Onderwijs in relatie tot P2P/Toetsing aan praktijk en theorie/Illich: institionalisering: verschil tussen versies

Ivan Illich bestudeert dus ook de institutie ‘school’ en de gevolgen van haar institutionele macht. Hij definieert in zijn fenomologische benadering de school als volgt: “op een bepaalde leeftijd betrokken, aan leerkrachten gebonden proces, waarbij de leerling gedurende de gehele tijd, aan een verplicht leerprogramma moet deelnemen.” (Illich, 1970, p. XXX) Volgens Illich betekent dit dat er drie premissen over leren verbonden zijn aan de school: dat kinderen thuishoren op school (en problematisch is dus het kind dat niet op school vertoeft), dat kinderen op school leren en dat men alleen op school kinderen iets kan bijbrengen (en leren buiten school eigenlijk geen ‘echt’ leren is). Het gevolg van deze institutionele logica is ook dat we gaan geloven in ‘institutionele wijsheden’ zoals: dat leren enkel het resultaat is van lesgeven door een professionele leerkracht, dat leerkrachten dus essentieel zijn, dat de toekomst van jonge mensen afhankelijk is van de school (want geen leren zonder school, en geen toekomst zonder leren), en dat ‘hoe meer school, hoe beter’. De school creëert, aldus Illich, ook een markt voor leerkrachten, en die leerkrachten zullen er alles aan doen die markt te laten bestaan en zo groot mogelijk te maken. In de school heeft de leerkracht bovendien een autoriteit die gebaseerd is op drie functies: de leerkracht is een ‘oppasser/rechter’ (hij disciplineert, dresseert), een ‘moralist/prediker/ideoloog’ (hij oordeelt over goed/kwaad, hij is de plaatsvervanger van ouders, handelt in naam van de staat) en hij is ‘therapeut/arts: zielenleven’ (op basis van dresseren en moraliseren zal hij jongeren begeleiden een aansturen). Dit betekent dus ook dat iedere leerling op school wordt opgesloten en overgeleverd aan een drievoudige macht, en in zekere zin zonder enige bescherming. Leerlingen die iets ‘fout’ doen op school, maken steeds een drieledige overtreding: ze handelen in strijd met de orde, ze zijn immoreel, en ze zijn zichzelf ontrouw. Het zal duidelijk zijn dat Illich hier radicale vragen bij stelt. Hij pleit voor het ontscholen van de maatschappij. Hervorming is voor hem dus niet voldoende, het is de school (en haar institutionele logica) die uitgeroeid moet worden.