Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/Lichaam: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Lintfouten: Onjuist opgegeven opties mediabestand |
Lintfouten: Verouderde HTML-elementen |
||
Regel 1:
{{Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen}}
<
==Naakt==
Regel 8:
===Vrouwelijk naakt===
1) Vrouwelijk naakt werd geassocieerd met wellust, en wellust werd gezien als slecht en iets voor roodharigen.<ref>[[Sociale geschiedenis in de literatuur/Het lichaam#Hulpmiddeltjes|Roodharige vrouwen werden uitgescholden omdat men hen zag als gewelddadig.]]</ref>
2) Hoewel het in de verhalen als een schande werd beschouwd om een vrouw naakt te zien, werden in diezelfde verhalen vrouwen die naakt in bad zaten weleens door een man begluurd. <br>
3) In een roman hield een keizer een aantal vrouwen gevangen en dwong hen om zich voor hem uit te kleden, omdat hij onder hen een echtgenote wilde uitzoeken. <br>
4) In een ander verhaal toonde een vorst zijn echtgenote naakt aan zijn [[Sociale geschiedenis van de vroege middeleeuwen/Koning, vazal, ridder, volk#vazallen|vazallen]], omdat hij met haar wilde opscheppen.<ref>[[Sociale geschiedenis in de literatuur/Het lichaam#Verhalen over naakte vrouwen|Verhalen over naakte vrouwen]].</ref>
Vrouwelijk naakt had te maken met geweld en verkrachting. De naaktheid van de vrouw kon altijd in verband gebracht worden met de macht van de man.
===Mannelijk naakt===
Een naakte man was ofwel krankzinnig ofwel uit de maatschappij verstoten. In de literatuur werden weliswaar de [[w:wildeman|wildeman]], het [[w:wolfskind|wolfskind]], de [[w:weerwolf|weerwolf]] en de dolende, van zijn zinnen beroofde ridder beschreven, die naakt in het woud der begeerten leefden, maar deze verhalen waren gefantaseerd en bedoeld om de adel te vermaken.<ref>[[Sociale geschiedenis in de literatuur/Het lichaam#Verhalen over naakte mannen|Verhalen over naakte mannen]].</ref><ref>[[Sociale geschiedenis in de literatuur/Het lichaam#Verhalen over naakte kinderen|Verhalen over naakte kinderen]].</ref>
==Het naakt in de schilderkunst==
In de schilderkunst kwam het naakt op een aantal manieren voor:
*De prachtige lichamen van [[w:Adam|Adam]] en [[w:Eva (persoon)|Eva]] werden gedurende de vijftiende eeuw steeds levensechter geschilderd. Dat een vrouw naakt poseerde om de schilder bijvoorbeeld [[w:Maria (moeder van Jezus)|Maria]] te laten uitbeelden, was als excuus al haast niet meer nodig. Deze schilderijen zeggen echter niet veel over het intieme leven van de late middeleeuwer.
*Dat prachtige lichaam ging uiteindelijk echter dood en dan ging de ziel naar het [[w:vagevuur|vagevuur]]. De priesters predikten dermate hel en verdoemenis dat de mensen de hoop hadden opgegeven om in de hemel te komen. De meeste mensen dachten dat ze wel in de hel zouden eindigen, dus dan viel het vagevuur eigenlijk nog wel mee.<ref>Joseph Klaits, Servants of Satan.</ref>
**Zie: [[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/Beeldende kunst#Dodendans|Dodendans in de beeldende kunst van de late middeleeuwen.]]
*Het gekwelde lichaam van Jezus Christus werd vaak afgebeeld.<ref>[[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/Religie#Afbeeldingen|Rond 1300 stopten schilders en beeldhouwers ermee om Christus af te beelden als een koning en begon men hem af te beelden als een mens. Als hij aan het kruis hing, beeldden de kunstenaars zijn lijden uit.]]</ref>
*Ook mensen die terecht werden gesteld, zouden daarbij bloot zijn geweest en werden ook zo afgebeeld.
<
<gallery>
Regel 73:
*Het vleesgebruik nam toe in de steden.
*De zieken kregen gezonde kost in de gasthuizen.
*Het bier- en wijnverbruik steeg tussen de dertiende en de zestiende eeuw aanzienlijk.<ref>[[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/Ziekte en dood, artsen en magie#Alcohol en slecht drinkwater|Tussen de dertiende en de zestiende eeuw steeg de bier- en wijnconsumptie aanzienlijk.]]</ref>
Natuurlijk waren er [[w:sloppenwijk|sloppenwijken]] in alle steden. En er waren veel dakloze bedelaars die tussen de overvolle steden en de braakliggende terreinen op het platteland zwierven. Verder waren er de geplunderde slachtoffers van rooftochten, de vluchtelingen van oorlogen en de slachtoffers van [[w:epidemie|epidemieën]] en grote branden. Zelfs de rijken en weldoorvoeden kon een dergelijk lot plotseling overkomen.
