegen, steden, grenzen en geologische kenmerken aangegeven. De innovatie van Anaximander bestond eruit dat hij in zijn kaart de kennis over de gehele bewoonde wereld, zoals die bij de oude Grieken bekend was, verwerkte. Hierbij heeft hij ongetwijfeld een beroep gedaan op de berichten van de zeevaarders, Milete was immers een handelsstad.

 

Anaximander heeft bij de productie van de wereldkaart waarschijnlijk een beroep gedaan op de mythische Egyptische en Babylonische voorbeelden, waarbij hij aan het concept een systematisch en rationeel karakter gaf. De kaart is net als Anaximanders’ kosmologie gebaseerd op veronderstellingen, is esthetisch verantwoord en heeft een geometrisch karakter. De kaart representeert het bovenvlak van de aardse zuilentrommel, dat is namelijk de vorm die de aarde volgens Anaximander heeft, en was juist daarom cirkelvormig. <ref>[http://www.flwi.ugent.be/cie/ioniers/4anaximander1.htm Volgens Herman De Ley over Anaximander]</ref> Hieruit blijkt dat Anaximander consequent was in de toepassing van zijn onderzoeksmethode en dat zijn gehele filosofie een eenheid is, waarbij de kosmologie en de geografie in overeenstemming met elkaar zijn.

==De gnomon==

Er wordt bericht van gegeven dat de zonnewijzer door Anaximander in Griekenland is ingevoerd. <ref>Diogenes Laërtius, ''De vitae philosophorum'' II, 1 (DK 12 A 1): καὶ ὡροσκοπεῖα κατεσκεύασε. “En hij voerde horoscopen in.”</ref> <ref>''Suidas Lexicon'', sv. ''Anaximandros'' (DK 12 A 2). Zie noot 16.</ref> In ieder geval vertelt de Suda ons dat Anaximander enkele basisbegrippen van de meetkunde heeft uiteengezet, <ref>''Suidas Lexicon'', sv. ''Anaximandros'' (DK 12 A 2): καὶ ὅλως γεωμετρίας ὑποτύπωσιν ἔδειξεν. “En hij toonde het geheel in meetkundige schetsen.”</ref> dat hij belangstelling had voor het meten van de tijd en dat medewerkers hem bijgestaan hebben bij het invoeren van de gnomon in Griekenland. <ref>''Suidas Lexicon'', sv. ''Anaximandros'' (DK 12 A 2): γνώμονά τε εἰσήγαγε. “Hij voerde ook de gnomon in.”</ref> <ref>''Suidas Lexicon'', sv. ''Gnômôn'': Γνώμων• τὸ ἐν τοῖς ἡλιοτροπίοις πηγνύμενον. ὅπερ ἐφεῦρεν Ἀναξίμανδρος καὶ ἔστησεν ἐπὶ τῶν σκιοθήρων. “Gnomon: bevestigd op de platen der zonnewijzers. Die heeft Anaximander ontdekt en plaatste die op deze zonnewijzers.”</ref> <ref>''Suidas Lexicon'', sv. ''Hêliotropion'': Ἡλιοτρόπιον: ὡρολογεῖον. ὅτι γνώμων ἐστὶ τὸ ἐν τοῖς ἡλιοτροπίοις πηγνύμενον, ὅπερ ἐφεῦρεν Ἀναξίμανδρος καὶ ἔστησεν ἐπὶ τῶν σκιοθήρων. “Zonnewijzer: horloge. Dat de gnomon te bevestigen is aan de zonnewijzers, dat heeft Anaximander ontdekt en hij plaatste die op deze zonnewijzers.”</ref> Te Lacedaemon heeft hij meegewerkt aan de bouw, of ten minste aan de aanpassing van zonnewijzers, om die de mogelijkheid te geven [[w:zonnewende|zonnewendes]] en [[w:equinox|equinoxen]] aan te geven. <ref>Diogenes Laërtius, ''De vitae philosophorum'' II, 1 (DK 12 A 1): εὗρεν δὲ καὶ γνώμονα πρῶτος καὶ ἔστησεν ἐπὶ τῶν σκιοθήρων ἐν Λακεδαίμονι, καθά φησι Φαβωρῖνος ἐν Παντοδαπῆι ἱστορίαι. “Maar hij ontdekte ook voor het eerst de gnomon en plaatste die op de zonnewijzers in Lacedaemon, zo zegt Favorinus in ''Allerhande onderzoekingen''.”</ref> <ref>Diogenes Laërtius, ''De vitae philosophorum'' II, 1 (DK 12 A 1): τροπάς τε καὶ ἰσημερίας σημαίνοντα. “Hij was het die zonnewendes en nachteveningen aanduidde.”</ref> <ref>Eusebius, ''Praeparatio evangelica'', X, 14, 11 (DK 12 A 4): οὗτος πρῶτος γνώμονας κατεσκεύασε πρὸς διάγνωσιν τροπῶν τε ἡλίου καὶ χρόνων καὶ ὡρῶν καὶ ἰσημερίας. Hij ontdekte voor het eerst de gnomon om de zonnewendes te onderscheiden en de tijd en seizoenen en nachteveningen.</ref> Inderdaad was het bij de constructie van een gnomon vereist rekening te houden met het verschil in breedte per plaats.