Dorpen en buitenplaatsen in Nederland die door de Fransen in 1672 en 1673 verwoest zijn: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Lotje (overleg | bijdragen)
k leestekengebruik :-)
Regel 22:
* [[w:nl:Bodegraven|Bodegraven]] werd met de grond gelijk gemaakt<ref name="Op de Beeck 2018, p.232">Op de Beeck 2018, p.232. Bodegraven en Zwammerdam werden met de grond gelijk gemaakt.</ref><ref name="Mansel 2019 p. 230">In Bodegraven en Zwammerdam werden 2000 huizen in brand gestoken met de bewoners er nog in. Mansel 2019, p. 230</ref> en uitgemoord.<ref name="Panhuysen: Historisch Nieuwsblad 3/2006" /><ref>van Nimwegen 2019, p.81-82</ref>
* [[w:nl:Naarden|Naarden]]<ref>De Rijk 1967, p. 212</ref>
* [[w:nl:Nigtevecht|Nigtevecht]], ook ''Nichtevecht'', werd op 21 april 1673<ref>Dertiende-eeuwse kerk werd door Franse troepen grotendeels verwoest. Na herbouw in 1677 weer in gebruik genomen. KerkMunnig Schmidt en Lisman 1993, p. 200</ref> vrijwel geheel verwoest, op een stomp van de kerktoren en het huis van de schoolmeester na.<ref name="Panhuysen 2019 p. 304" /><ref>[https://www.kerknigtevecht.nl/kerkgebouw/geschiedenis/geschiedenis-hervormde-kerk/ www.kerknigtevecht.nl ''Geschiedenis Hervormde kerk. De grote brand in 1673'']. Geraadpleegd op 14 november 2020.</ref><ref>Op het huis van de schoolmeester, nu bij de Nederlandse Hervormde kerk na, verwoest door 600 Franse soldaten. Munnig-Schmidt 2012, p. 149</ref> Ets van Isaac Sorious: ''Nigtevecht, verwoest door de Fransen in 1672'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" />
* [[w:nl:Overmeer|Overmeer]] bij [[w:nl:Nederhorst den Berg|Nederhorst den Berg]]. Ets van Isaac Sorious: ''Overmeer, verwoest door de Fransen in 1672'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" /><ref name="Het ontroerde Nederlandt">Tobias van Domselaer, Romeyn de Hooghe en anderen: ''Het ontroerde Nederlandt door de wapenen des konings van Vrankryk, dat is Een waarachtigh verhaal van den Fransen, Engelsen, Keulsen en Munstersen oorlogh, tegen de Vereenigde Nederlanden, met desselfs binnelandtse beroerten, daer in naukeuriglijk alle der zelver voorvallen worden verhandelt'', Markus Willemsz. Doornik, Amsterdam, 1674, 1676</ref>
* [[w:nl:Vreeswijk (wijk)|Vreeswijk]] werd begin oktober 1672 kort na elkaar twee maal zwaar beschadigd en de kerk werd verwoest.<ref>En er was een Frans fort met binnen- en buitenwal en een palissade op tevoren onbebouwd terrein, in 2002 het Raadhuisplein. Fafiani 2002 p. 45</ref> Ets van Isaac Sorious: ''Vreeswyk of de Vaart by Vianen, verwoeste brug en gebouwen'', 1672 - 1676, Rijksmuseum.<ref name="Sorious Rijksmuseum" /><ref name="Het ontroerde Nederlandt" />
Regel 35:
===B===
* [[w:nl:Baambrugge|Baambrugge]], Rijksstraatweg 147, Valckenheining (Valck en Heining) aan de [[w:nl:Angstel|Angstel]]. De Fransen verwoestten in 1672 tenminste een van de hofstedes van de familie Valckenier, volgens ''Het ontroerde Nederlandt'' (1674). Valckenheining werd door de familie gebouwd op de plaats van een verdwenen hofstede.