Regel 81:
===Zich ontlasten===
[[Bestand:Fort Pampus WC in de binnenring.JPG|thumb|200px|left|Latrines van Fort Pampus]]
De middeleeuwse stadsbesturen moesten ervoor zorgen dat het afval dat de stedelingen produceerden, verwijderd werd. Zij hadden in de vijftiende eeuw openbare [[w:latrine|latrines]] laten aanleggen langs de stadsgrachten of langs een rivier als die door de stad liep.<ref>[[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/De stad#Hygiëne, verkeer en veiligheid|Vooruitstrevende stadsbesturen lieten later in de vijftiende eeuw gemeenschappelijke latrines aanleggen langs de stadswallen of langs een rivier.]]</ref>
[[w:Bedevaart|Pelgrims]] die per [[w:Galei (schip)|galeischip]] naar [[w:Jeruzalem|Jeruzalem]] gingen, moesten onder het toeziend oog van iedereen poepen, net zoals de matrozen en de kapitein. De [[w:Dominicanen|dominicaner monnik]] [[w:de:Felix Fabri|Felix Fabri]] heeft beschreven hoe een en ander op zo'n schip in zijn werk ging.
Regel 95:
===Seksualiteit===
{{
| [[Bestand:52-aspetti di vita quotidiana, amore,Taccuino Sanitatis, Cas.jpg|thumb|200px|left|[[w:Geslachtsgemeenschap|Geslachtsgemeenschap]], Liber Tacuina sanitatis, 14de eeuw]]
|-
Regel 101:
|}
Elk bruidspaar werd na de huwelijksplechtigheid door de familie en het personeel in bed gelegd.<ref>[[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)/Huwelijk#Samenwonen|Tot slot werden bruid en bruidegom door de familie en de dienstbodes naakt in hun nieuwe bed gelegd.]]</ref><ref>[[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen/Huwelijk in de Noord-Franse kastelen#Ceremonie|Onder de ogen van de verwanten ging het echtpaar dan in bed liggen.]]</ref>
Als er over de machtigen geschreven werd, zagen dezen er streng op toe dat er geen enkele toespeling op hun seksleven werd opgeschreven.
Regel 107:
Afbeeldingen die van de paring werden gemaakt, beeldden doorgaans een monsterlijke of fantastische gebeurtenis uit. Monsters verkrachtten hun verdwaalde slachtoffers, [[w:Leda (mythologie)|Leda]] werd door een zwaan lastig gevallen, [[w:Ganymedes (mythologie)|Ganymedes]] door een adelaar. Hoe de geslachtsdaad echt verliep, werd zelden getoond.
Van het einde van de middeleeuwen kennen we een paar teksten waardoor we ons een voorstelling kunnen maken van de seksuele gedragingen in die tijd. Een aartsbisschop in [[w:Florence (stad)|Florence]] hield ooit een donderpreek over het feit dat naïeve meisjes zich door hun man voor sodomie (anale gemeenschap) lieten gebruiken.<ref>[[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)/Gezinsleven#Intimiteit|De christelijke predikers geloofden dat sodomie veroorzaakt werd door de totale argeloosheid van de jonge vrouwen die niet begrepen zouden hebben wat hen overkwam.]]</ref>
Uit veel verklaringen onder ede (bijvoorbeeld aan de [[Heksenvervolging in Europa (1300-1720)/Rechtsgang|inquisitie]]) bleek dat de geslachtsdaad bij mannen een elementaire behoefte bevredigde en dat zij daarvoor een partner zochten, was het niet goedschiks dan maar kwaadschiks. Geweld was vaak een onderdeel van de geslachtsdaad, voornamelijk door mannen, maar vrouwen konden ook wel verbale en psychische druk uitoefenen.
Regel 113:
Ook uit de gerechtsstukken van processen tegen verkrachters en overspeligen blijkt dat er in de late middeleeuwen om de seksualiteit een sfeer van gewelddadigheid hing. Ongelijkheid tussen seksuele partners kwam vaak voor. Van fatsoenlijke vrouwen werd misbruik gemaakt, meisjes en jongetjes werden verkracht door gestoorde figuren.
