Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Tafelmanieren, keuken en goede smaak: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Aldnonymous (overleg | bijdragen)
k Wijzigingen door 93.139.40.152 hersteld tot de versie na de laatste wijziging door Mathonius
Regel 3:
<big>'''7. Tafelmanieren, keuken en goede smaak'''</big>
 
==Tafelmanieren==
insecticide permethrin side effects in cats egeffcdgcggfdkbc
In de Middeleeuwen waren de "hoofse tafelmanieren" tamelijk eenvoudig: men mocht niet gulzig zijn, zich niet opwinden, geen vieze troep maken en men moest zijn tafelgenoten enigszins respecteren. Men at met de vingers uit een gemeenschappelijke schaal, at vlees dat op een gemeenschappelijke plank lag, doopte zijn vlees en brood in de gemeenschappelijke zoutpot of sauskom, slurpte soep met zijn tweeën of drieën uit dezelfde kom, dronk uit dezelfde beker die de tafel rondging en deelde messen en lepels zoals het uitkwam.
 
<gallery>
File:Jakob Jordaens 016b.jpg|[[w:Jacob Jordaens|Jacob Jordaens]], 1642
File:Sandrart, Joachim von - February - 1642.jpg|[[w:de:Joachim von Sandrart|Joachim von Sandrart]], 1642
</gallery>
 
Na 1550-1600 werden de tafelmanieren beschreven in de [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Wellevendheid|wellevendheidshandboeken]]. De hoofse manieren bleven weliswaar bestaan maar er kwam een groot aantal nieuwe voorschriften bij. Iedereen kreeg zijn eigen bord, zijn eigen glazen en een eigen mes, lepel en vork. Alles dat uit de gemeenschappelijke schotels kwam, moest eerst met opdiengerei naar het bord worden gebracht en pas dan mocht men het met zijn eigen bestek aanraken en met dat bestek moest men het eten naar zijn mond brengen.
 
*Het is onwaarschijnlijk dat deze regels uit netheid en angst voor besmetting voortkwamen want [[w:Louis Pasteur|Pasteur]] (1822-1895) zou de [[w:Micro-organisme|microbe]] pas ruim twee eeuwen later ontdekken.
*Het is ook niet erg waarschijnlijk dat deze regels een teken waren van een groeiend individualisme en dat men bang was voor contact met de ander. Want de zeventiende eeuw was misschien wel de smerigste van onze Europese geschiedenis.
*Het ging dan ook eerder om elegantie dan om netheid. Tot 1704 betekende het Franse woord "propre" eerder "elegant" dan "netjes". Men vond het nu "vies" hoe men in de Middeleeuwen had gegeten (en hoe men in de landen buiten Frankrijk nog steeds at).
 
Sommige tafelmanieren waren niet goed logisch te verklaren.
*Zo mocht je bijvoorbeeld geen stukje vlees op je mes prikken en het naar je mond brengen. Maar als je een stukje kaas aan je buurman wilde geven moest je het (na het in nette blokjes gesneden te hebben) juist weer wèl op de punt van je mes doen.
*Je moest veel je vork gebruiken (een nieuwigheid) maar daar kon je geen olijven mee eten, dus dat moest met een lepel. Maar gepelde noten mocht je weer níet met een lepel eten, die moest je met je vingers eten.
*Een servet mocht je niet om je nek knopen maar moest je op je borst leggen. <br>
 
De regels veranderden ook nogal eens in de loop der tijden. Zo mocht je van de vijftiende tot de zeventiende eeuw van de handboeken het brood niet breken maar moest je het met een mes snijden. Vanaf de achttiende eeuw tot op de dag van vandaag is echter het omgekeerde in Frankrijk gebruikelijk: je hoort het brood te breken in plaats van het met een mes te snijden. Dit soort modes werd vaak aan het hof of door de hoogste adel geïntroduceerd. Voor dit soort wisselingen van modes zijn vast wel allerlei verklaringen te bedenken, maar de hoofdzaak was toch dat men onderscheid kon maken tussen mensen die wèl wisten hoe het hoorde en mensen die dat niet wisten.
 