* [[w:nl:Brakel (Zaltbommel)|Brakel]], [[w:nl:Kasteel Brakel|nl:Kasteel Brakel]], opgeblazen op 11 september 1672 door Franse troepen en nooit herbouwd, ruïne.<ref>[https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/528829?MonumentId=528829 monumentenregister.cultureelerfgoed.nl ''Complexnummer: 528825'']. Citaat uit "complex (pdf)": "Het einde kwam in 1672 toen de Franse troepen het slot in de lucht deden springen omdat de opgelegde [[w:nl:brandschatting|brandschatting]] niet was voldaan. Het zou niet meer herbouwd worden." Geraadpleegd op 14 november 2020.</ref><ref>Jas, J., Kastelen in Gelderland, p. 104-105</ref>
* [[w:nl:Breukelen (Utrecht)|Breukelen]]
** Aastein / Ter Aa<ref>[https://www.kasteleninnederland.nl/kasteeldetails.php?id=1161 www.kasteleninnederland.nl Aastein / Ter Aa]</ref><ref>Taco Hermans: ''Middeleeuwse woontorens in Nederland. De bouwhistorische benadering van een kasteelvorm'', 2016, p. 13-15</ref>
Regel 43:
** [[w:nl:Kasteel Ruwiel|Kasteel Ruwiel]], voormalig kasteel, in 1673 door Franse troepen verwoest.<ref>[https://www.kasteleninnederland.nl/kasteeldetails.php?id=1189 www.kasteleninnederland.nl ''Ruwiel'']. Geraadpleegd op 4 november 2020.</ref><ref>[http://www.kasteleninutrecht.eu/Ruwiel.htm www.kasteleninutrecht.eu Ruwiel]. Geraadpleegd op 4 november 2020.</ref><ref>A.A. Manten: ''De laatste eeuw van kasteel Ruwiel'', in: ''Tijdschrift van de Historische Kring Breukelen'', jrg 6, nr. 4, 1991, blz. 188 - 199, op p. 197, zie [https://dspace.library.uu.nl/handle/1874/206485 dspace.library.uu.nl Utrecht University Repository Tijdschrift / Historische Kring Breukelen THKB_1991-04-1.pdf]. Geraadpleegd op 21 november 2020.</ref><ref>Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 82</ref>
** Vecht en Dam werd verwoest in 1672/1673.<ref>Munnig Schmidt en Jonker-Duynstee 2012, p. 69</ref>
** Vegtvliet of Vechtvliet, Rijksstraatweg 220, van de Amsterdamse koopman Willem van den Broeck, bij vertrek van de Fransen in 1673.<ref>De naam Vegtvliet of Vechtvliet weerd pas na 1700 gebruikt. Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 13 en 110.</ref><ref>Vegtvliet werd "lelijk toegetakeld", Munnig Schmidt en Jonker-Duynstee 2012, p. 75</ref>. Ets van J. Sorious ''Het huis van de Heer vanden Broek, verwoest door de Fransen in 1672''<ref name="Sorious Rijksmuseum" /> in deel twee van ''Het ontroerde Nederlandt'' (1676).
