Nieuwe pagina aangemaakt met '== Wat is maatschappijleer? == <!-- WAT IS MAATSCHAPPIJLEER? --> <!-- MAATSCHAPPELIJK VRAAGSTUK --> {| role="presentation" class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" | <strong>maatschappelijk vraagstuk </strong> |- | Een ongewenste situatie in de samenleving waarbij de overheid betrokken is (of zou moeten zijn). |} <!-- COMPROMIS --> {| role="presentation" class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" | <strong>compromis </strong> |- | H...'
Een ongewenste situatie in de samenleving waarbij de overheid betrokken is (of zou moeten zijn).
compromis
Het vinden van het midden tussen twee tegenovergestelde meningen. Alle parijen geven een beetje toe.
politiek probleem
een probleem in de samenleving waarbij de politiek betrokken is, of betrokken zou moeten zijn
dilemma
een lastige keuze tussen twee of meer opties
rechtsstaat
Een rechtsstaat is een staat waarin vrijheid, rechtszekerheid en rechtsgelijkheid voor de burger heel belangrijk zijn. Bovendien geniet de burger bescherming van zijn rechten en vrijheden, tegen medeburgers én tegen de overheid.
parlementaire democratie
Nederland is een parlementaire democratie. Burgers stemmen tijdens verkiezingen op de volksvertegenwoordigers van politieke partijen die hen het meeste aanspreken.
pluriforme samenleving
Nederland heeft een pluriforme samenleving. Dat betekent dat er mensen met verschillende culturen, levensstijlen en religies naast elkaar leven.
verzorgingsstaat
In een verzorgingsstaat zorgt de overheid voor welvaart en welzijn voor alle burgers in de samenleving.
De maatschappij onderzoeken
waarde
Een uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk vinden in hun leven.
norm
Normen zijn regels over hoe je je in een bepaalde situatie hoort te gedragen.
sociale verplichting
Een verplichting die je in bepaalde situaties wordt opgelegd door je omgeving.
sociale controle
De manier waarop mensen anderen stimuleren of dwingen zich aan normen te houden.
belang
Het voordeel dat iemand ergens bij heeft.
belangentegenstelling
Het belang van de één botst met het belang van de andere. Mensen hebben tegengestelde opvattingen.
macht
Het vermogen om het gedrag en/of denken van anderen te beïnvloeden.
gezag
Gelegitimeerde macht. Macht op basis van functie, broep of maatschappelijke positie.
machtsmiddel
Manieren/middelen om het gedrag van anderen te beïnvloeden.
sociale ongelijkheid
De ongelijke verdeling in de maatschappij/samenleving van kennis, inkomen, status, en (politieke) macht.
sociale cohesie
De mate waarin mensen zich verbonden voelen in met elkaar (datgene wat mensen in de samenleving bij elkaar houdt).
Media en nepnieuws
nepnieuws
Nieuws dat niet op waarheid berust. Niet berustend op vaststaande feiten.
manipulatie
Het opzettelijk verdraaien of weglaten van feiten, vaak zonder dat de lezer of kijker zich ervan bewust is.
propaganda
Men geeft bewust eenzijdige informatie met als doel de mening van mensen te beïnvloeden (denk aan reclame).
indoctrinatie
Men krijgt langdurig, systematisch en dwingend eenzijdige opvattingen opgedrongen met de bedoeling dat zij deze opvattingen kritiekloos overnemen.
complottheorieën
Er wordt vanuit gegaan dat bepaalde gebeurtenissen het resultaat zijn van een samenzwering tussen mensen of groepen met kwaadaardige bedoelingen.
polarisatie
Het proces waarbij de tegenstellingen tussen groepen groter worden en ze steeds meer tegenover elkaar komen te staan.
objectief
Hoe het werkelijk is. Op basis van vaststaande feiten.
subjectief
Wat iemand ergens van vindt.
filterbubbel
Websites en zoekmachines stemmen hun zoekresultaten op jouw zoekgedrag.
algoritme
Reeks instructies om vanaf een beginpunt een bepaald doel te bereiken. Een alogritme stuurt je een bepaalde kant op.
big data
Data die heel groot of heel erg ongestructureerd is. Bedrijven gebruiken big data om gericht reclame te zenden.
referentiekader
Alles wat je bezit aan kennis, ervaringen, normen, waarden en gewoonten
selectieve waarneming
Je ziet wat je wilt zien. Je ziet alleen waar je gevoellig voor bent.
vooroordeel
Je oordeelt over iets of iemand zonder dat je die persoon of die zaak kent.
Kritisch denken
kritisch denken
Het proces om op basis van goed afgewogen informatie tot een beargumenteerde en onderbouwde mening te komen.
stelling
Een geformuleerd standpunt. Een uitspraak die door argumenten onderbouwd kan worden.
argument
Een uitleg waarom je iets vindt.
