Heraclitus over de natuur/Het boek van Heraclitus: verschil tussen versies

In de verhandeling zou met opzet zo moeilijk mogelijke formuleringen zijn gebruikt, opdat het alleen voor de hoogst ingewijden toegankelijk zou zijn en niet door het populaire karakter ervan geminacht zou worden. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 6: ὡς μέν τινες, ἐπιτηδεύσας ἀσαφέστερον γράψαι, ὅπως οἱ δυνάμενοι <μόνοι> προσίοιεν αὐτῷ καὶ μὴ ἐκ τοῦ δημώδους εὐκαταφρόνητον ᾖ. “Naar lieden beweren, betrachtte hij het meer onduidelijk te schrijven, opdat het alleen voor de vermogenden toegankelijk zou zijn en er niet door zijn populariteit op neergezien zou worden.” </ref> Soms zou Heraclitus zich in zijn boek echter zo duidelijk uiten dat zelfs iemand die traag van begrip is er makkelijk inzicht in kon verwerven en zijn ziel ernaar kon schikken. Desalniettemin bleef het wat de bondigheid en de machtige stijl betreft onvergelijkelijk. <ref>Diogenes Laërtius, IX, 7: λαμπρῶς τε ἐνίοτε ἐν τῷ συγγράμματι καὶ σαφῶς ἐκβάλλει, ὥστε καὶ τὸν νωθέστατον ῥᾳδίως γνῶναι καὶ δίαρμα ψυχῆς λαβεῖν· ἥ τε βραχύτης καὶ τὸ βάρος τῆς ἑρμηνείας ἀσύγκριτον. “Soms uit hij zich helder in zijn boek en duidelijk, zodat ook iemand die traag van begrip is er makkelijk inzicht in kan verwerven en er zijn ziel naar kan schikken, het aannemende, wat de kortheid betreft en de machtige uitdrukking is het onvergelijkelijk. ”</ref> De Aristotelische school beoordeelde de gebruikte stijl in het boek negatief. Want Aristoteles vermeldt dat Heraclitus gebruik maakte van constructies die elkaar opvolgen zonder dat duidelijk is welk woord bij welke constructie hoort. Zo citeert Aristoteles letterlijk het begin van het eerste fragment waarin staat: “van het woord dat hier werkelijk is, eeuwig, blijken zonder begrip te zijn: de mensen”. Het gaat hierbij om het woord “eeuwig”. Het is onduidelijk of er bedoeld wordt dat het woord werkelijk en eeuwig is, of dat juist de mensen eeuwig zonder begrip blijken te zijn. Er kan echter ook voor gepleit worden dat deze duisterheid een bijzonder en positief effect geeft. <ref>Aristoteles, ''Rethorica'', Γ5. 1407b 11-18: ῞Ολως δὲ δεῖ εὐανάγνωστον εἶναι τὸ γεγραμμένον καὶ εὔφραστον· ἔστιν δὲ τὸ αὐτό· ὅπερ οἱ πολλοὶ σύνδεσμοι οὐκ ἔχουσιν, οὐδ᾿ ἃ μὴ ῥᾴδιον διαστίξαι, ὥσπερ τὰ ῾Ηρακλείτου. τὰ γὰρ ῾Ηρακλείτου διαστίξαι ἔργον διὰ τὸ ἄδηλον εἶναι ποτέρῳ πρόσκειται, τῷ ὕστερον ἢ τῷ πρότερον, οἷον ἐν τῇ ἀρχῇ αὐτῇ τοῦ συγγράμματος· φησὶ γὰρ (B 1.1) ‘τοῦ λόγου τοῦδ᾿ ἐόντος ἀεὶ ἀξύνετοι ἄνθρωποι γίγνονται’· ἄδηλον γὰρ τὸ ἀεί, πρὸς ποτέρῳ <δεῖ> διαστίξαι. “Het is nodig dat het geheel eenvoudig te lezen is, zonder haperingen, en eenvoudig uit te spreken is: dit mag hetzelfde wezen. Waar er vele opeenvolgende verbindingen zijn is dit zeker niet het geval en dan is het ook niet gemakkelijk te ontleden, zoals bij Heraclitus. Want het werk van Heraclitus is niet goed te ontleden, daardoor is het onduidelijk bij welk [zinsdeel] een woord gesitueerd moet worden, bij wat ervoor komt of bij wat erna komt. En dit geldt voor bij het begin van zijn opstel; want hij zegt: van het woord dat hier werkelijk is, eeuwig, blijken de mensen zonder begrip te zijn: het is immers onduidelijk bij welke twee [zinsdelen] ‘eeuwig’ gesitueerd <moet> worden.”</ref> Timon beschrijft de duisterheid van het boek dat uitgaat van een filosofie met een hooghartig karaterkarakter als volgt:

