Geo-visualisatie/Deel A: Theorie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Wikiversity-logo.png vervangen door Graduation_cap.png. Sven Manguard: File renamed: This is a misleading name, as the actual ... |
taal, accenten, komma's en NB data is meervoud |
||
Regel 30:
:* hevige concurrentie[[Image:Informatiemaatschappij.jpg|thumb|right|400px|'''De informatiemaatschappij.''' Dagelijks bewegen we ons - bewust of onbewust - tussen veel, veelsoortige en veranderlijke informatie, van wisselende kwaliteit]]
:* slimme marketingtechnieken
:*
:* een wereldwijde beschikbaarheid van informatie over alles en iedereen, altijd en op elke plek, thuis, op het werk, op straat, op vakantie op het strand en op
:* een schier onuitputtelijke hoeveelheid digitale data. Schattingen hebben het over een wereldwijde hoeveelheid opgeslagen informatie gelijk aan vele exabytes (10<sup>9</sup> gigabytes), een aantal dat elk jaar met 50% groeit <ref> ''Big Brother is watching you''; P. De Maeyer, in Geo-Info, nummer 11, 2007, pag 411</ref>.
Volop rijkdom en kansen dus! Bewijzen dat deze informatiemaatschappij voor de praktijk echter ook zo zijn schaduwkanten kent, zijn er legio:
:* lange wachtrijen bij 'service'providers
:* klantloketten van 'one-system-companies' - met het adagio 'one-stop-shop'-, die het intern aanwezige antwoord niet kunnen vinden
:* zoekmachines, die met miljoenen onzinnige 'treffers' komen, zelfs bij foute spelling
:* totaal verschillende sites staan door elkaar
:* mailboxen vol met (cc-) mails en belangrijke mail, die niet aankomt door een spam-filter of een secretaresse die iets te voortvarend de mailbox schift
:* de aanstaande oprichting van het 'web 3.0' als reactie op het 'web 2.0', met zijn "onbetrouwbare user generated content"
:* geen vierkante centimeter en geen seconde zendtijd wordt onbenut gelaten om reclameboodschappen af te vuren van reclamezuil tot spam, van broad- tot narrow-casting, van melkpak tot soapserie, overal strijden rode en gele kleuren om de aandacht
Regel 47:
Kortom, we moeten met z'n allen nog leren om te gaan met die informatiemaatschappij. Zoals de emeritus hoogleraar A. de Swaan het verwoordt: "Tegenover de onstuitbare verbreding van het aanbod [van informatie en producten] staat de onontkoombare versmalling van de aandacht".<ref>''Hier heerst de mentaliteit van de voorstad: veilig, comfortabel, maar ook niet onbeduidend'', A. De Swaan; in het NRC, Opinie & Debat van 6-1-2008, over de paradox van de mondialisering: lokale cultuur komt wereldwijd beschikbaar, wereldwijde cultuur overdondert de lokale cultuur.</ref> Zou een GIS hierbij kunnen helpen?
Binnen elk bedrijf, onderzoek of bij elke particulier is het juist vandaag de dag de kunst om
Want zonder betrouwbare informatie is geen outputsturing mogelijk. Er kan geen enkele beslissing gemaakt worden. En zonder beslissing is er weer geen productie, geen vooruitgang, geen overstap naar de concurrent. Althans, niet snel genoeg.
Regel 55:
Het gaat er in deze dynamische wereld dus om wie het eerst beschikt over de juiste informatie, onderzoeksrapporten, managementinformatie als kritische performance indicatoren, afzetvoorspellingen of de kosten van een nieuwe productielijn. Die heeft het eerste een opdracht binnen.
[[Image:Data en informatie.png|thumb|right|368px|Het verschil tussen data en informatie: Data
[[Image:relatie tussen data, informatie, kennis en wijsheid.png|thumb|right|400px|Informatie kan gezien worden als een intelligente samenvatting van data; kennis als een slimme combinatie van informatie en wijsheid kan vervolgens weer gezien worden als door ervaring toepasbaar gemaakte kennis. De kunst is data om te zetten in kennis, en liever nog wijsheid<ref>naar "From Data to Wisdom", Journal of Applies Systems Analysis, Vol.16, 1989, p 3-9, zoals dat vermeld is in "Data, Information, Knowledge, and Wisdom", 2004; G. Bellinger, D. Castro en A. Mills op: [http://www.systems-thinking.org/dikw/dikw.htm].</ref>.]]