** Voortwijk werd door Fransen in 1672 verbrand.<ref>Craandijk 1883, p. 120</ref>
** [[w:nl:Vreedenoord|Vreedenoord]] of Vredenoord, Straatweg 68. Hier werd een boerderij in 1672 in brand gestoken door de Fransen. Op die plaats kwam Vredenoord.<ref>Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 88</ref>
Regel 80:
===N===
* [[w:nl:Nederhorst den Berg|Nederhorst den Berg]], [[w:nl:Kasteel Nederhorst|Kasteel Nederhorst]], in 1672 door Franse troepen in brand gestoken.<ref>[https://www.absolutefacts.nl/kastelen/data/nederhorst.htm www.absolutefacts.nl Ben Hendriks: ''Kasteel Nederhorst. Kasteel in Noord-Holland.'', zonder jaar]. Geraadpleegd op 10 november 2020.</ref><ref>[https://www.kasteleninnederland.nl/kasteeldetails.php?id=68 www.kasteleninnederland.nl ''Nederhorst / De Horst'']. Geraadpleegd op 21 november 2020.</ref><ref>Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 196</ref><ref>Munnig Schmidt en Jonker-Duynstee 2012, p. 144</ref>
*[[w:nl:Nieuwegein|Nieuwegein]], [[w:nl:Kasteel Rijnhuizen|Kasteel Rijnhuizen]], vernield door de Fransen in 1672<ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 146</ref> NB. ''De schans aen Iutfaes'', de [[w:nl:schans (verdedigingswerk)|schans]] te [[w:nl:Jutphaas|nl:Jutphaas]] bij de Doorslagsluis is een geval apart.<ref>De Franse generaal Condé liet bij de net nieuwe Doorslagsluis uit 1671 een fort, een ''schans'', aanleggen ter bescherming van Utrecht. Maar de effectieve werking van de [[w:nl:Oude Hollandse Waterlinie|Oude Hollandse Waterlinie]] tijdens het Rampjaar kon ermee gesaboteerd worden door via de Doorslagsluis water te laten weglopen uit het ondergelopen gebied tussen Jutphaas en IJsselstein in de jaren 1672-1674. Tot eind 1673 waren hier Franse soldaten gelegerd. [https://www.pen.nl/artikel/de-doorslagsluis-in-jutphaas www.pen.nl ''De Doorslagsluis in Jutphaas'', 6 januari 2013]. Geraadpleegd op 14 november 2020.</ref><ref>Isaac Sorious nam een ets van deze schans op in zijn serie over de verwoestingen door de Fransen in 1672, met titel ''De schans aen Iutfaes'', 1672 - 1676, Rijksmuseum. Deze ets wordt door het Rijksmuseum beschreven als ''De schans bij Jutphaas, verwoest door de Fransen in 1672''.</ref><ref name="Sorious Rijksmuseum" /><ref>De Doorslagsluis zelf is een gemeentelijk monument. [https://www.nieuwegein.nl/fileadmin/bestanden/Inwoner/In_en_om_nieuwegein/2018_11_Gemeentelijke_monumenten_Nieuwegein.pdf www.nieuwegein.nl ''Gemeentelijke monumenten Nieuwegein'']. Geraadpleegd op 14 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Nieuwersluis|Nieuwersluis]], Weeresteyn, Zandpad 29, rond 1700 gebouwd op de plaats van een versterkt huis of kasteel dat in 1672-1673 waarschijnlijk door Fransen verwoest is.<ref>Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 114</ref>
 
Regel 135:
Sommige buitenplaatsen, vooral kastelen maar ook forten werd verwoesting door de Fransen in 1672 juist bespaard, zoals
* Abcoude: [[w:nl:Slot Abcoude|Slot Abcoude]], want de verdediging was te fel.<ref name="Klok Abcoude" />