Een zekere Crates zou het boek voor het eerst naar het vasteland van Griekenland hebben gebracht. Hij zou het onder het publiek hebben gebracht met de volgende mededeling: “''het is nodig dat iemand een Delische duiker is om er niet zelf in te verdrinken. ''” <ref>Diogenes Laërtius, IX, 12: Σέλευκος μέντοι φησὶν ὁ γραμματικὸς Κρότωνά τινα ἱστορεῖν ἐν τῷ Κατακολυμβητῇ Κράτητά τινα πρῶτον εἰς τὴν ῾Ελλάδα κομίσαι τὸ βιβλίον· ὃν καὶ εἰπεῖν Δηλίου τινὸς δεῖσθαι κολυμβητοῦ, ὃς οὐκ ἀποπνιγήσεται ἐν αὐτῷ. “Seleucus, daar wordt aan herinnert, de grammaticus, zegt dat een zekere Croton mededeelt in de Duiker dat een zekere Crates het boek voor het eerst naar de Hellas bracht; en daarbij zei hij: het is nodig dat iemand een Delische duiker is om er niet zelf in te verdrinken.”</ref> Euripides zou Socrates de verhandeling aangereikt hebben met de woorden: “''Wat denkt ge ervan? ''” Socrates zou hem ten antwoord gegeven hebben: “''Maar wat ik duidelijk begrijp, is enerzijds aanzienlijk; naar ik meen is ook dat wat ik niet begrijp dit doch ook tenslotte, maar er is een duiker van Delos voor nodig om tot de bodem erin door te dringen. ''” Volgens een Oudgrieks gezegde was een Delische duiker iemand die in het zwemmen zeer bedreven was. <ref>Diogenes Laërtius, II, 22: φασὶ δ᾿ Εὐριπίδην αὐτῷ δόντα τὸ ῾Ηρακλείτου σύγγραμμα ἐρέσθαι, τί δοκεῖ; τὸν δὲ φάναι, ἃ μὲν συνῆκα, γενναῖα, οἶμαι δὲ καὶ ἃ μὴ συνῆκα· πλὴν Δηλίου γέ τινος δεῖται κολυμβητοῦ. “Maar er wordt gezegd dat Euripides hemzelf [scil. Socrates] de verhandeling van Heraclitus bracht. ''Wat denkt ge ervan? Maar wat ik duidelijk begrijp, is enerzijds aanzienlijk; naar ik meen is ook dat wat ik niet begrijp dit doch ook tenslotte, maar er is een duiker van Delos voor nodig om tot de bodem erin door te dringen. ''”</ref> <ref>''Suidas Lexicon'', s.v. Δηλίου κολυμβητοῦ: τοῦτο ἐρρήθη εἰς βιβλίον ῾Ηρακλείτου διὰ τὸ δυσνόητον, Δηλίου τινὸς δεῖσθαι κολυμβητοῦ, ὃς οὐκ ἀποπνιγήσεται ἐν αὐτῷ. ἐπιγράφουσι δὲ αὐτὸ οἱ μὲν Μούσας, οἱ δὲ Περὶ φύσεως, Διόδοτος δὲ ᾿Ακριβὲς οἰάκισμα πρὸς στάθμην βίου, ἄλλοι Γνώμην ἠθῶν, Κόσμον τρόπων ἑνὸς τῶν ξυμπάντων. ἢ οὕτως· Δηλίου κολυμβητοῦ, ἐπὶ τῶν ἄκρως νηχομένων. Σωκράτει γὰρ δόντος τοῦ Εὐριπίδου ῾Ηρακλείτου τοῦ σκοτεινοῦ σύγγραμμα, ἐρέσθαι, τί δοκεῖ; τὸν δὲ φάναι· ἃ μὲν συνῆκα γενναῖα· οἶμαι δὲ καὶ ἃ μὴ συνῆκα· πλὴν Δηλίου δεῖται κολυμβητοῦ εἰς τὸ μὴ ἀποπνιγῆναι ἐν αὐτῷ. καὶ παροιμία· Δήλιος κολυμβητής, ἐπὶ τῶν πάνυ ἐμπείρων νήχεσθαι. “Het volgende werd gezegd in verband met de verhandeling van Heraclitus, omdat het moeilijk te begrijpen was, namelijk dat het een duiker van Delos vereiste die daarin niet zou verdrinken. Sommigen noemen het ''de Muzen'', anderen ''Over de natuur,'' maar Diodotus ''Een nauwkeurig afgesteld roer als richtsnoer voor het leven,'' anderen ''Inzichten over de aard van de wereldordening om zich toe te wenden van het gezamelijkegezamenlijke alles. '' Of hetzelfde is: een Delische duiker, in verwijzing naar hen die in de diepte zwemmen. Want toen Euripides Socrates de duistere verhandeling van Heraclitus gaf, vroeg hij: ''Wat denkt ge ervan?'' Maar hij maakte duidelijk: ''wat ik duidelijk begrijp, is enerzijds aanzienlijk; naar ik meen is ook dat wat ik niet begrijp dit doch ook tenslotte, maar er is een duiker van Delos voor nodig om tot de bodem erin door te dringen.'' En volgens het gezegde is een Delische duiker iemand die in het zwemmen zeer bedreven is.”</ref>