Onderwijstechnologie/Voorbeelden onderwijstechnologische realisaties/Rapport Taal-Letterkunde 1 2012-2013: verschil tussen versies

 

De rol van ICT in het onderwijs kwam de voorbije jaren sterk onder de aandacht. Van leerkrachten wordt verwacht dat ze hun leerlingen voldoende motiveren om zélf het leerproces in handen te nemen. Leerlingen gaan zelfstandig aan het werk, ieder op zijn eigen tempo met behulp van diverse leermiddelen. Onderwijstechnologie biedt de leerkracht verscheidene mogelijkheden om beter in te spelen op de leefwereld van de leerlingen om hen zo te blijven motiveren en uit te dagen. Het kan het leerproces voor hen net iets aangenamer en boeiender maken.

Als leerkracht kan je niet altijd perfect inspelen op de aanwezige verschillen in de klas. Je merkt wel op dat enkele leerlingen sneller met de leerstof omgaan dan anderen of dat sommige leerlingen toch wel wat achterstand hebben voor bepaalde onderdelen, maar je hebt vaak niet de tijd of de middelen om daar op een gepaste manier mee om te gaan. Zeker voor taal zijn er binnen de klascontext vaak enorme verschillen. Wij gingen op zoek naar een manier om door middel van een ICT-tool leerlingen voor taalvakken individueel te begeleiden en bij te sturen. Dit verslag bespreekt het concept, het doelpubliek, de achterliggende redenering en de praktische uitwerking van deze tool. Ten slotte gaan we na wat mogelijks tekortkomingen zijn en we bestuderen de opportuniteiten om de tool nog verder te optimaliseren en uit te breiden.

 

 

 

 

Als toekomstige taalleerkrachten zijn we op zoek gegaan naar een tool die het toelaat om leerders `gestuurd zelfstandig` te laten bijbenen in bepaalde taalaspecten en dit op maat van elke individuele leerder. Omdat we in onze latere loopbaan vermoedelijk vooral geconfronteerd zullen worden met leerders die al een aantal jaren taalonderwijs achter de rug hebben, kozen we er bewust voor ons niet te richten tot de absolute beginners binnen dat taalonderwijs. De taalleerkracht die dus van onze tool gebruik kan maken, is naar alle waarschijnlijkheid een leerkracht die van de taalleerders een bepaalde voorkennis verwacht - een voorkennis die voldoende ingeburgerd is om de leerders maximaal toe te laten de vaardigheden te oefenen. Voor Engels kan dit bijvoorbeeld het gebruik van de ‘past tenses’ zijn, voor Nederlands het gebruik van ‘-d of -t of -dt’ of in Frans het gebruik van de ‘participe passé’.

 

 

 

We zien onze tool dus zoals vermeld vooral in het kader van ‘bijbenen’ of ‘opfrissen van kennis die al verworven is’. In die zin is het in feite breed inzetbaar en dat niet enkel voor talen maar ook voor vakken als geschiedenis, chemie, fysica… Het achterliggende idee dat wij concreet toepasten op het taalonderwijs, is immers relatief eenvoudig en kan mits een aantal vakspecifieke aanpassingen ook gebruikt worden voor andere vakken.

 

 

 

De drie talen die het onderwerp zijn van onze toepassing, zijn niet toevallig de drie meest gesproken en aangeleerde talen in België en het Belgische onderwijssysteem. Binnen de Belgische context zou er het meeste vraag zijn naar een toepassing zoals de onze, die zich toespitst op het Engels, Frans en Nederlands. Dat betekent niet dat de tool in de toekomst niet kan uitgebreid worden naar andere talen. Het Duits zou daarbij een prioriteit zijn, maar ook andere belangrijke en veel gesproken en aangeleerde talen in België zouden in aanmerking kunnen komen.

 

 

 

De leerkracht bepaalt welke oefeningen in de tool gestoken worden en is ook verantwoordelijk voor de update van de oefeningen. In die zin is hij eigenlijk de beheerder van de ‘database aan oefeningen’. Dit houdt uiteraard ook in dat hij instaat voor de juistheid en toepasselijkheid van de oefeningen en hun antwoorden. Zijn didactisch-pedagogische rol is die van coach of begeleider: afhankelijk van zijn leerders-publiek helpt hij hen om een bepaalde timing aan te houden en gaat hij na waar extra hulp nodig is in de vorm van individuele of klassikale uitleg.