Wat is een rechtsstaat?
Rechtsnormen
Gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgesteld.
publiekrecht
De relatie tussen burgers en overheid.
strafrecht
Het recht wat bepaalt wat strafbaar is.
burgerlijk recht/privaatrecht
De regels hoe burgers onderling met elkaar omgaan.
rechtspersoon
Een persoon, onderneming of instelling die een bepaalde rechtspositie heeft.
rechtvaardigheid
De opvattingen die we hebben over goed of kwaad.
rechtsstaat
Een rechtssyteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur.
rechtshandhaving
De staat zorgt ervoor dat we ons aan de wet houden.
geweldsmonopolie
Een geweldsmonopolie houdt in dat de staat het alleenrecht heeft om fysiek geweld te gebruiken
autoritaire staat
Een machthebber of kleine groep mensen bepaalt wat de regels zijn.
dictatuur
Een dictatuur of alleenheerschappij is een regeringsvorm waarin alle macht (het machtsmonopolie) bij één persoon (een dictator) of bij een kleine groep mensen, bijvoorbeeld een politieke partij, junta of familie, berust.
Voorwaarden voor een rechtsstaat
grondwet
In de grondwet staat beschreven wat de grondrechten van burgers zijn en hoe de staat is ingericht.
grondrechten
Basisrechten die je nodig hebt om een menswaardig bestaan te leiden.
mensenrechten
Basisrechten die je nodig hebt om een menswaardig bestaan te leiden.
klassiek grondrecht
Rechten die de overheid moet garanderen (bijvoorbeeld recht op gelijke behandeling).
Sociaal grondrecht
De overheid kan deze rechten niet garanderen, maar moet zich er wel voor inspannen (bijvoorbeeld recht op werk).
trias politica
De macht is verdeeld over drie afzonderlijke staatsmachten.
wetgevende macht
Maakt wetten waar de burgers en overheid zich aan moeten houden.
uitvoerende macht
Zorgt voor de uitvoering van goedgekeurde wetten (stuurt ambtenaren aan).
rechterlijke macht
Beoordeelt of iemand de wet heeft overtreden en legt eventueel een straf op.
checks and balances
De staatsmachten controleren elkaar.
wraking
Je verzoekt om een andere rechter omdat je vermoed dat deze partijdig is.
legaliteitsbeginsel
De overheid mag alleen vrijheden van de burgers beperken als die beperkingen in wetten zijn vastgelegd.
rechtszekerheid
Iedereen kan nagaan wat de overheid wel en niet mag
Criminaliteit en opsporing
wetboek van Strafrecht
Alle regels en wn wetten die in Nederland gelden zijn vastgelegd in wetboeken.
misdrijf
Ernstige strafbare feiten noemen we misdrijven.
overtreding
Minder ernstige strafbare feiten noemen we overtredingen.
criminaliteit
Alle misdrijven die in de wet staan.
politie
De politie verzamelt informatie, zoekt naar sporen, hoort getuigen en slachtoffers, houdt verdachten aan en legt alle gegevens vast in een proces verbaal.
officier van justitie
De officier van justitie heeft de leiding over over het opsporingsonderzoek en houdt in de gaten of alles zorgvuldig en eerlijk verloopt.
fouilleren
Het zoeken in, op of onder de kleding van een persoon of de controle van de bagage van die persoon.
dwangmiddelen
Dwangmiddelen zijn bepaalde middelen die door het Openbaar Ministerie gebruikt kunnen worden bij het opsporen van een verdachte gedurende een strafrechtelijke procedure.
verdachte
We spreken van een verdachte wanneer er een redelijk vermoeden is van schuld.
staande houden
De politie vraagt je om je identiteitsbewijs te laten zien.
aanhouding
Bij een aanhouding of arrestatie, moet een verdachte mee naar het politiebureau voor verhoor.
preventief fouilleren
Fouilleren zonder dat er sprake is van verdenking.
infiltratie
Ook wel 'undercover': het binnendringen in misdaadorganisaties.
seponeren
Afzien van verdere rechtsvervolging.
transactie
De verdachte betaalt een geldbedrag of krijgt een taakstraf.
strafbeschikking
Het OM legt zelf een straf op.
vervolgen
De officier van justitie stuurt het dossier van een verdachten naar een rechter en begint een rechtszaak.
rechter
Een rechter stelt tijdens een strafzaak vast of de verdachte schuldig is.
onschuldvermoeden
Je bent onschuldig totdat de rechter heeft vastgesteld dat het tegendeel bewesen is.