Sommige voorschriften werden maar moeizaam of helemaal niet aanvaard door bredere kringen van de bevolking. Zo wilde de elite in de zeventiende en achttiende eeuw steeds minder de wellevendheidsregels in acht nemen maar vooral een nonchalante houding uitstralen<ref>[[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Wellevendheid#Einde van de wellevendheid|Rond 1690 toen al veel mensen de wellevendheid beheersten, had de aristocratie de wellevendheid al lang afgewezen als zijnde onnatuurlijk, en de elite besliste nu eenmaal over wat natuurlijk en onnatuurlijk was.]]</ref>. In sommige wellevendheidsboekjes werd daarom aanbevolen om de rijken niet altijd te imiteren omdat die vaak onbeschaafd zouden zijn (hoewel ze dat zelf als nonchalant interpreteerden). Het lagere volk nam het breken van het brood lange tijd niet van het hof over: ze bleven het snijden in plaats van het met hun nagels te breken zoals de hovelingen deden. Sommigen maakten zelfs al in 1610 de tafelmanieren aan het hof belachelijk, zoals het eten met vorken. Zeker als men sla en doperwtjes met de vork ging eten bleef het spul maar op het bord liggen en van wat er op de vork terecht kwam, belandde de helft op de grond in plaats van in de mond. Maar in de loop van de zeventiende eeuw verdween die weerstand en werden de deftige gebruiken in alle sociale milieus verplicht.
 
De elite begon steeds meer dingen aan tafel onsmakelijk te vinden.
*In een wellevendheidsboekje van 1667 stond dat je je personeel moest verbieden om in het bijzijn van de genodigden de etensresten van de schalen bij elkaar te schrapen als ze de tafel afruimden. Daar zouden sommige genodigden misselijk van kunnen worden.
*Je moest ook nergens over blazen, want je adem kon anderen misselijk maken.
*Als je met een lepel had gegeten en je wilde met diezelfde lepel soep uit een schaal opscheppen (wat helemaal niet hoorde!) dan moest je eerst die lepel netjes schoonvegen, anders zouden anderen die soep misschien niet meer lusten.
*Je servet mocht niet te vuil worden, want als je met een vuil servet je mond zou afvegen, zouden je tafelgenoten misselijk kunnen worden en helemaal niets meer willen eten.
 
===Segregatie===
Door middel van tafelmanieren kon de elite zich onderscheiden van lagere sociale groepen. Onderaan de sociale ladder stond de boerenpummel wiens tafelmanieren in de wellevendheidsboekjes als afschrikwekkend voorbeeld dienden. Boeren en volksmensen waren overigens te arm om al het benodigde servies en bestek kopen. Vanaf circa 1530 vond men tafelmanieren "goed" uitsluitend en alleen omdat ze van de elite waren en vond men tafelmanieren "vies" omdat ze van de boeren of het volk ze waren. De kloof tussen de elite en het volk werd hierdoor groter. Ook de verfijning van de taal in dezelfde periode droeg daar aan bij.
 
*Tot 1500 lieten vooraanstaanden in Frankrijk nog vaak hun dienaren bij hen aan tafel mee eten. Maar in de loop van de zestiende eeuw verdween dat gebruik: dienaren werden niet meer aan tafel toegelaten.
*Rijke Engelse edellieden die een feest hielden op hun "country houses" (buitenverblijven) stopten er in de loop van de zeventiende eeuw mee om hun arme en eenvoudige buren daarbij uit te nodigen. <br>
Toch behoeft dit nuancering. In het middeleeuwse Frankrijk mocht het volk dan weliswaar mee eten als er grote, publieke banketten waren, ze moesten wel aan andere tafels zitten en ze kregen ook een mindere kwaliteit eten en drinken dan de aanzienlijken. Tot 1650 stonden er in de wellevendheidshandboeken en kookboeken zelfs aanbevelingen over welke delen van het vlees en welke gerechten en wijn je aan de aanzienlijken moest geven en wat goed genoeg was voor het mindere volk. Deze manier van doen had het gemakkelijker gemaakt om minder aanzienlijken eens aan tafel uit te nodigen. Toch werd het sociale onderscheid vanaf 1500 steeds groter en niet alleen aan tafel. In de loop van de zeventiende en achttiende eeuw werd deze [[w:segregatie|segregatie]] duidelijk merkbaar en werden er nooit meer mensen van lagere klassen aan tafel uitgenodigd. De aanzienlijken wilden alleen nog maar onder elkaar verkeren. Overigens liet de aristocratie wel haar honden toe als zij een etentje gaf, dit om te benadrukken hoe ongedwongen het er aan toe ging.
 
Uitzonderingen bleven voorkomen want in de [[Sociale geschiedenis van Europa 1500-1795/Wellevendheid#Salons|salons]] van de zeventiende en achttiende eeuw werd nog wel eens een arme avonturier of een verarmde edelman toegelaten. En een heel enkele keer zelfs iemand van een lage geboorte die zich op had weten te werken zoals [[w:fr:Nicolas Faret|Nicolas Faret]] en [[w:Denis Diderot|Denis Diderot]]. Als hij maar dezelfde manieren en cultuur en smaak had en niet alleen aan tafel. Deze sociale homogeniteit (dezelfde manieren, cultuur en smaak) gold alleen voor de gezellige maaltijden. Om aan openbare banketten (die er ook in de zeventiende en achttiende eeuw waren) mee te doen, was het voldoende als je de wellevendheid beheerste.
 
==Keuken==
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.