Plato/Timaeus: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
fix link
links
Regel 4:
 
==Plaats binnen de dialogen==
Op de keper beschouwd is Timaeus geen echte 'dialoog' maar eerder een lange uiteenzetting, een 'exposé' door Timaeus. Chronologisch behoort de Timaeus tot de 'laatste periode' in de reeks dialogen, tien tot vijftien jaar voor Plato's dood. Te situeren na ''[[Plato/Staat|)|Staat]]'' en vóór [[Plato/Philebus|Philebus]] en de [[Plato/Wetten|Wetten]]. Oorspronkelijk moest de Timaeus deel uitmaken van een trilogie met [[Plato/Critias|Critias]] en ''Hermocrates'' (nooit geschreven of gevonden). Deze trilogie was gepland voor een behandeling van het ontstaan van het universum, de mens en de maatschappij. Thematisch maakt deze dialoog ook deel uit van een trilogie over de ideale staat: [[Plato/Staat|Staat]] (over de opvoeding van de staatsman-filosoof en de verschillende regeringsvormen), Timaeus en het daaropvolgende [[Plato/Critias|Critias]] over [[w:AtlantisHeksenwoordenboek/A|Atlantis]].
 
De relatie van de Timaeus met de andere dialogen is niet onbetwist. In academische kringen is de controverse naar aanleiding van het dispuut tussen G.E.L. Owen en H.F. Cherniss nog niet helemaal tot rust gekomen. Owen publiceerde in 1953 een provocatief artikel dat de orthodoxe chronologie van de dialogen aanviel. Hij stelde dat de ''Timaeus'' niet tot de laatste periode, maar eerder tot de middenperiode behoorde, en dus ''Theaetetus'' en ''Parmenides'' voorafging. De orthodoxe chronologie lijkt voor het ogenblik echter, vooral door intensief [[w:StylometrieWoordenboek literatuur/S|stylometrisch]] onderzoek, toch de overhand te hebben.
 
== Thematiek ==
Regel 24:
*'''Socrates''', de beruchte Atheense filosoof, leermeester van Plato.
 
*'''Critias''': Het is niet duidelijk of het hier gaat om de historische Critias, een van de [[w:Dertig Tirannen|Dertig Tirannen]] die na de nederlaag van Athene tegen [[w:Sparta (Griekenland)|Sparta]] mee een soort schrikbewind voerde over Athene. Plato zegt dat de grootvader van Critias het verhaal over Atlantis rechtstreeks van de grote [[Filosofisch woordenboek/S|Solon]] (638 – 558 V.C.) vernomen zou hebben, wat nogal onwaarschijnlijk is, gezien het te grote tijdsverschil.
 
*'''Hermocrates''': Het personage van Hermocrates kan vrijwel zeker geïdentificeerd worden als de door [[w:Thucydides (historicus)|Thucydides]] vermelde figuur van de Siciliaanse politicus en generaal uit Syracuse. Hermocrates krijgt in ''Critias'' het kleinste aandeel in de tekst toebedeeld.
 
*'''Timaeus van Locri (Timaeus)''': Hoewel sommige classici van mening zijn dat Timaeus met zekerheid een historisch persoon was, stellen anderen dat "Plato's beschrijving van Timaeus waarschijnlijk een amalgaam is van tijdgenoten wier kenmerken hij omwille van de dialoog heeft aangepast. Een mogelijke verklaring is dat Plato het personage van Timaeus gewoon uitvond omdat hij een filosoof wilde opvoeren, die als autoriteit op het gebied van staatsmanschap en wetenschap kon optreden.
Regel 41:
 
=== Eigenschappen van het universum ===
Timaeus schrijft de substantie (het voor de demiurg aanwezige materiaal) een gebrek aan stabiliteit en homogeniteit toe, waarin de [[w:Vier elementen|vier elementen]] - aarde, vuur, lucht en water - vormloos, gemengd en in constante beweging zijn. De daad van de Maker was om uit deze wanorde orde en duidelijkheid te scheppen. Vandaar dat alle eigenschappen van de wereld verklaard dienen te worden vanuit de keuze die de demiurg heeft gemaakt over wat mooi en goed is, of: het idee van een tweedeling tussen goed en kwaad.
 
