Leer jezelf ecologisch tuinieren/Berk: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Regel 9:
Berken hebben voor en bij het uitkomen van het blad een zeer sterke sapstroming en kunnen daarom alleen in de herfst en winter gesnoeid worden.
 
=== ;Groeiplaats ===
Bij voorkeur groeit de berk in moerassige streken, maar hij stelt weinig eisen aan zijn omgeving en komt dus in alle milieus en grondsoorten voor. In het hoge noorden of tegen de boomgrens kan de berk zich niet meer overeind houden en kruipt dan als een struik over de grond. Daar is de [[../Dwergberk|Dwergberk]] (''Betula nana'') één van de laatste bomen die nog opgewassen is tegen de barre omstandigheden. Ook in de [[w:toendra|toendra]] krimpt ze tot het formaat van een kleine struik.
 
=== ;Symbiose ===
Berken leven in [[w:symbiose|symbiose]] met bodemschimmels en moeten daarom met een grote kluit verplant worden. Alleen tot drie jaar oude bomen kunnen nog zonder kluit verplant worden.
[[Afbeelding:Baumkrebs-Birke.jpg|thumb|left|Een Berk met boomkanker]]
=== ;Ziekten ===
Berken kunnen aangetast worden door bladroest (''Melampsoridium betulinum'') dat gele vlekjes op de bladeren en vroegtijdige bladval veroorzaakt.
 
Een andere schimmel groeit in de schors en zet de berk aan tot het maken van veel twijgen. In berken zijn daarom soms dikke takkenbossen te zien die op vogelnesten lijken. In de volksmond worden deze [[w:heksenbezem|heksenbezem]]s genoemd. De [[w:berkenzwam|berkenzwam]] (''Piptoporus betulinus'') komt alleen op berken voor. Ook kan de boom aangetast worden door [[../Problemen/Kanker|Kanker]].
 
=== ;Gebruik van de Berk ===
De buitenste laag van de schors van een berk is voortdurend bezig zich te vernieuwen en valt soms in dunne repen naar beneden. Deze repen hebben een groot weerstandsvermogen tegen bederf omdat de schors [[w:betuline|betuline]] bevat. Deze eigenschap maakt het mogelijk om van de schors kano's, schoenen en dakspanen te maken. Ook zijn deze repen dunne schors buitengewoon geschikt om, ook als het nat is, als vuurstarter te gebruiken. In Amerika en de Scandinavische landen werd de schors als dakbedekking gebruikt omdat deze licht, waterafstotend en zeer duurzaam is. De [[w:Saami|Saami]] gebruikten traditioneel de schors voor jassen en beenbekleding en de Zweden maken tasjes en mandjes van gevlochten repen berkenschors.<br/>
Het sap wordt ook wel toegepast in berkenwater. Dit kan volgens sommigen gebruikt worden als algemeen versterkingsmiddel en als middel ter bevordering van de haargroei, maar de werking is nooit wetenschappelijk bewezen.
Daarnaast worden ook de knoppen en [[../Plantkunde/Blad|bladeren]] gebruikt om er werkzame stoffen aan te ontlenen, zoals: [[w:saponine|saponine]]n (zeepstoffen), looistof, [[w:hars|hars]], vluchtige olie en glycosiden (suikerachtige stoffen).
[[Bestand:Betula_verrucosa_longitudinal_beentree.jpg|thumb|Doorsnee door stam, met vals kernhout (aantasting)]]
=== ;Hout ===
Berkenhout is wit tot licht gekleurd en wordt gebruikt voor [[w:fineer|fineer]], meubels en modelvliegtuigbouw.
 
=== ;Volksgebruiken ===
In Noorwegen, Zweden en Schotland worden op de midzomeravond van 23 juni de huizen versierd met berkentakken. Op sommige plaatsen in Engeland worden op de eerste pinksterdag de huizen en kerken versierd met berkentakken.
 
Regel 34:
In Noord-Duitsland kent men het zgn. "Maibaumpflanzen", waarbij in de tuin van mensen die in ondertrouw zijn, op het punt staan communie te doen, vrijgezellen en bij zelfstandigen 's nachts een berkentak in de tuin wordt gezet. De dag erop gaat men alle huizen weer langs om de "boom" te begieten. Er wordt aan de deur een lied gezongen en als beloning krijgt men een drankje aangeboden.
 
=== ;Sagen & Mythen ===
De berk was een mysterieuze en een heilige boom van de Noorse volkeren. De geest van de berk was een rijpe vrouw die af en toe vanuit de wortels verscheen. Als een mens van haar melk dronk vertienvoudigde zijn/haar kracht. Bij de Finnen zat de wereldgeest als adelaar op de berk.
Voor de Germanen was de berk de boom der wijsheid. Zij kenden aan bladeren, twijgen en sap magische en geneeskrachtige eigenschappen toe. Zij geloofden dat berken de aardse behuizing vormden van de godin [[w:Freya|Freya]]. Bij de [[w:Kelten|Kelten]] is de berk gewijd aan Bergha of Brigit, godin van het onderricht in de dichtkunst, waarzeggen, geneeskunst en smeedwerk.
Regel 41:
Een oud Fins liedje beschrijft hoe berken klagen en wenen omdat kinderen elke lente opnieuw hun stammen openrijten en uit hun buiken de levenssappen roven, dat de herders uit hun witte gordel korven maken, de meisjes hun takken afsnijden om er bezems van te maken. [[w:Bonifatius (heilige)|Bonifatius]] noemde de berk een duivelse boom omdat hij hoopte daarmee de heidense gebruiken uit te roeien.
 
=== ;Etymologische betekenis ===
Berk is afgeleid van het Oudindische woord ''bharg'' wat ''glanzend'' betekent en waarschijnlijk betrekking heeft op de witte schors. '''Betula''' heeft te maken met het Keltische woord ''betu'' wat ''slaan'' betekent en betrekking heeft op het slaan met berketakken op het lichaam na een sauna om de bloedsomloop te stimuleren.
 
=== ;Soorten ===
In Nederland zijn alleen de ruwe berk en de zachte berk inheems.
<gallery widths="90">
Regel 58:
</gallery>
;Nog niet beschreven:
* ''[[w:Betula aetnensis|Betula aetnensis]]''
* ''[[w:Betula occidentalis|Betula occidentalis]]''
 
=== ;Waardplant ===
Dit geslacht is [[w:waardplant|waardplant]] voor onder andere:
<gallery widths="90">
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.