Rechtspraak en straffen
meervoudige strafkamer
Bij ingewikkelde of zware strafzaken zijn
zitting
Het moment waarop rechters een zaak behandelen noemen we een zitting.
advocaat
Deze controleert of de politie en het OM zich aan de regels houdenbij het proces van opsporing en vervolging.
dagvaarding
Voorafgaand aan een zitting krijgt de verdachte een oproep.
gerechtshof
Als je in hoger beroep gaat, dan behandelt het gerechtshof de strafzaak opnieuw.
Hoge Raad
Als je incassatie gaat dan kijkt de Hoge Raad of het recht op de juiste manier is toegepast.
wraak en vergelding
Het leed wat iemand een ander heeft toegebracht, wordt vergolden. We spreken ook wel van genoegdoening voor het slachtoffer. Het principe van 'oog om oog, tand om tand'.
afschrikking
Het vooruitzicht van een straf, moet mensen afhouden van crimineel gedrag.
voorkomen van eigenrichting
In onze rechtsstaat is het de taak van de rechter om te straffen en niet die van burgers.
resocialisatie
Met een straf proberen we het gedrag van een crimineel te verbeteren (aan te passen aan de normen van de maatschappij).
beveiliging van de samenleving
Zolang een dader vast zit, kan deze geen nieuwe misdrijven meer plegen.
vrijheidsstraf
De maximale gevangenisstraf is levenslang. Wel kunnen levenslanggestraften na 25 jaar verzoeken om vrijlating.
taakstraf
De rechter kan bij jongeren kiezen tussen een werkstraf en een gedragstraining.
geldboete
Een geldboete kan oplopen tot bijna 1 miljoen euro.
vervangende hechtenis
Voor elke 50 euro die je niet betaalt, moet je een dag gevangenisstraf uitzitten.
bijkomende straf
Een straf die berekking heeft op het misdrijf: intrekken van een rijbewijs of een stadionverbod bijvoorbeeld.
voorwaardelijk
Als een dader zich binnen een proeftijd aan bepaalde voorwaarden houdt, krijft deze een deel van de straf niet. Bijvoorbeeld drie maanden celstraf met een proeftijd van twee jaar.
terbeschikkingstelling (tbs)
De dader blijkt bijvoorbeeld verminderd toerekeningsvatbaar en de rechter besluit tot opname in een tbs-kliniek.
jeugdstrafrecht
Voor jongeren van 12 tot en met 17 voor zowel lichte als zwaardere misdrijven (kinderrechter)
adolescentenstrafrecht
Voor jongeren tussen de 16 en 23 jaar. De rechter kan kiezen tussen jeugdstrafrecht en volwassenenstrafrecht.
Conflicten oplossen
mediation
Bemiddeling: de betrokkenen proberen het onderling op te lossen (met een bemiddelaar).
burgerlijke rechtszaak
Een rechtszaak waarbij twee burgers (of rechtspersonen) tegenover elkaar staan.
eiser
Degene die de zaak aan de rechter voorlegt.
gedaagde
De persoon van wie iets wordt geëist en die daarom voor de rechter wordt gedaagd.
dagvaarding
Een schriftelijke mededeling aan een persoon dat hij voor de rechter moet verschijnen.
verweer
De reactie van de gedaagde.
vonnis
De uitspraak van de rechter.
dwangsom
Men moet een boete betalen als men zich niet aan de uitspraak van de rechter houdt.
immateriële schade
Emotionele en lichamelijke schade.
vermogensschade
Schade aan spullen en ander bezit.
kort geding
Een versnelde en vereenvoudigde procedure voor spoedeisende zaken.
bodemprocedure
Het normale rechtsproces wat na een kort geding plaatsvindt.
Blik over de grens
uitlokking
De politie verleidt een verdachte tot het plegen van een misdaad. Daarbij weet men dus niet zeker of de verdachte deze misdaad anders ook had gedaan.
lokmiddel
Een middel wat de politie inzet om wetovertreders te verleiden iets strafbaars te doen. Bijvoorbeeld lokfietsen.
grooming
Digitaal kinderlokken.
jury
Een groep burgers die namens de samenleving bepaalt of een verdachte schuldig is of niet.
doodstraf
In twintig landen kun je bij bepaalde misdrijven ter dood veroordeld worden.
levenslange gevangenisstraf
Bij een levenslange gevangenisstraf kun je na 25 jaar een verzoek indienen voor vrijlating.
Uitdagingen voor de rechtsstaat
vrijheid van meningsuiting
Je mag zeggen wat je vindt binnen de grenzen van de wet.
vrijheid van geloof
Je mag geloven wat je wilt en dit uitdragen en verspreiden binnen de grenzen van de wet.
vrijheid van onderwijs
Iedereen mag een school oprichten en daarvoor geld krijgen van de overheid als je voldoet aan bepaalde kwaliteitseisen.
algoritme
Wiskundige formules waarnee je snel data kunt analyseren.
digitale monitoring
Mensen worden in de gaten gehouden in hun leven of werk door middel van digitale technologie.