Verklarende woordenlijst biologie voor het secundair onderwijs/N: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Regel 2:
{{Woordenboek Index}}
==<div style="text-align:center;">- N -</div>==
===naadverbinding===
of suturen bevatten vezelig bindweefsel en dienen voor de groei en de elasticiteit van de schedel. Sommige naadverbindingen verbenen op latere leeftijd en kunnen uiteindelijk niet meer als aparte schedelnaden zichtbaar zijn. Dit proces noemt men het verstrijken van suturen. Het tempo van verstrijken is variabel. De grootste activiteit ligt tussen het 25e en het 30e levensjaar.
::: Met dank aan VOB
===naaktzadigen===
De naaktzadigen of ''Gymnospermae'' zijn zaadplanten, waarbij de zaden niet omgeven zijn door een vrucht. Dit zijn o.a. de coniferen, zoals de spar en de den. [[w:Naaktzadigen| Zie Wikipedia]].
===NAD<sup>+</sup>/NADH===
Zie [[#nicotinamideadeninedinucleotide|nicotinamideadeninedinucleotide]]
===NADP<sup>+</sup>/NADPH===
Zie [[#nicotinamideadeninedinucleotidefosfaat|nicotinamideadeninedinucleotidefosfaat]]
===nageboorte===
De [[../P#placenta|placenta]] en de vruchtvliezen die door de [[../B#baarmoeder|baarmoeder]] na de geboorte van de baby worden afgestoten.
===natuurlijk evenwicht===
Toestand waarbij de grootte van elke populatie in een ecosysteem schommelt om een bepaalde waarde. Dergelijk evenwicht kan verstoord worden, wanneer er zich veranderingen voordoen in één van de biotische of abiotische componenten van het ecosysteem
::: Met dank aan VOB
===natuurlijke selectie===
Dit begrip werd geïntroduceerd door [[w:Charles Darwin|Charles Darwin]].Natuurlijke selectie houdt in dat organismen die beter in hun omgeving passen, meer kans hebben om te overleven en voor nakomelingen te zorgen dan minder goed aangepaste organismen.
Natuurlijke selectie is het logische resultaat van 4 eigenschappen van levensgemeenschappen:
# variabiliteit: individuen binnen een populatie vertonen onderlinge verschillen
# erfelijke overdracht: kenmerken kunnen van generatie op generatie doorgegeven worden
# bepaalde varianten hebben meer nakomelingen
# succesvolle varianten nemen na verloop van tijd sterk in aantal toe.
===navelstreng===
De verbindingsstreng tussen [[../P#placenta|placenta]] en [[../F#foetus|foetus]]. De navelstrengslagader voert koolstofdioxide en andere afvalstoffen van de foetus af naar de placenta. Via de navelstrengader worden er zuurstof en nutriënten teruggevoerd naar de foetus, die via de placenta doorgegeven werden uit het bloed van de moeder.
===Neanderthaler===
Neanderthaler ''(Homo neanderthalensis)'' is een uitgestorven mensensoort, die zich in een periode van honderdduizenden jaren geleidelijk aan ontwikkelde uit ''Homo heidelbergensis''. De Neanderthaler is een Europese mensensoort die hier voorkwam tussen 180000 en 30000 jaar geleden. Zie ook [[w:Neanderthaler|Wikipedia]] en [[Evolutie/De_menselijke_evolutie#Welke mens ontwikkelde een zorggedrag voor zwakkere medemensen en begroef zijn doden?|Wikibook De menselijke evolutie]].
===nectar===
is een suikerrijke vloeistof die door planten wordt geproduceerd. De nectar wordt uitgescheiden door honingklieren (nectariën) binnen en buiten bloemen en bevat glucose, fructose en sacharose.
De samenstelling van nectar varieert sterk bij verschillende soorten planten. Bij de ene plant overheerst sacharose, bij de andere fructose of glucose. Het suikergehalte bedraagt maximaal 80%. Honingbijen splitsen de sacharose in fructose en glucose. Nectar bevat tevens kleine hoeveelheden proteïnen, vitamines en diverse smaakstoffen. Deze hoeveelheden verschillen per plantensoort waardoor bijenhoning van verschillende plantensoorten anders smaakt.
De nectar wordt op bepaalde delen van de dag afgescheiden en heeft als doel het aantrekken van specifieke bestuivers waaronder insecten als bijen, vlinders en hommels, maar ook vleermuizen, honingvogels en kolibries. Vooral bloemen, die worden bestoven door vogels en vleermuizen scheiden veel nectar uit. Als er geen bestuivers komen, dan druppelt de nectar eruit.
Bloemen die door bijen worden bestoven produceren veel minder nectar. Om aan voldoende voeding te komen moet een bij honderden bloemen per dag bezoeken. Hierdoor is de bestuiving buitengewoon effectief. De nectar bevindt zich vaak onder in de bloem zodat de bestuiver gedwongen wordt zich langs de voorplantingsorganen van de plant te bewegen en zo het stuifmeel van de ene naar de andere bloem wordt overgebracht.