Regel 67:
Wat heeft het hierboven geschetste beeld met een GIS-specialist te maken?
Een GIS specialist 'dealt' in een bepaald soort informatie: ''geo
Een GIS-specialist kan adviseur zijn, maar ook analist, gegevensbeheerder, functioneel beheerder, cartograaf, of onderzoeker. De rol die jij als GIS-specialist
Naarmate de data meer
Hieronder een tabel met voorbeelden, om de figuur te kunnen begrijpen <ref>naar "From Data to Wisdom", Journal of Applies Systems Analysis, Vol.16, 1989, p 3-9, zoals dat vermeld is in "Data, Information, Knowledge, and Wisdom", 2004; G. Bellinger, D. Castro en A. Mills op: [http://www.systems-thinking.org/dikw/dikw.htm].</ref>.
Regel 100:
| toegepaste kennis
| het begrijpen van principes
| * het kunnen voorspellen van rendabele windmolenlocaties elders, gezien de kennis van het landschap en windrichting <br /> * erosiegevoeligheidskartering; op basis van eerdere puntmetingen in verschillende bodemgebruiksklassen en hellingklassen is de erosie voor plekken waar niet gemeten is, voorspeld. Deze voorspelde waarde is gekarteerd (dit voorbeeld wordt later uitgewerkt)
|}
De
Informatie alleen is niet genoeg. De ideale rol die een GIS-specialist zou moeten zien te spelen, gaat verder (maar is soms lastig). De informatie die hij weet te produceren van ruwe data, moet zodanig van kwaliteit zijn, dat de kaarten(serie) of de analyses die hij heeft gemaakt, kennis opleveren, en liefst ook wijsheid.
Een GIS-specialist produceert informatie door analyses en maakt van informatie analyses en kaarten. De lezer
Een plaatje zegt meer dan duizend woorden. Dat geldt ook voor een kaartje. Hiertoe is een groot arsenaal aan cartografische mogelijkheden voorhanden. Dit handboek behandelt die mogelijkheden. Binnen de huidige generatie commerciële GIS-pakketten is dat hele arsenaal (op Virtual Reality na misschien) voorhanden.
Regel 118:
==Kaarten maken: alle stappen op een rij==
Na het idee,
#Verken de opdracht, zorg voor terugmelding aan de opdrachtgever met behulp van eigen woorden en een voorstel voor een GIS-model / de kaart
#Zorg voor technische '''randvoorwaarden''':
Regel 144:
Kaarten zijn subjectieve voorstellingen van hoe een individu - de GIS-specialist of de onderzoeker - de wereld in beeld brengt. Gezien de kracht van een kaart en de potentie om met dit medium grote groepen te bereiken en daardoor beslissingen te beïnvloeden, mag deze subjectiviteit niet onderschat worden.
De keuze van de data, selecties daaruit, de manier waarop de data gevisualiseerd
De kaart is door zijn sterke visuele kracht niet alleen een effectieve en plezierige manier van informatieoverdracht. Het is een manier om de opinie in beweging te brengen, om mensen en beslissingen te beïnvloeden. De GIS-specialist heeft de plicht om die kaart als communicatiemiddel zeer zorgvuldig samen te stellen. Verkeerde of onbewust gekozen kleuren, klassenindeling, het wel of niet toevoegen van kaartlagen en de kwaliteit van de kaartlagen kunnen tot totaal verkeerde conclusies leiden. Omdat alléén de GIS-specialist toegang heeft tot het GIS als 'kaartengenerator', en omdat de GIS-specialist - en niemand anders - geacht worden de eigenschappen van de (geo-)informatie te kennen, heeft hij de verantwoordelijkheid om goede keuzes te maken. Anders wordt het GIS een machtsmiddel. In de praktijk betekent deze verantwoordelijkheid zorgen voor veel ervaring, het testen van kaarten en - vooral - meerdere kaartseries maken, opdat de enige juiste er uit gekozen kan worden. Dit geldt zeker wanneer het om gevoelige, politieke of wetenschappelijk vernieuwende onderwerpen of inzichten gaat.