* [[w:nl:Brakel (Zaltbommel)|Brakel (Zaltbommel)]]: [[w:nl:Kasteel Zuilichem (Brakel)|Kasteel Zuilichem]] te [[w:nl:Zuilichem|Zuilichem]], dankzij Franse contacten van de familie [[w:nl:Christiaan Huygens|Huygens]],.<ref>[https://www.routeyou.com/nl-nl/location/view/48088533/kasteel-zuilichem www.routeyou.com Kasteel Zuilichem]. Geraadpleegd op 4 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Breukelen (Utrecht)|Breukelen]], [[w:nl:Ridderhofstad Oudaan|Ridderhofstad Oudaan]] of ''Oudaen'': in 1672 verwoestten de Fransen het dorp Breukelen, maar dit kasteel werd gespaard, omdat de bewoners katholiek waren en de Franse generaal [[w:nl:Lodewijk II van Bourbon-Condé|Lodewijk II van Bourbon-Condé]] er zelf zijn intrek nam.<ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 137</ref><ref>Gespaard omdat het het hoofdkwartier van de Franse commandant was of omdat er steekpenningen betaald werden. Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 82</ref><ref>Munnig Schmidt en Jonker-Duynstee 2012, p. 55-56</ref>
* [[w:nl:Doorwerth|Doorwerth]]: [[w:nl:Kasteel Doorwerth|Kasteel Doorwerth]]<ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 110: "Omdat het slot in 1672 eigendom van een Deens edelman was geworden, werd het door de troepen van Louvois ontzien."</ref>
* [[w:nl:Herwijnen|Herwijnen]]: [[w:nl:Kasteel Engelenburg|Kasteel Engelenburg]]<ref>[https://mijngelderland.nl/inhoud/verhalen/kasteel-engelenburg-bij-herwijnen mijngelderland.nl Kasteel Engelenburg bij Herwijnen]. Geraadpleegd op 4 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Kleef (stad)|Kleef]]: de [[w:nl:Schenkenschanz|Schenkenschans]] werd zonder verzet bezet en niet verwoest.<ref>[https://www.absolutefacts.com/nl/schenkenschans-1672.htm www.absolutefacts.com Ruud van Capelleveen: ''Schenkenschans in 1672'', z.j.], [https://www.historischnieuwsblad.nl/het-rampjaar-1672/ historischnieuwsblad.nl Luc Panhuysen: ''Historisch Nieuwsblad 3/2006. Het rampjaar 1672. Op alles leek het woord ‘verraad’ van toepassing'', 2006.] en [https://mijngelderland.nl/inhoud/specials/verbeelding-van-de-waal/tachtigjarige-oorlog-schenkenschans mijngelderland.nl Marieke Muilwijk: ''Tachtigjarige Oorlog: Schenkenschans. De Waal als barrière - Strijd aan de Waal 3'', z.j.] Geraadpleegd op 16 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Leersum|Leersum]]: [[w:nl:Huis Zuylenstein|Huis Zuylenstein]], ook ''Zuylestein'', gespaard dankzij bemoeienis van stadhouder Willem III. Dit kasteel werd pas in de [[w:nl:Tweede Wereldoorlog|Tweede Wereldoorlog]] verwoest, door geallieerde vliegtuigen.<ref>[http://www.kasteleninutrecht.eu/Zuilenstein.htm www.kasteleninutrecht.eu Zuilenstein]. Geraadpleegd op 16 november 2020. Citaat: "Dan volgt het rampjaar 1672, maar Zuilenstein blijft gespaard voor de vernielingen van de Fransen, doordat stadhouder Willem III er zich persoonlijk mee bemoeide".</ref><ref>[https://binnenstebuiten.kro-ncrv.nl/buitenleven/geschiedenis-en-innovatie-op-landgoed-zuylestein binnenstebuiten.kro-ncrv.nl Ted van Hooff: ''Geschiedenis en innovatie op landgoed Zuylestein'']. Geraadpleegd op 6 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Linschoten (dorp)|Linschoten]]: kasteel [[w:nl:Te Nesse|Te Nesse]] werd wel geplunderd, maar niet verwoest.<ref>[http://kasteleninutrecht.eu/Nesse.htm Te Nesse] op [http://www.kasteleninutrecht.eu/ Kastelen in Utrecht]. Geraadpleegd op 14 november 2020.</ref>
* [[w:nl:Loenersloot|Loenersloot]], [[w:nl:Kasteel Loenersloot|Kasteel Loenersloot]], Rijksstraatweg 211, werd bezet maar niet verwoest.<ref>Blankenberg en Taselaar 1983, p. 143</ref><ref>Munnig Schmidt en Lisman 1993, p. 184</ref><ref>Kasteel Loenersloot werd gespaard omdat de kasteelheer katholiek was. Munnig Schmidt en Jonker-Duynstee 2012, p. 172</ref>
Informatie afkomstig van https://nl.wikibooks.org Wikibooks NL.
Wikibooks NL is onderdeel van de wikimediafoundation.