Daarnaast produceren verschillende planten nectar in extraflorale honingklieren om roofinsecten als mieren en wespen aan te trekken. Deze eten niet alleen de nectar, maar bestrijden ook plantenetende insecten. Hiermee wordt vraat aan de plant voorkomen.
::: Met dank aan VOB
===nefron===
Zie [[#nierbuisje|nierbuisje]]
===nerf===
De [[../V#vaatbundel|vaatbundel]] in een [[../B#blad|blad]] van een [[../P#plant|plant]].
===nervus vagus===
of tiende hersenzenuw (n. X) heeft veel vertakkingen, die het gros van de ingewanden bedienen. Dit 'uitzwermen' ligt aan de basis van de naam, die afgeleid is van het Latijn 'vagare', wat 'ronddwalen', 'zwerven' betekent.
De nervus vagus is één van de twaalf hersenzenuwen en tevens de grootste parasympatische zenuw van het autonome zenuwstelsel.
De vagus regelt o.a. de hartslagfrequentie, de darmperistaltiek, de transpiratie, de spraak en houdt de larynx open voor de ademhaling. Verder vangt ze impulsen op van o.m. het uitwendig oor en een deel van de hersenvliezen. De vagus is dus een gemengde zenuw; zij bevat zowel sensorische als motorische neuronen.
::: Met dank aan VOB
===netmaag===
De netmaag (Latijn: reticulum) is de tweede van de vier magen bij herkauwers. [[w:netmaag|Zie Wikipedia]]
===netto primaire productie===
of NPP is de toename van organisch materiaal in een organisme in een bepaalde tijd.
===netto reproductiefactor===
is de quotient van geboorte- en sterftecijfers binnen een populatie
===netvlies===
[[File:Fig retine.png|thumb|400px|Staafjes, kegeltjes en neuronen in het netvlies. Het licht bereikt de staafjes en kegeltjes (uiterst rechts op de tekening). Een chemische verandering in de staafjes en kegeltjes stuurt een impuls naar de zenuwen. Deze impuls gaat eerst naar de bipolaire en horizontale cellen (gele laag), dan naar de amacrine cellen en ganglioncellen (paarse laag)en bereiken tenslotte de oogzenuwvezels.]]
De binnenste laag van het oog heet netvlies (of ''retina''). Men treft het aan bij vertebraten en bij sommige koppotigen. Het netvlies bevat pigmentcellen, uitlopers van zenuwcellen en fotoreceptoren (zintuigcellen, die reageren op lichtprikkels). De lichtgevoelige cellen in het netvlies zijn de staafjes en de kegeltjes. Deze kegeltjes en staafjes zorgen ervoor dat we zowel kleuren als contrast kunt zien.
De kegeltjes nemen details en kleuren waar. De grootste dichtheid aan kegeltjes vinden we ter hoogte van de gele vlek. Hun aantal neemt af naar buiten toe. We hebben ongeveer 6 miljoen kegeltjes per oog. We onderscheiden drie types kegeltjes, waarbij elk type vooral gevoelig is voor een welbepaalde golflengte van het licht. De kegeltjes hebben ieder voor zich een verbinding via een zenuwvezel met de hersenen. De staafjes zijn in groepjes van enkele cellen samen geschakeld en hebben vervolgens een verbinding met de hersenen. Dit verklaart het feit dat kegeltjes verantwoordelijk zijn voor details en staafjes meer voor het 'grovere' werk.
De staafjes nemen grove contouren waar, maar geen details. Ze functioneren bij (schemer)donker, zij zijn heel lichtgevoelig en hebben dus weinig licht nodig. Met de staafjes kunnen we geen kleuren zien, maar nemen we alles in grijstinten waar. Staafjes liggen verspreid over je hele netvlies, behalve in de gele vlek. We hebben veel meer staafjes dan kegeltjes, ongeveer 120 miljoen.
===neurale buis===
Regel 39 ⟶ 75:
===nier===
Belangrijkste uitscheidingsorgaan bij de gewervelde dieren. De nier zuivert het bloed en scheidt de afvalstoffen af onder de vorm van urine. [[w:Nier (biologie)|Zie Wikipedia]]
===nierbuisje===
[[File:Nephron illustration.svg|thumb|Het nierbuisje met 1= glomerulus, 3= kapseltje van Bowman. 4,5,6 en 7(lis van Henle) vormen samen het nierkanaaltje.]]
Niereenheid, bestaande uit een {{vw|L|lichaamje van Malpighi}} (kapseltje van Bowman+ glomerulus) en een nierkanaaltje.
===nitrificatie/nitrificerende bacteriën===
[[Bestand:Nitrogen Cycle Dutch text.jpg|400px|thumb|Nitrificatie: zie rechtsonder in deze kringloop]]
| |||