Ab Urbe Condita/Ab excessu metus Punici: verschil tussen versies

Gaius Marius, een {{Uitleg|ruiter|''eques''}} uit Arpinum,{{fn|1}} begon zijn schitterende militaire en politieke loopbaan met de politieke steun van de ''Caecilii Metelli''. Zij zouden hem helpen om in -115. ''praetor'' te worden.{{fn|2}} Nadat hij in Hispania had gediend als ''proconsul'', trok hij met Quintus Caecilius Metellus, ''consul'' in - 109, mee als diens {{Uitleg|legaat|''legatus''}} in de oorlog tegen Iugurtha. Tegen het advies van zijn beschermheer in besloot hij zich kandidaat te stellen voor het consulaat in -107.{{fn|3}} Hij zou dit ere-ambt in totaal zeven maal bekleden.

Nadat de ''comitia tributa'', zonder hierin de {{Uitleg|senaat|''senatus''}} te kennen, het bevel in de oorlog tegen Iugurtha van Metellus had overgedragen op Marius, stak Marius over om nu als generaal de strijd aan te binden met de opstandige Numidische koning (- 107).{{fn|4}} Maar terwijl Marius zijn handen vol had in Africa, zwierven de Cimbri, Teutoni en Ambroni rond in de ''provincia'' (d.i. de Provence). Deze hadden de {{Uitleg|senaat|''senatus''}} verzocht om zich daar te mogen vestigen, maar hun verzoek werd afgewezen. Het draaide op 6 oktober - 105 dus uit op een confrontatie tussen de Romeinse legers olv. ''consul'' Gnaius Mallius Maximus én ''proconsul'' Quintus Servilius Caepio en de Germanen. bij Arausio (Orange). De Romeinen werden verpletterend verslagen: slechts tien legionairs zouden de slag hebben overleefd.{{fn|5}}

Uit vrees voor een Germaanse invasie sloten het ''plebs'' en de ''equites'' een coalitie om Marius in - 104 terug tot consul te laten verkiezen, hoewel hij zich niet in Rome bevond daar hij nog in de oorlog met Iugurtha was verwikkeld.{{fn|6}} Zijn luitenant Lucius Cornelius Sulla zou echter Bocchus, Iugurtha's schoonvader en medestander, kunnen overhalen om zijn schoonzoon uit te leveren aan de Romeinen, waardoor de oorlog werd beëindigd.{{fn|7}}

Teruggekeerd in Rome hield Marius zijn {{Uitleg|triomftocht|''triumphus''}} voor het beëindigen van de oorlog in Africa een dag voor zijn aanstelling als ''consul'' en hij stond erop dat hij de {{Uitleg|triomferetekens|''ornamenta triumphalia''}} mocht dragen in de {{Uitleg|senaat|''senatus''}}.{{fn|8}}

Het is in dat jaar, of mogelijk zelfs al in - 107, dat Marius zijn militaire hervormingen zou doorvoeren. Door de verliezen geleden in de oorlogen tegen de Numidiërs en de Cimbri moesten de legers worden aangevuld en uit vrees voor een nieuwe nederlaag tegen de Cimbri werd Marius min of meer carte blanche gegeven: hij zou nu op grote schaal beroep doen op vrijwillige dienst van leden van de ''capite censi'' (d.i. het proletariaat) als aanvulling op de dienstplichtigen, hij zou zijn mannen gedurende de komende jaren onder de wapens houden en de indeling en bewapening van de legioenen standaardiseren (legioen van 6000 man opgedeeld in 10 ''cohortes'' voor een betere mobiliteit) en tot slot zou hij door middel van nieuwe wetten erin slagen zijn rekruten een stuk land als beloning voor hun dienst in het vooruitzicht te kunnen stellen. {{fn|9}}

Opdat Marius de oorlog tegen de Cimbri zou kunnen uitvechten werd hij tot - 100 elk jaar opnieuw verkozen tot consul.{{fn|10}} Deze strategie begon uiteindelijk zijn vruchten af te werpen in - 102 toen Marius bij Aquae Sextiae (huidige Aix-en-Provence) de Teutonen wist te verslaan.{{fn|11}} In - 101 zou hij, met de hulp van zijn luitenant Sulla, een beslissende overwinning behalen op de Cimbri bij Vercellae (Vercelli).{{fn|12}}

Nu hij de Cimbri had verslaan, genoot Marius van zijn verdiende soldatenrust in zijn huis in de buurt van het Forum. Maar hij werd niet met rust gelaten door zijn ''populares''-vrienden onder leiding van Saturninus en Glaucia om zich in te zetten voor hun zaak.{{fn|13}}

Om aan hen te ontsnappen wist hij in - 98 een ''missio libera'' (ambassade) naar Asia te ontvangen, waarbij hij er in slaagde om de koning van Pontus, Mithridates VI Eupator, te beledigen met de woorden “O koning, ofwel tracht u groter in macht te zijn dan de Romeinen, ofwel voer je stilzwijgend de bevelen uit.”{{fn|114}} Mithridates wist voorlopig zijn trots in te slikken en schikte zich naar de wensen van de Romeinen.

In - 90 brak de ''bellum sociorum'' (“bondgenotenoorlog”) uit, nadat de {{Uitleg|volkstribuun|''tribunus plebis''}} Marcus Livius Drusus er niet was in geslaagd om de problemen op te lossen (hij had teveel ineens willen doen, waaronder het toekennen van het Romeinse burgerschap aan de bondgenoten) en was vermoord,{{fn|15}} maar Marius zou erin slagen om zich er grotendeels buiten te houden.