(30b)<br>
Regel 75:
=== De elementen ===
Plato gaat ervan uit dat het kleinste deeltje (partikel) van elk element een welbepaalde geometrische vorm heeft:
[[w:tetraëder|tetraëder]] (vuur), [[w:octaëder|octaëder]] (lucht), [[w:icosaëder|isocaëder]] (water), en [[w:kubus|kubus]] (aarde).
{| style="border:1px solid #ddd; text-align:center; margin: auto;" cellspacing="4"
| [[Image:Tetrahedron.gif|140px]] || [[Image:Octahedron.gif|150px]] || [[Image:Icosahedron.gif|150px]] || [[Image:Hexahedron.gif|125px]] ||
|-
| [[w:Tetrahedron|Tetraëder (vuur)]] || [[w:Octaëder|Octaëder (lucht)]] || [[w:Icosaëder |Icosaëder (water)]] || [[w:Kubus|Kubus (aarde)]] ||
|}
 
Regel 90:
Elk van deze perfecte veelvlakken zou dan weer samengesteld zijn uit driehoeken. Slechts enkele soorten driehoeken werden hierbij toegelaten, zoals die met hoeken van 30-60-90 graden en die met hoeken van 45-45-90 graden. Elk element kon herleid worden (afgebroken) tot de driehoeken die het vormden, die dan weer konden opgebouwd worden om andere elementen te vormen. Dit idee, waarbij de elementen onderling converteerbaar waren, was een voorloper van de [[alchemie]].
 
Verder poneert Plato het bestaan van een vijfde element, de [[w:dodecaëder|dodecaëder]] of kwintessens waar de kosmos zelf van gemaakt zou zijn. Timaeus behandelt ook de [[w:Muziektheorie|muziektheorie]], in het bijzonder de constructie van de [[w:Pythagoreïschepythagoreïsche toonladder|Pythagoreïsche toonladder]]. Het laatste deel van de dialoog gaat over het scheppen van mensen en beschrijft hun ziel, [[w:anatomie|anatomie]], zintuigen en de [[w:zielsverhuizingReligieus woordenboek/Z|zielsverhuizing]].
 
=== De gulden snede ===
Regel 101:
De Timaeus was in de loop der tijden aanleiding tot heel wat commentaren:
* <span style='color: Blue'>Oudheid</span>: [[Filosofisch woordenboek/A|Aristoteles]], de [[Filosofisch woordenboek/S|stoïcijnen]], [[Filosofisch woordenboek/E|Epicurius]], de [[Filosofisch woordenboek/N|neoplatonisten]], de [[Filosofisch woordenboek/A|atomisten]]...
* <span style='color: Blue'>Middeleeuwen</span>: joodse, islamitische en christelijke geleerden, voornamelijk [[w:TheologieReligieus woordenboek/T|theologische]] commentaren.
* <span style='color: Blue'>Renaissance</span>: invloed van de Timaeus op de hele westelijke cultuur, onder meer pogingen in het lokaliseren van Atlantis
 
In de oudheid werd de Timaeus vooral in verband met de kwestie over het juiste tijdstip van het begin van de wereld in talrijke commentaren geciteerd. De Timaeus werd door [[w:Cicero|Cicero]] naar het Latijn vertaald, en nog een keer door [[w:Calcidius|Calcidius]]. Calcidius versie was een van de weinige werken over [[Filosofisch woordenboek/N|natuurfilosofie]] en de enige Platoonse dialoog die voor Latijnse lezers beschikbaar was in de vroege middeleeuwen. Daardoor had deze vertaling een sterke invloed op de middeleeuwse [[w:NeoplatonismeFilosofisch woordenboek/N|neoplatonistische]] [[Filosofisch woordenboek/K|kosmologie]].
 
In de periode van de [[Filosofisch woordenboek/S|scholastiek]] werd de Timaeus in het curriculum van de middeleeuwse universiteiten opgenomen. Vroeg 12e -eeuwse christelijke commentators van de school van Chartres, zoals [[w:Thierry van Chartres|Thierry van Chartres]] en [[w:William van Conches|William van Conches]] interpreteerden de tekst vanuit hun christelijk geloof en beschouwden de Timaeus als een referentie aan de schepping ''ex nihilo.''
De renaissance luidde een periode van secularisering in waardoor theologische wereldbeelden plaats moesten ruimen voor seculiere. De culturele invloed van de Timaeus verminderde allengs.
 
In het laatste deel van de 19e eeuw en de vroege 20e eeuw kwam de ''Timaeus'' opnieuw in de belangstelling dankzij de stimulans die uitging van een meer verfijnd academisch onderzoek. Gedurende de tweede helft van de 20e eeuw werd de Timaeus echter vaak als onbetekenend of achterhaald afgedaan. De dialoog bleef wel een belangrijke rol spelen in het debat over de ontwikkeling van Plato's filosofie, maar niet veel meer dan dat. In de laatste decaden echter, is er een hernieuwde belangstelling voor de Timaeus van de kant van filosofen, wetenschapshistorici en [[w:Filologie|filologen]]. Hoewel niet overtuigd van de claims die de dialoog maakt, is er nu toch de nodige bereidheid om de groots opgevatte vertelling tekstkritisch en conceptueel te onderzoeken en te verhelderen.
 
 
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.