Regel 150:
Zonder deze morele aspecten en het besef van de kracht van een kaart, verwordt een GIS-specialist en zijn GIS tot een perfect en gevaarlijk duo met als eindproduct onbetrouwbare, amateuristische, propagandistische, gekleurde of onoverzichtelijke kaarten.
Een goed (geen slecht!) voorbeeld van de kracht die een kaart in zich heeft, wordt hieronder besproken.
{| class="editmode" cellpadding="0" cellspacing="0" style="float:{{#ifeq:{{{1|}}}|links|left;clear:left|right;clear:right}}; background:none; border:none; padding:0; margin:0;"
Regel 166:
<div style="background:#FFDAB9;">
[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:'''<br />Door het bewust weergeven of weglaten van kaartlagen of bepaalde objecten uit kaartlagen
</div>
Regel 172:
[[Image:Snow-cholera-map-1.jpg|thumb|right|500px|Originele kaart van John Snow, waarop de '''clustering van cholera-gevallen''' is te zien tijdens de Londense Epidemie van 1854. Bij inzoomen zijn de waterpompen eveneens te zien.]]
In 1854 ontdekte John Snow, een Engelse arts, de werkelijke oorzaak van cholera. Voorheen werd algemeen aangenomen dat cholera door het inademen van 'slechte' lucht verspreid werd (Cholera betekent letterlijk dan ook 'slechte lucht'). Snow heeft dit kunnen weerleggen, waardoor cholera in de westerse wereld inmiddels vrijwel is uitgebannen. Hoe hij er toe gekomen is, kennen we nu als waarschijnlijk
Snow begon door simpelweg de choleragevallen - woonplaatsen van de getroffenen - in kaart te brengen. Daardoor viel het hem op dat deze gevallen geclusterd waren; de gevallen waren geconcentreerd rondom één bepaalde plek. Hij ging daarom op zoek naar een lokale bron, iets dat in die omgeving - en dan alléén die omgeving - voor de uitbraak zorgde. Door de ziektegevallen te combineren met de locaties van grondwaterpompen (zie figuur) vond hij uiteindelijk die oorzaak. De gevallen lagen exact geconcentreerd rond één pomp. Iedereen haalde meestal het drinkwater bij de dichtstbijzijnde waterpomp. Daarnaast viel het Snow op dat bewoners die dichter bij andere pompen woonden, vrijwel géén cholera kregen. Door beide constateringen kreeg hij sterke vermoedens dat die éne waterpomp de besmettingsbron was. Door de pomp vervolgens te sluiten is deze hypothese getest: er kwamen géén nieuwe choleragevallen bij. Dankzij dit systematische, ruimtelijke onderzoek is een epidemie vrijwel volledig een halt toegeroepen, en weten we nu hoe te handelen bij nieuwe uitbraken in ontwikkelingslanden.
Snow gebruikte - al bestaande - cartografische methoden, maar nieuw was dat hij nieuwe gevallen kon voorspellen en voorkomen, door - voor het eerst - onderling geografisch van elkaar afhankelijke kaartlagen (pompen en choleragevallen) te combineren en in samenhang te analyseren. Deze 'overlay-techniek',
<div style="background:#FFDAB9;">
Regel 184:
<div style="background:#FFEFD5;">
[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]]'''TIPS:'''<br />Met een GIS en met de huidige enorme hoeveelheid aan beschikbare (geo-)informatie is er voor een GIS-specialist een hoop werk te doen.
* Wélke kaartlaag in welk geval moet worden toegevoegd, is uiteraard de uitdaging. Hiervoor is van belang het hebben van enige bekendheid met beschikbare geo-informatie én het probleem in kwestie. (Het is niet voor niets dat veel GIS-
* Ook op de kaart van John Snow zijn - naast het stratenpatroon - twee kaartlagen te zien: choleragevallen, en drinkwaterpompen. Wat van belang is bij deze kaart is dat óók gebieden in kaart zijn gebracht waar géén choleragevallen zijn (en wel waterpompen). Zou er zijn ingezoomd op alléén het probleemgebied, dan zou wellicht niet geconstateerd kunnen worden dat er géén choleragevallen zijn in de woonwijken rondom de andere waterpompen. Bij onderzoeksdoeleinden, zoals bij de hierboven genoemde verkeersongevallenkaart als de choleragevallenkaart, geldt dat 'géén informatie' (geen gevallen / witte gebieden) ook belangrijk zijn!