Een uitvloeisel van de ''bellum sociorum'' was dat Mithridates VI Cappodocia en Bithynia had veroverd en nu zijn blik had geworpen op de rijke ''provincia'' Asia, waar de inwoners leden onder hoge belastingen en tactloze gouverneurs. Op Mithridates' bevel werden alle Romeinen en ''Italici'' in Klein-Azië vermoord.{{fn|16}} Rome moest reageren.

Maar wie moest de {{Uitleg|senaat|''senatus''}} sturen? Hoewel men meende dat men maar weinig moeite zou hebben om die verwijfde oosterlingen te verslaan, was de in het vooruitzicht gestelde buit veel te aanlokkelijk om zomaar aan de eerste de beste toe te kennen. Sulla, die nog legioenen onder de wapens had in Campania waarmee hij in de ''bellum sociorum'' had gestreden, werd door de glans van zijn overwinning verkozen tot ''consul'' en werd enkele weken later het bevel over de oorlog tegen Mithridates toegewezen.{{fn|17}}

Maar door de net beëindigde oorlog en de vreemde voortekens die men had waargenomen, meende het volk en de ''populares'' dat het beter was een ervaren, weliswaar oudere en zieke, man te sturen in plaats van Sulla: Gaius Marius. Met behulp van de {{Uitleg|volkstribuun|''tribunus plebis''}} Publius Sulpicius Rufus wist Marius het commando van Sulla te laten overdragen op zijn persoon, terwijl deze nog in Nola was.{{fn|18}} Na straatgeweld toen Sulla was teruggekeerd naar Rome en ternauwernood aan de dood was ontsnapt door te vluchten in het huis van Marius, maakte deze laatste maakte de ongelooflijke blunder om twee ''tribuni militum'' te sturen om de legioenen die onder Sulla's bevel stonden in zijn naam op te eisen. Dit was een regelrechte belediging voor Sulla en met vijf van zijn zes legioenen trok hij op tegen Rome (zijn officiers weigerden op één na met hem op te trekken).{{fn|19}} Terwijl Sulla Rome binnentrok nam Marius de vlucht naar Africa.{{fn|20}} Sulla slaagt zonder al te veel moeite de {{Uitleg|senaat|''senatus''}} ervan te overtuigen dat het in hun voordeel was om zijn commando terug te geven, dat hem door Rufus was ontnomen. Deze laatste werd geëxecuteerd nadat men hem had gevonden in een villa te Laurentum en zijn hoofd werd op het forum tentoongesteld, maar Marius wist te ontkomen.

Op vraag van Sulla stelde de {{Uitleg|senaat|''senatus''}} Lucius Valerius Flaccus aan als ''interrex'' om een ''dictator legibus scribundis et rei publicae constituendae'' aan te stellen (lees: Sulla aan te stellen als ''dictator'', en deze mocht zijn ambt behouden tot dat hij vond dat zijn opdracht was vervuld. De ''interrex'' bracht een ''lex Valeria de Sulla dictatore'' voor in de ''comitia'' en liet deze vervolgens goedkeuren door de {{Uitleg|senaat|''senatus''}}. Deze wet legaliseerde Sulla's eerder daden, gaf hem recht over leven en dood, om land van de ''ager publicus'' uit te delen (cf. Marius) alsook ''coloniae'' te stichten (vooral in Italia: ''colonia Cornelia Veneria'' in Pompeii) en om over de veroverde koninkrijken te beschikken (cf. Tiberius Sempronius Gracchus en Pergamon). {{Aut|A. Piganiol}} noemt het “het eerste voorbeeld van een wet die de soevereine autoriteit delegeerde (''lex de imperio''), waarop later de “imperiale” macht zou worden gebaseerd.”{{fn|221}}

In 81 had hij een rijkelijke {{Uitleg|triomftocht|''triumphus''}} gehouden waarbij hem ook het recht op 24 {{Uitleg|lictors|''lictores''}} werd verleend, door sommigen een “koninklijk” aantal genoemd, om aan te tonen dat Sulla het {{Uitleg|militair opperbevel|''imperium''}} van de twee {{Uitleg|consuls|''consules''}} in één persoon verenigde. Zijn Griekse bijnaam ''Epaphrodites'' (“Aphrodite's lieveling”) zou hij in Rome als ''Felix'' aan zijn naam toevoegen. Dit was de eerste keer dat een godin werd verbonden met een ''imperator''. In 80 (of 79?) tenslotte legde de zieke Sulla “de macht neer”{{fn|322}} om aan zijn memoires te beginnen schrijven. Hij zou in 78 overlijden, waarop hij als eerste van de ''Cornelii'' werd gecremeerd, mogelijk uit vrees dat men met hem hetzelfde zou doen als hij had gedaan met Marius' lijk (namelijk zijn lichaam opgraven en in de Tiber gooien).

Gnaius Pompeius werd geboren in - 106 of - 105 als zoon van de ''eques'' Gnaius Pompeius Strabo, die tijdens de {{Uitleg|bondgenotenoorlog|''bellum sociorum''}} Picenum beheerste en zich had kunnen verrijken. Hij erfde niet alleen de immense rijkdommen van zijn vader, maar ook diens uitgebreide kring aan ''clientes''. Zo kon de prille twintiger met zijn uit eigen tas betaald leger Sulla in - 83 ter hulp komen. Hij zou vervolgens ingezet worden tegen de Mariaanse strijdkrachten in Africa, waar zijn troepen hem in 81 de bijnaam ''Magnus'' zouden geven. Een minder vleiende bijnaam die hij in deze periode kreeg was die van ''adulescentulus carnifex'' (“tiener-beul”).{{fn|423}}

|Sallustius, ''Bellum Iugurthinum'' 64-65, 73, Plutarchus, ''SullaMarius'' 34.38-9.