 

 

 

 

Op aanraden van Prof. Dr. Questier opteerden we voor Xerte om onze tool uit te werken. Xerte is vrije software die het toelaat om oefeningen en leerpaden te ontwikkelen. Je vindt Xerte onder andere op xerte.toll-net.be. Toll-net is een netwerk van lesgevers, ICT-coördinatoren, directies en pedagogische begeleiders in de volwasseneneducatie. Binnen dit netwerk wisselen de leden ervaringen en kennis uit over e-leren en gecombineerd leren. Als je met Xerte wil werken, dan kan je op Toll-net een login aanvragen die je een tiental dagen later ontvangt. Hiermee kan je gratis de diverse mogelijkheden van Xerte ten volle benutten.

 

 

 

Onze tool bestaat uit twee delen: een eerste diagnosetest en een tweede oefengedeelte.

 

 

 

Xerte op zich is gebruiksvriendelijk: er is uiteraard een handleiding (hyperlink handleiding Xerte) voorzien, maar zelfs zonder deze te raadplegen en mits wat zoekwerk, kom je al snel tot enig resultaat. Bij elke volgende stap wordt namelijk toegelicht welke actie er verwacht wordt.

 

 

 

Educaplay is een heel toegankelijke tool om diverse types van oefeningen te maken. Hier kan je ook op een erg eenvoudige manier losstaande oefenreeksen creëren. Xerte laat toe om volledige mappen met verschillende activiteiten/oefeningen in te voegen vanuit Educaplay in Xerte. Voer je daarna nog aanpassingen door in de Educaplay-mappen, dan wordt dit ook automatisch aangepast in Xerte.

 

 

Ons digitaal leermateriaal zal online gezet worden via KlasCement. Op de startpagina van KlasCement moet men op ‘Toevoegen’ klikken. Hier dient de optie “i-oefeningen” gekozen te worden. Daar kan gekozen worden voor de snelle manier, waarbij enkel verplichte velden ingevuld moeten worden, of voor de uitgebreide manier, waarbij veel extra informatie ingevoerd kan worden (een logo, …). KlasCement is zeer gebruiksvriendelijk in die zin dat verplichte velden aangeduid worden met een sterretje. Eens deze velden correct zijn ingevuld, verschijnt er een groen vinkje naast dit veld. Bij het veld ‘Techniek’ kiest men voor ‘Xerte’, aangezien het digitale leermateriaal hiermee aangemaakt is. Vervolgens dienen verschillende stappen gevolgd te worden waarbij steeds informatie gegeven kan worden: voor welke doelgroep is de tool geschikt, achtergrondinformatie, didactische tips, … De oefeningen zelf moeten via een map geüpload worden. Hierover volgt later meer informatie.

 

Na het ontvangen van een bevestigingsmail staat de bijdrage nog niet online. Alle bijdragen worden eerst nagekeken door een medewerker van KlasCement. Na die laatste goedkeuring volgt opnieuw een mail ter bevestiging en staat de bijdrage op KlasCement en op oefen.be.

 

 

Alle leden van onze groep behoren tot de richting Taal- en Letterkunde, met uitzondering van Céline die uit de richting Geschiedenis komt en die zich iets later bij onze groep heeft aangesloten.

 

 

 

 

De leerkracht kan ervoor kiezen zelf oefeningen te maken of gebruik te maken van bestaande oefeningen. In het tweede geval zal uiteraard rekening gehouden moeten worden met auteursrechten. Voor de diagnosetest kozen we voor oefeningen die we zelf aanmaakten en voor de eigenlijk oefenreeksen zochten we naar oefeningen die onder de ‘creative commons’-licentie vielen. Daarbij werd meestal gevraagd de bron te vermelden; in dat geval hebben we de bron ook steeds bovenaan de oefeningen duidelijk weergegeven.

