|
__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
{{Taxobox
{{ Wikibooks|Leer jezelf ecologisch tuinieren /Andoorn| Ecologisch tuinierenAfbeelding=Stachys -sylvatica Andoornflowers.jpg}} ▼| type = plant
'''Andoorn''' (''Stachys'') is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van ongeveer 300 soorten [[eenjarige plant|eenjarige]] en [[overblijvende plant|overblijvende]], [[kruidachtig]]ekruidachtige en [[struik]]achtigestruikachtige planten uit de [[ lipbloemenfamilie../Lipbloemenfamilie|Lipbloemenfamilie]] (''Lamiaceae''). Het geslacht is verspreid over [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Azië ]], [[Afrika ]], [[Australazië ]] en [[Noord-Amerika ]]. ▼| naam = Andoorn
| afbeelding = Stachys sylvatica flowers.jpg
| afbeeldingtekst = Bosandoorn (''Stachys sylvatica'')
| rijk = ''[[Planten|Plantae]]'' (Planten)
| stam = ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
| klasse = ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
| clade1 = [[Bedektzadigen]]
| clade2 = [['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]
| clade4 = [[Lamiiden]]
| orde = ''[[Lamiales]]''
| familie = ''[[Lipbloemenfamilie|Lamiaceae]]'' (Lipbloemenfamilie)
| w-naam = ''Stachys''
| taxon= [[Geslacht (biologie)|Geslacht]]
| auteur = [[L.]]
| datum = 1753
}}
De stengel is 0,5-3 m lang en bezet met enkelvoudige, tegenoverstaande, driehoekige, getande, 1-14 cm lange [[ blad../Plantkunde/Blad|bladeren]] eren. Bij de meeste soorten zijn de bladeren zachtbe[[haar (plant)|haar]]dzachtbehaard. De kleur van de [[ bloem (plant)../Plantkunde/Bloem| bloembloemen]] en varieert van wit tot roze, paars, rood of zacht geel. ▼▲'''Andoorn''' (''Stachys'') is een [[geslacht (biologie)|geslacht]] van ongeveer 300 soorten [[eenjarige plant|eenjarige]] en [[overblijvende plant|overblijvende]], [[kruidachtig]]e en [[struik]]achtige planten uit de [[lipbloemenfamilie]] (''Lamiaceae''). Het geslacht is verspreid over [[Europa (werelddeel)|Europa]], [[Azië]], [[Afrika]], [[Australazië]] en [[Noord-Amerika]].
▲De stengel is 0,5-3 m lang en bezet met enkelvoudige, tegenoverstaande, driehoekige, getande, 1-14 cm lange [[blad]]eren. Bij de meeste soorten zijn de bladeren zachtbe[[haar (plant)|haar]]d. De kleur van de [[bloem (plant)|bloem]]en varieert van wit tot roze, paars, rood of zacht geel.
Sommige soorten in het geslacht zijn in het verleden medicinaal gebruikt voor de behandeling van wonden.
; Soorten
Soorten die voorkomen in België en Nederland zijn:
<gallery widths="95">
* [[Akkerandoorn]] (''Stachys arvensis'') (in België kwetsbaar)
*Bestand:Stachys alpina01.jpg|[[../Alpenandoorn]] (|''Stachys alpina'')]] (in België met uitsterven bedreigdAlpenandoorn)
Bestand:Stachys arvensis 01.jpg|[[../Akkerandoorn|''Stachys arvensis'']] (Akkerandoorn)
* [[Bergandoorn]] (''Stachys recta'')
*Bestand:Stachys officinalis 01.jpg|[[../Betonie]] (|''Stachys officinalis'')]] (in België zeldzaamBetonie)
Bestand:Stachys byzantia 'lambs ear' 2007-06-02 (flower).jpg|[[../Ezelsoor|''Stachys byzantina'']] (Ezelsoor)
* [[Bosandoorn]] (''Stachys sylvatica'')
*Bestand:1 Stachys palustris 14 - 2011.07.20.jpg|[[../Moerasandoorn]] (|''Stachys palustris'']] (Moerasandoorn)
Bestand:Stachys recta03.jpg|[[../Bergandoorn|''Stachys recta'']] (Bergandoorn)
Bestand:Stachys-sylvatica-150605-800.jpg|[[../Bosandoorn|''Stachys sylvatica'']] (Bosandoorn)
</gallery>
Een aantal andere soorten uit dit geslacht zijn:
*''[[Stachys affinis]]'' (Japanse andoorn of Chinese artisjok, de wortels worden als groente gegeten)
*''[[Stachys alopecuros]]''
*''[[Stachys annua]]'' (Zomerandoorn) (neofyt)
*''[[Stachys bullata]]''
*''[[Stachys byzantina]]''
*''[[Stachys candida]]''
*''[[Stachys chrysantha]]''
*''[[Stachys ciliata]]''
*''[[Stachys citrina]]''
*''[[Stachys coccinea]]''
*''[[Stachys corsica]]''
*''[[Stachys cretica]]''
*''[[Stachys discolor]]''
*''[[Stachys ehrenbergii]]''
*''[[Stachys germanica]]'' (Duitse andoorn)
*''[[Stachys hyssopifolia]]''
*''[[Stachys iva]]''
*''[[Stachys lavandulifolia]]''
*''[[Stachys libanotica]]''
*''[[Stachys macrantha]]''
*''[[Stachys macrostachya]]''
*''[[Stachys pumila]]''
*''[[Stachys riddellii]]''
*''[[Stachys sylvestris]]''
*''[[Stachys tenuifolia]]''
▲{{Wikibooks|Leer jezelf ecologisch tuinieren/Andoorn|Ecologisch tuinieren - Andoorn}}
{{Commonscat|Stachys}}
{{Wikipedia|Pagina={{SUBPAGENAME}}|Naam={{SUBPAGENAME}}}}
{{Navigatie Lamiaceae}}
{{sub}}
[[Categorie:Lipbloemenfamilie|andoorn]]
[[ar:بطنج]]
[[az:Poruq]]
[[ca:Betònica]]
[[co:Stachys]]
[[cs:Čistec]]
[[da:Galtetand]]
[[de:Zieste]]
[[en:Stachys]]
[[es:Stachys]]
[[et:Nõianõges]]
[[fi:Pähkämöt]]
[[fr:Épiaire]]
[[he:אשבל (צמח)]]
[[hsb:Přeslička]]
[[hu:Tisztesfű]]
[[io:Betonio]]
[[it:Stachys]]
[[ka:ბარისპირა]]
[[la:Stachys]]
[[lt:Notra]]
[[nn:Svinerotslekta]]
[[pl:Czyściec (roślina)]]
[[pt:Stachys]]
[[ro:Stachys]]
[[ru:Чистец]]
[[sv:Syskesläktet]]
| 