</div>
Regel 194:
==De kracht en de kunst van de (juiste) visualisatiekeuze==
Hierboven is in algemene zin al duidelijk gemaakt dat de keuzes die gemaakt worden bij kaartvervaardiging op het gebied van zowel het selecteren van brongegevens als waarmee deze gecombineerd worden van groot belang zijn voor het maken van een effectieve kaart. In deel B en C van dit handboek zullen ook aan de orde komen: keuzes omtrent kleuren, grootte van labels, classificatiemethoden, et cetera. Maar ook komt aan de orde of je gegevens als punten of als (geaggregeerde of gegeneraliseerde) vlakken in beeld gaat brengen. Hoe subtiel dergelijke keuzes kunnen uitvallen, en dat die afhankelijk zijn van het doel van de kaart, bewijst het voorbeeldfiguur hieronder, over 'Incidenten uit de Luchtoorlog van 1940 - 1945'.
Een korte inhoudelijke toelichting bij deze kaart:
Regel 204:
:# Locaties waarbij de voorstelling van de onnauwkeurigheid in kleuren is weergegeven: blauw=relatief nauwkeurig, geel is onnauwkeurig
:# Idem, nu is de onnauwkeurigheid weergegeven met cirkels. Het onderscheid in kleur is daardoor wellicht niet meer nodig. Het automatisch creëren van dergelijke cirkels rondom allerlei locaties, met vaste of met locatie-afhankelijke afstanden, kan met een simpele GIS-functie: [[Geo-visualisatie/Vervolg_GIS#GIS-analyses_.2F_GIS-bewerkingen|bufferen]]. Deze visualisatie levert voor de kaartlezer een grote verbetering op. De kleuren zijn veel beter vertaald naar wat die kleur betekent. De cirkel geeft aan tot waar er gevaar is. Dat is veel duidelijker dan een kleur. De interpretatie van de kaart is zo veel natuurlijker en gemakkelijker. De cirkels lopen echter bij deze ingewikkelde situatie (veel treffers / veel mogelijk niet gesprongen explosieven) erg door elkaar.
:# Idem, nu zijn echter de individuele cirkels samengevoegd. Ook dat kan met een simpele GIS-functie, namelijk [[Geo-visualisatie/Vervolg_GIS#GIS-analyses_.2F_GIS-bewerkingen|dissolve]]. Het resultaat is dat alle gebieden waar een mogelijk gevaar is, direct afleesbaar zijn. Er is ook nog steeds te zien waar de meeste treffers verwacht mogen worden, omdat de oorspronkelijke ingemeten locaties nog steeds zichtbaar zijn. Overigens, wellicht hadden voor de eenvoud deze locaties
:# Op deze kaart zijn alleen nog locaties te zien die volgens bovenstaande (GIS) analyse een gevaar opleveren. Daarbuiten zou een projectontwikkelaar - op basis van deze beschikbare, historische geo-informatie - géén extra maatregelen hoeven te treffen. De kaart is typisch geschikt voor een beleidsbeslissing: moet er wel of niet (nader) onderzoek gedaan worden wanneer op een bepaalde plek anno nu iets gebouwd zou moeten worden.
Deze laatste kaart is de simpelste kaart
<div style="background:#FFDAB9;">
[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:'''<br />De wijze van visualisatie hangt af van het doel van de kaart. De kaart dient zo eenvoudig mogelijk te zijn. In sommige - beleidsondersteunende - kaarten is het goed mogelijk dat alleen een analyse (wel of niet subsidie, wel of geen nader onderzoek) gekarteerd wordt. De oorspronkelijke (ruwe) vakinhoudelijke data
</div>
Regel 224:
:* er is flink ingezoomd op het probleemgebied. Alleen ontbreken de doodskoppen nog boven woonwijk de Hoven... En die rode pijlen hadden in plaats van naar het zuidoosten, misschien nog dikker moeten zijn en naar de woonwijk moeten wijzen!
