Leer jezelf ecologisch tuinieren/Malus: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Lotje (overleg | bijdragen)
+interwikilink
Vangelis (overleg | bijdragen)
aanpassing
Regel 1:
{{wrapperWiu2}}
__NOTOC__ __NOEDITSECTION__
|{{Taxobox |type=plant
{{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Appelboomgaard.jpg}}
|naam= Appel
Het geslacht '''Appel''' (''Malus'') bevat [[boom (plant)|bomen]] die de algemeen bekende [[Vrucht (plant)|vruchten]] dragen, vooral op het noordelijk halfrond. Ook zijn er [[sierappel]]ssierappels, die kleine appeltjes geven. De appel groeit in de gematigde streken.
|afbeelding= Appelboomgaard.jpg
|afbeeldingtekst=
|rijk= [[Planten|''Plantae'']] (Planten)
|stam= ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
|klasse= ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
|clade1= [[Bedektzadigen]]
|clade2= [['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]
|clade4= [[Fabiden]]
|orde= ''[[Rosales (orde)|Rosales]]''
|familie= ''[[Rosaceae]]'' (Rozenfamilie)
|taxon=[[Geslacht (biologie)|Geslacht]]
|w-naam=''Malus''
|auteur= [[Mill.]]
|datum= 1754
|afbeeldingII=Malus domestica a2.jpg
|afbeeldingIItekst=
|afbeeldingIII=Sterappel_dwarsdrsn.jpg
|afbeeldingIIItekst=Dwarsdoorsnede sterappel}}
|-
|[[Bestand:Appel Elstar.jpg|thumb|270px|Elstar]]
|-
|[[Bestand:Junami.jpg|thumb|270px|Junami]]
|-
|[[Bestand:Jonagold.jpg|thumb|270px|Jonagold]]
|-
|[[Bestand:Appel Zoete Ermgaard.jpg|thumb|270px|Zoete Ermgaard]]
|-
|[[Bestand:Sterappel.jpg|thumb|270px|Sterappel]]
|-
|[[Bestand:Goudreinet.jpg|thumb|270px|Schone van Boskoop/Goudreinet]]
|-
|[[Bestand:Mutsu apple.jpg|thumb|270px|Mutsu]]
|}
Het geslacht '''Appel''' (''Malus'') bevat [[boom (plant)|bomen]] die de algemeen bekende [[Vrucht (plant)|vruchten]] dragen, vooral op het noordelijk halfrond. Ook zijn er [[sierappel]]s, die kleine appeltjes geven. De appel groeit in de gematigde streken.
 
De appel werd al 10.000 v.Chr. in Europa in het wild verzameld en al in het [[Nabije Oosten]] geteeld in 4000 v.Chr. Waarschijnlijk is de appel langs de oude [[w:zijderoute|zijderoute]] verspreid, omdat ook het [[w:genencentrum|genencentrum]] van de appel in de omgeving van deze route ligt. In [[Centraal-Azië]] komen meer dan 25 wilde appelsoorten voor, waarmee de gekweekte appel zich in de loop der eeuwen heeft gekruist. Geselecteerde [[ras (plant)|rassen]] werden later instandgehoudenin stand gehouden door de door Chinezen ontdekte techniek van [[w:enten|enting]]. Ten tijde van de [[Oude Grieken]] en [[Romeinse Rijk|Romeinen]] tussen de achtste eeuw v.Chr. en de vijfde eeuw na Chr. was er een florerende teelt van appels. De Romeinen hebben deze rassen verder verspreid over West-Europa. Later is dit gevolgd door verschillende herintroducties vanuit het genencentrum. In de negentiende eeuw hadden vele steden in Europa en Nederland hun eigen rassen. Deze rassen waren zoet of halfzuur, verschillend gekleurd en met verschillende vormen en grootte. Enkele voorbeelden hiervan zijn Lunterse Pippeling, Brabantse Bellefleur, Groninger Kroon, Eijsdener Klumpke, Gronsvelder Klumpke enz. Vanuit Europa is de appel door kolonisten verder over de hele wereld verspreid. Met het verdwijnen van de [[w:hoogstamboomgaard|hoogstamboomgaard]]en zijn veel rassen weer verloren gegaan. De verschillende pomologische verenigingen in Nederland proberen zo veel mogelijk oude rassen in stand te houden.
 
== ;Vrucht ==
De vlezige vrucht bestaat uit drie lagen, maar soms vormen twee of drie lagen één geheel en zijn ze afzonderlijk niet meer te herkennen. Zo zijn bij de appel het [[w:Vrucht (plant)|exocarp]] en mesocarp niet meer van elkaar te onderscheiden en vormen gezamenlijk met de opgezwollen bloembodem het vruchtvlees. Het klokhuis is het endocarp met daarin de zaadjes (pitjes) en in het midden de vaatbundel naar het steeltje.
 
