De kernproblematiek die Ivan Illich aan de orde stelt in de relatie tussen educatie en samenleving is de zogenaamde ‘institutionalisering’. Waar het [[Onderwijs in relatie tot P2P/Toetsing aan de praktijk en theorie/Foucault: normalisering|Foucault]] te doen is om de (microfysische) macht ''in'' de instituties, gaat het Illich om de macht ''van'' de instituties: instituties, zoals de school, praten ons behoeften aan en institutionaliseren de logica ‘leerkracht-leren-leerresultaten’. Van zodra die logica zich heeft verspreid, is het nog heel moeilijk om over leren en educatie te denken los van de centrale rol van de leerkracht, en los van cijfers en beloningen. Illich hanteert hiervoor een fenomenologische benadering, maar gekoppeld aan een radicale kritiek. In zijn kritiek zal hij pleiten voor een andere organisatie van leren, voor het rekening houden met reële behoeften (en niet behoeften die ons aangepraat zijn) en het samenbrengen van vraag en aanbod in educatieve netwerken (in de plaats van monopolie-vorming door scholen en hun experten).