De vraag is echter of we als GIS-specialist moeten inlaten met voorbeelden als deze. Duidelijk is dat hier op emotie wordt ingespeeld. Wanneer de GIS-specialist dit maakt voor de opdrachtgever 'Stichting weg met de UMTS-mast en wel meteen', is dit - cartografisch gesproken - een heel goede kaart. Echter, het staat bol met de inhoudelijke fouten; geen bronverwijzing, geen uitleg wat nu die 200 en 400 meter zones precies betekenen. De kaart toont géén nieuws. Sterker, dit is rechtstreeks verzonnen. Het betreft valse informatie. Door de meeste kenners, zowel daartoe door de overheid ingestelde organen, als door wetenschappers, is van problemen met UMTS niets gebleken. Er
Daarom de volgende opmerkingen vooraf:
:* Lezers zien een digitale kaart vaak voor 100% waar. Zorg dus voor kloppende informatie.
:* Besef dat de doelgroep vaak onkundig is; soms op het gebied van 'kaartlezen'. De legenda of de locatie is onduidelijk; de boodschap zoals zij die denken te lezen, wordt dan rondgebazuind!
:* Soms is de doelgroep echter onkundig op het inhoudelijk vlak; zoals hier: over straling. Lezers zijn dus in staat - zeker bij mooi gemaakte kaarten - jouw kaart klakkeloos te geloven...
:* Test kaarten bij het publiek. En belangrijker;
Regel 237:
<div style="background:#FFDAB9;">
[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:'''<br />Een kaart maakt bij veel mensen een grote, visuele indruk, en bepaalt voor een groot deel de denkrichting van de kaartlezer; wat er niet staat, ziet hij niet, wat je laat zien, is waar hij aan denkt. Daarnaast zien ze de (digitale) kaart, met alle zijn harde grenzen en mooie symbolen vaak aan voor 100% actueel, compleet en nauwkeurig. Hiervan kan bewust en onbewust, in positieve zin en in negatieve zin gebruik gemaakt worden door de GIS-specialist.
</div>
Regel 245:
In de vorige paragraaf werden een GIS-pakket en de juiste geo-informatie als benodigde randvoorwaarde genoemd. In [[Geo-visualisatie/Inleiding GIS|Deel A: Inleiding GIS]] is te zien hoe aan geo-informatie (betaald of gratis) gekomen kan worden. In [[Geo-visualisatie/Overige informatie|Overige informatie en links]] worden specifieke locaties voor geo-informatie en GIS-pakketten genoemd.
In sommige gevallen is geen enkel GIS-pakket nodig. Voor lokale nieuwsbrieven, maar net zo goed voor professionele websites of landelijke kranten, zijn zonder GIS-software goede kaarten te maken. Dit geldt in ieder geval voor die kaarten waarbij geen zware analyses of véél objecten betrokken zijn.
Hieronder een mogelijke werkwijze zonder GIS op jouw PC:
Regel 255:
:* Plaats teksten voor de houvast van de lezer (ook wel de 'geografische context' genoemd, enkele wegen, de omtrek van de wijk of land, een plaatsnaam).
:* Houd je ondertussen wel aan de cartografische regels. Dat zijn aspecten als lijndikte, volgorde van kaartlagen, visuele hiërarchie, aantal klassen, kleuren, legenda, enzovoorts (zie [[Geo-visualisatie/Deel B: Geo-visualisatie|Deel B: Geo-visualisatie]] en [[Geo-visualisatie/Deel C: Kaartopmaak|Deel C: Kaartopmaak]].)
:* In dit voorbeeld is
Een voorbeeld van een kaart die op een dergelijke wijze, dus zonder GIS-pakket, gemaakt is, is het kaartje over de wereldwijde houthandel.
Regel 290:
|}
Bovenstaande kaarten
Wat wel vaak gebeurt bij de productie van (gedetailleerde) topografische kaarten - in hogere oplagen of ten behoeve van drukwerk - is dat het beheer van de data en de eerste kaartconcepten volledig met een GIS totstandkomen, waarna via Illustrator of een ander grafisch tekenpakket er allerlei verbeteringen plaatsvinden. Denk aan labels, het lijnenwerk, onderdoorgangen bij viaducten, generalisatie.
|