Westerse astrologie/De dierenriem: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
lay-out
links
Regel 5:
De '''dierenriem''' of '''zodiak''' is een ongeveer 20 graden brede zone aan de hemelbol, waarbinnen de schijnbare banen van de [[Westerse astrologie/De planeten|zon]], de [[Westerse astrologie/De planeten|maan]] en de [[Westerse astrologie/De planeten|planeten]] verlopen.
 
De beweging van de zon en de voortdurende verandering van de sterrenhemel heeft de mens van oudsher gefascineerd. De sterrenhemel draait iedere dag van oost naar west om een vaste pool. Op het noordelijk halfrond is deze pool op minder dan 1 graad van de poolster verwijderd, wat het gemakkelijk maakt om zich te oriënteren. De sterren rond de poolster bewegen zich in een concentrische cirkel om haar heen, zodat aan de oostelijke horizon voortdurend nieuwe sterrenbeelden opduiken die in het westen weer ondergaan. Zoals de zon dag en nacht markeert, zo keert ze ook na verloop van een jaar terug op dezelfde plaats aan de sterrenhemel. Op basis van deze waarnemingen werden door verschillende oude beschavingen kalenders opgesteld, waarbij de maan de maanden aangaf en de baan van de zon de periode van een jaar bepaalde. Tot de oudst bekende sterrenbeelden behoren de twaalf van de dierenriem. Aan deze tekens werd een bijzondere betekenis toegekend, omdat zij de achtergrond, het decor vormden waartegen zon, maan en planeten zich schijnbaar voortbewogen. Deze baan, die in werkelijkheid de baan is die de aarde om de zon beschrijft, wordt [[w:eclipticaAstronomisch (astronomie)woordenboek/E|ecliptica]] genoemd.
 
== De ecliptica ==
Deze ecliptica, de gordel van de dierenriem, ligt scheef op de [[w:HemelequatorAstronomisch woordenboek/H|hemelquator]], de denkbeeldige lijn van de aarde-equator in het oneindige doorgetrokken. Daardoor vormen die twee vlakken een hoek van 23,5 graden: de 'helling' van de ecliptica. Als gevolg daarvan zijn slechts 2 dagen per jaar dag en nacht even lang tijdens de zogenaamde '[[w:EquinoxAstronomisch woordenboek/E|equinoxen]]': bij het begin van de lente (ca. 21 maart) op 0 graden Ram en bij het begin van de herfst (ca. 23 september) op 0 graden Weegschaal.
 
Als startpunt van de dierenriem werd ca. 300 v.Chr. het lentepunt op 0 graden Ram gekozen. Dit is dus het tijdstip (omstreeks 21 maart) waarop de zon in het snijpunt van dierenriem en de hemelequator treedt. Iemand die dus zegt 'Ik ben een Ram' is geboren in de maand volgend op 21 maart. Reeds de Griekse astronoom [[w:HipparchusAstronomisch (astronoom)woordenboek/H|Hipparchus]] (2e eeuw v.Chr.) had opgemerkt dat het lentepunt stilaan verschoof in 'achterwaartse richting' langs de ecliptica. Hij berekende dat deze verschuiving ongeveer 1 graad per 72 jaar bedroeg. <ref>Moderne berekeningen geven aan dat Hipparchus er niet zo ver naast zat</ref> Van hem komt ook de naam van het verschijnsel dat hij '[[w:precessie|precessie]]' doopte. Pas veel later zouden moderne natuurkundigen deze precessie vanuit een beweging van de aarde zelf kunnen verklaren. De aardas staat immers scheef op haar omloopbaan, waardoor ze tijdens haar rotatie een soort 'kegelmantel' beschrijft. Ze ''wiebelt'' als het ware als een ''tol''. Door deze beweging die 25800 jaar duurt voor hetzelfde uitgangspunt weer wordt bereikt, blijft de poolster niet precies in het noorden staan.
Door die tollende beweging van de aarde schuiven de sterrenbeelden een graad per 72 jaar op. Ook het lentepunt schuift op en staat nu in Vissen, op weg naar Waterman en <span style='color: Blue'>the age of aquarius</span>. Dit wordt de astrologie soms aangewreven, dat zij geen rekening houdt met het feit dat het lentepunt zich niet langer in Ram bevindt. Het wordt '<span style='color: Blue'>het probleem van de precessie</span>' genoemd.
 
== Het probleem van de precessie ==
Terwijl voor de astronomie deze precessie van groot belang is, heeft zij voor de astrologie geen betekenis. Voor haar zijn immers alleen de 'veranderlijke sterren' van belang, de [[Westerse astrologie/De planeten|planeten]] en hoe die zich vanuit de aarde gezien lijken voort te bewegen langs de schijnbare baan van de zon. Volgens oude [[Westerse astrologie|astrologische]] tradities verdeelde men de weg die de zon aflegde <ref>De weg die de zon aflegde: zoals later bleek was het de aarde die de weg aflegde</ref> in twaalf parten of tekens met een lengte van 30 graden. In de loop van het jaar beweegt de zon zich dan door alle tekens die voornamelijk levende wezens of dieren voorstellen. <ref>De volgorde van de dierenriem is gemakkelijk te onthouden doordat er in het Nederlands toevallig alfabetische reeksen te herkennen zijn: RST - KLM - W - SSS - WV. En de drie SSS-sterrenbeelden staan ook nog in alfabetische volgorde: Schorpioen, Schutter, Steenbok.</ref> Omdat de tekens hoofdzakelijk dieren zijn, werd de strook van sterrenbeelden 'dierenriem' of zodiak genoemd (uit het Grieks: ''zooion'' = levend wezen of dier). Het enige niet-levende wezen uit de dierenriem, de Weegschaal, is pas in latere tijden toegevoegd. Aanvankelijk werden de schalen van de Weegschaal gezien als de klauwen van de Schorpioen.
 