De appel (''Malus pumila'') is de meest bekende soort en wordt vaak rauw genuttigd. Toepassingen in de keuken en bij bakrecepten komen ook veel voor, bijvoorbeeld in [[Kookboek/Appeltaart|appeltaart]] of als garnering op [[pannenkoekKookboek/Pannenkoeken|pannenkoeken]]en. Verschillende producten worden gemaakt van (onder andere) appels, zoals appelsap, appelcider, appelmoes en [[appelstroop]].
 
De appel is er in vele verschillende smaken en/of aroma's.
 
In Nederland komt in het wild alleen de appel ''[[Malus sylvestris]]'' voor. De soort is te vinden in bossen en bermen, meestal verwilderd.
 
== ;Rassen ==
Er bestaan duizenden appel[[Ras (plant)|rassen]], terwijl er ook nog steeds nieuwe rassen verschijnen.
Enkele bekende appelrassen:
Regel 122 ⟶ 89:
** [[Zoete Ermgaard]]
 
== ;Ziekten en aantastingen ==
== Nutritionele informatie ==
<!-- USDA Nutriment database: 09003 APPLES,RAW,WITH SKIN -->
{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" align="center" style="border-collapse: collapse; border: 1px solid gray;"
|-----
! colspan="4" align="center" bgcolor=#DDFFDD | '''appel met schil'''<br /> <small>(per 100 g)</small>
|-----
| [[water (stof)|water]] : 85,56 g
| [[voedingsvezel|vezel]] : 2,4 g || [[energie]] : 218 kJ (52 kcal)
|-----
| [[proteïne]]s : 0,26 g || [[lipide]]n : 0,17 g
| [[suikers]] : 10,39 g
|-----
! colspan="4" align="center" bgcolor=#DDFFDD | [[sporenelement]]en
|-----
| [[calcium]] : 6 mg
| [[iJzer (element)|ijzer]] : 0,12 mg
| [[magnesium]] : 5 mg
| [[fosfor]] : 11 mg
|-----
| [[kalium]] : 107 mg
| [[koper (element)|koper]] : 0,027 mg
| [[natrium]] : 1 mg || [[zink (element)|zink]] : 0,04 mg
|-----
! colspan="4" align="center" bgcolor=#DDFFDD | [[vitamine]]s
|-----
| [[vitamine C]] : 4,6 mg || [[vitamine B1]] : 0,017 mg
| [[vitamine B2]] : 0,026 mg || [[vitamine B3]] : 0,091 mg
|-----
| [[vitamine B5]] : 0,061 mg || [[vitamine B6]] : 0,041 mg
| [[vitamine B9]] : 0 µg || [[vitamine B12]] : 0,00 µg
|-----
| [[vitamine A]] : 54 UI || [[retinol]] : 0 µg
| [[vitamine E]] : 0,18 µg || [[vitamine K]] : 2,2 µg
|-----
! colspan="4" align="center" bgcolor=#DDFFDD | [[vetzuur|vetzuren]]
|-----
| verzadigde vetzuren : 0,028 g
| mono-onverzadigde vetzuren : 0,007 g
| poly-onverzadigde vetzuren : 0,051 g
| [[cholesterol]] : 0 mg
|}
 
== Ziekten en aantastingen ==
De bladeren kunnen aangetast worden door onder andere de schimmels [[meeldauw]] en [[schurft (planten)|schurft]]. De stam en de takken door [[kanker (plant)|kanker]] (''Nectria galligena''). De vruchten door onder andere [[Monilia-rot]] en [[Grauwe schimmel|Botrytis-rot]].<br />
Insecten tasten naast de bladeren en bloemknoppen ook de vruchten aan. Enkele insecten zijn de [[bladroller]]s (o.a. [[fruitmot]] ''Cydia pomonella''), [[appelbloedluis]], [[bladluis]] en [[appelzaagwesp]].
Regel 176 ⟶ 101:
|}
 
== ;Symbolische betekenis ==
* Volgens een wijdverbreide anekdote bracht een vallende appel [[w:Isaac Newton|Isaac Newton]] terwijl hij ook de [[maan]] zag op het idee, dat zowel de appel als de maan aan dezelfde [[w:zwaartekracht|zwaartekracht]] onderhevig zijn. Dit markeerde dan een stap in zijn ontdekking van de algemene [[zwaartekracht]]swetzwaartekrachtswet.
 
== ;Fotogalerij ==
== Trivia ==
* Er is in Gelderland een plaats met de naam [[Appel (Nijkerk)|Appel]]. In [[Oost-Vlaanderen]] is er een plaats met de naam [[Appels]].
* Vanuit de gedachte dat [[snoep]]en ongezond is, is de leus: ''Snoep verstandig, eet een appel'' jarenlang zo populair geweest, dat het bijna een standaard uitdrukking is geworden in de Nederlandse taal.
<br clear="all" />
 
== Fotogalerij ==
<gallery>
Image:Alkmene apple.jpg|Alkmene
Regel 209 ⟶ 129:
{{Wikipedia|Pagina={{SUBPAGENAME}}|Naam={{SUBPAGENAME}}}}
{{sub}}
 
[[Categorie:Appel| ]]
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.