 

 

 

We kozen ervoor de toegang tot de tool enigszins te beveiligen, om de kwaliteit van de oefeningen te vrijwaren. Concreet betekent dit dat potentiële gebruikers eerst een login aanvragen (vergelijkbaar met de werking van Toll-net) om toegang tot het project te kunnen krijgen. We geven deze login alleen aan scholen en leerkrachten. Daarna moet de school en/of leerkracht zelf instaan voor de kwaliteit van de oefeningen. Zij kunnen dan zelf nieuwe oefeningen toevoegen en experimenteren met de mogelijkheden. Niets weerhoudt de leerkrachten of scholen er echter van om hun vernieuwde tool op het internet te zetten voor verder gebruik. Ze kunnen er dan ook voor zorgen dat de oefeningen alleen aangepast kunnen worden door de oprichter maar dat het gebruik zelf open staat voor iedereen. Onze tool is helaas te beperkt om deze optie te kiezen. Er moet een grotere database aan activiteiten komen om een meerwaarde te kunnen betekenen. Tot slot staan alle oefeningen die wij gemaakt hebben ook op Educaplay waar ze vrij gebruikt kunnen worden door iedereen. De oefeningen staan onder ‘my activities’ op een van de accounts van onze groepsleden en zijn openbaar. Hierdoor is voorlopig enkel de remediëringstool die we maakten alleen beschikbaar voor scholen en leerkrachten.

 

 

 

De kracht en toegevoegde waarde van onze tool is uiteindelijk sterk afhankelijk van hoe de leerkracht in kwestie er mee omgaat. Hij kan deze tool beschouwen als louter een middel om leerders zelfstandig te laten oefenen op bepaalde aspecten. In dit geval beschouwt hij het als een databank van extra oefeningen met de mogelijkheid om te differentiëren volgens het niveau van de leerder. Op lange termijn zien wij deze tool echter nog meer als een sterk middel in het creëren van effectieve leeromgevingen, hiermee verwijzend naar enkele criteria uit het ‘Jonassen Model for Constructive Learning Environments’:

We laten in het midden of dit allemaal mogelijk is binnen Xerte. Xerte is alleszins nog volop in ontwikkeling; op 1 en 2 mei was Xerte bijvoorbeeld ontoegankelijk omdat er een nieuwe versie online werd gezet. Het spreekt voor zich dat op korte termijn de tool sowieso wel nog verder kan uitgebreid worden met andere talen, extra oefeningen, andere thema’s waarop geoefend kan worden, andere soorten oefeningen enzovoort. Daarnaast kunnen andere gebruikers en leerkrachten er wel voor kiezen feedback te geven of de leerders een bepaalde tijdslimiet te geven voor het oplossen van de diagnosetest of de extra oefenreeksen.

 

 

Als toekomstige taalleerkrachten zochten we naar een manier om beter in te spelen op de toenemende differentiatie in de klas - een van de meest tastbare problemen waar wij als leerkracht zeer direct en meteen op kunnen en moeten inspelen. We ontwikkelden een tool die leerders zou toelaten bepaalde kennis op te frissen en in te oefenen; dit gebaseerd op een diagnosetest die de specifieke situatie van elke leerder eerst in kaart brengt vooraleer hem door te verwijzen naar de desbetreffende oefenreeksen. De grote meerwaarde van deze tool ligt dus volgens ons op twee vlakken. Ten eerste is dit een sterke vorm van zelfstandig/zelfgestuurd leren. De leerkracht verwijst leerders naar dit leerplatform waarop ze zelfstandig hun kennis kunnen bijbenen terwijl hij de rol als begeleider opneemt. Het is eveneens een vorm van gedifferentieerd onderwijs. De tool zal voor elke leerder individueel een diagnose stellen en een beeld geven van de onderwerpen waarvoor hij een zekere achterstand ontwikkeld heeft. Voorwaarde is wel dat het gaat om reeds opgedane kennis, die verder uitgediept en verankerd dient te worden. We zien het ook als een essentieel element dat de leerkracht zijn rol als coach ten volle opneemt en de leerders niet volledig ‘los laat’.

 

 

Website van Educaplay: www.educaplay.com

Website van Toll-net: www.toll-net.com