Het probleem van de precessie is dus voor de astrologie geen probleem, want zij maakt gebruik van een ''symbolische dierenriem'', die de ''tropische dierenriem'' wordt genoemd.
Regel 20:
== Geschiedenis ==
=== Babylonische astronomie ===
De verdeling van de ecliptica in zodiakale tekens stamt uit de [[Westerse astrologie/Babylonische astrologie|Babylonische]] (Chaldeeuwse) astronomie, ca. 2600 jaar geleden, waarschijnlijk 7e eeuw v.Chr. <ref>Zie [http://www.astrologer.com/aanet/pub/transit/jan2005/babylonian.htm Powell, Robert, ''Influence of Babylonian Astronomy on the Subsequent Defining of the Zodiac'']</ref> De Babylonische kalender kende hierbij elke maand een bepaalde constellatie toe, beginnend bij de positie van de zon in het lentepunt dat toen nog in Aries lag.
 
=== Hellenistische astrologie ===
[[Westerse astrologie/Hellenistische astrologie|Hellenistische astrologie]] was een samensmelting van Babylonische en Egyptische astrologie. Het was in het Egypte van de [[w:Ptolemaeën|Ptolemaeën]] (vanaf 4e eeuw v.Chr.) dat de eerste astrologische horoscopen verschenen. De ''Dendera dierenriem'', een reliëf daterend uit ca. 50 v.Chr., toont de vroegst bekende uitbeelding van de klassieke dierenriem met de 12 tekens. Astrologie werd bij Grieken en Romeinen "Chaldeeuwse wijsheid" genoemd en gebruikt voor divinatie door middel van planeten en sterren.
 
=== Indische zodiak ===
De Indische zodiak was direct afgeleid uit het Griekse systeem en geadopteerd tijdens een periode van intense culturele contacten met Griekenland onder het bewind van de [[w:Seleuciden|Seleuciden]] (2e tot 1e eeuw v.Chr.). In de hindoe astrologie worden de tekens 'rāshi' genoemd. Het Indische systeem maakt wel gebruik van de [[Heksenwoordenboek#/S|siderische dierenriem]], ook al hebben ze met het Europese systeem gemeenschappelijke wortels. De Sanskriet namen van de tekens zijn, op kleine verschillen na, trouwe vertalingen van de Griekse namen. Zo betekent 'dhanus' 'boog', in plaats van 'boogschutter' en 'kumbha' betekent zoiets als 'waterkan' in plaats van 'waterdrager''.
De [[w:Rig-VedaReligieus woordenboek/R|Rig-Veda]] spreekt over het "twaalfspakig wiel" van de hemel.
 
=== Chinese zodiak ===
Regel 33:
 
=== Zodiak van de Maya's ===
Een [[w:maya's|Maya]] -fries boven een deur in [[w:Chichén Itzá|Chichén Itzá]] (Mexico) beeldt minstens 6 dieren uit in een 24-delige serie waarin ook het symbool voor Venus voorkomt: varken, vogel, schildpad, schorpioen, gier, slang. De hele kwestie van een 'Maya-dierenriem' is echter omstreden.
 
== Tekens en sterrenbeelden==
Regel 139:
== Relatie met de moderne astronomie ==
[[Bestand:Gyroscope precession.gif|left|140 px|thumb|Precessie met een gyroscoop]]
Ongeveer 2000 jaar geleden stond de zon vanaf ongeveer 21 maart inderdaad in het sterrenbeeld Ram, maar door de [[w:precessie#Precessie van de equinoxen|precessie van de equinoxen]] schuift het lentepunt 30 graden per 2148 jaar op, waardoor de zon op die datum thans in Vissen staat. Binnenkort zal dat Waterman zijn, en dat is dan de aanvang van het [[Westerse astrologie/Het Watermantijdperk|tijdperk van de Waterman]] (''the Age of Aquarius''), volgens sommige astrologen een belangrijk moment. Wanneer dat precies zal plaatsvinden is niet te zeggen. Immers: de dierenriem is in de astrologie keurig verdeeld in 12 partjes van elk precies 30 graden lengte, maar de werkelijke sterrenbeelden lopen in elkaar over. Er zijn geen 'lijntjes' in de hemel aangebracht wanneer het ene beeld begint en het andere ophoudt, waardoor het precieze moment waarop 30 graden Waterman het lentepunt wordt niet kan worden vastgesteld. Dit kan al gebeurd zijn, of evengoed pas binnen honderd jaar het geval zijn.
 
De westerse astrologie houdt vast aan de oorspronkelijke indeling, waarbij de Zon <ref>Astrologische hemellichamen worden met hoofdletter geschreven</ref> aan het begin van de lente astrologisch in Ram staat. De tekens dragen dus nog steeds de namen van sterrenbeelden die eeuwen geleden in die buurt stonden: Ram, Stier, Tweelingen, enzovoort. Dat dit nu niet meer het geval is, is echter niet zo belangrijk, vermits de (westerse) astrologie werkt met sectoren (stukjes hemel) waar bepaalde eigenschappen aan toegekend worden, ongeacht welke sterrenbeelden er nu staan.
 
Merkwaardig is dat de periodes van de sterrenbeelden van deze zogenaamde westerse astrologie nagenoeg samenvallen (soms één dag verschillen) met de Indiase kalender.
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.