Er waren bij de notabelen veel huwelijken tussen een zeer jonge vrouw en een veel oudere man.<ref>[[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)/Huwelijk#De onderhandelingen|Uiteindelijk werd ze door haar familie uitgehuwelijkt aan een oudere man.]]</ref>
[[w:Homoseksualiteit|Homoseksualiteit]] onder volwassenen werd streng bestraft. Het staat niet vast dat homoseksualiteit uitsluitend in de steden voorkwam. Het kwam in alle milieus voor en was eerder een kwestie van leeftijd. Vaak sliep men met meerderen in een bed.<ref>[[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)/Geboorte en opvoeding#Privéleven|Bij het gewone volk sliepen kinderen vaak in een bed met broers en zussen.]]</ref><ref>[[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/Het bed#Alleen of met meerderen in een bed|Als in de middeleeuwen een echtpaar niet puissant rijk was dan sliepen in hetzelfde bed ook hun kinderen en soms ook een paar broers en zusters, soms een paar vrienden, dienaren, zelfs vreemdelingen: hoe het uitkwam.]]</ref> en daar kwamen waarschijnlijk regelmatig allerlei soorten seksuele handelingen uit voort. Jongens trouwden vrij laat en trokken 10-15 jaar met elkaar op zodat homoseksualiteit waarschijnlijk een vrij gebruikelijk verschijnsel was<ref>[[Sociale geschiedenis van Toscane (1300-1500)/Sociaal netwerk#Homoseksuelen|Homoseksualiteit kwam in de veertiende en vijftiende eeuw overal in Italië voor.]]</ref>
We weten (nog) minder over hoe meisjes met elkaar omgingen in de [[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen/Leven in de Noord-Franse kastelen#Vrouwenvertrekken|vrouwenvertrekken]]. De mannen hadden allerlei wilde fantasieën over de [[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen/Leven in de Noord-Franse kastelen#Vrouwenbezigheden|vrouwenbezigheden]]. Men dacht dat de aristocratische dames onder elkaar wel grove taal zouden bezigen en in het begin van de zestiende eeuw waren de mannen er vast van overtuigd dat de dames, als ze toilet maakten, elkaar schaamteloos zouden betasten en strelen.
Regel 135:
Reizigers werd geadviseerd om voorzorgen te nemen tegen de verandering van lucht want die zou hen vatbaar maken voor [[w:en:Pestilence|pestilentie]]. Ten behoeve van ambassadeurs werden er gegevens verzameld over de wegen in Midden-Europa en werden er adviezen gegeven over welke voorzorgsmaatregelen men moest nemen als men te paard reisde en in herbergen overnachtte.
Er verschenen medische verhandelingen waarin nieuwe kennis samen met oude kennis werden beschreven. Kennis van [[w:edelsteen|edelstenen]], [[w:anatomie|anatomie]], de tekens van de [[w:dierenriem|dierenriem]], [[w:farmacon|farmaca]] en verzoeningsformules. Er werden recepten gegeven die je moest toepassen in nauwkeurig omschreven omstandigheden en die je zouden vrijwaren voor aanvallen van de [[w:satan|vijand]]. Zo kon je ziekte voorkomen want ziekte kwam voort uit zonde.<ref>[[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen/Klooster#Zieken|Ziekte werd gezien als een teken van zonde.]]</ref>
==Schoonheidsmiddelen==
Ouderen zijn lelijk. [[w:Francesco Petrarca|Petrarca]] en veel anderen vonden het belachelijk dat ouderen nog veel zorg aan hun lichaam besteedden: het werd er toch niet beter van. De jeugd echter is mooi en mag zich nog mooier maken, zolang ze het maar niet overdrijft. Zelfs in medische verhandelingen stonden vaak hoofdstukken over hoe men zich mooi kon maken.<ref>[[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen/Opkomst van het individu#Moraal van het lichaam|Henri de Mondeville gaf in het begin van de veertiende eeuw een aantal schoonheidsrecepten aan zowel vrouwen als mannen. Want er was veel vraag naar trucjes om aantrekkelijk gevonden te worden en daar kon een dokter veel geld mee verdienen. Bovendien vond hij dat men zijn aantrekkelijkheid ten volle moest gebruiken om in het leven vooruit te komen.]]</ref>
Mannen uit de hogere klassen zweetten natuurlijk tijdens hun [[w:toernooi|toernooien]] of het sporten dus daarna gingen ze in bad, lieten zich masseren, kamden en knipten hun haren en baard (de modes voor haardracht en baard wisselden even snel als die van de kleding<ref>[[Sociale geschiedenis van de late middeleeuwen/Kleding en sieraden#Mode: kleding voor pubers|Omdat de heersende kasten zich wilden afsluiten voor parvenus, volgden de modes elkaar in de loop van de vijftiende eeuw in steeds sneller tempo op.]]</ref>) en verder mochten mannen eventueel nog wat reukwater gebruiken maar daar hield het dan ook mee op. [[w:Ovidius|Ovidius]] die in de vijftiende eeuw nog steeds als een autoriteit in dezen gold, had al bezworen dat de man zijn lichaamsverzorging niet moest overdrijven. In [[w:Venetië (stad)|Venetië]], [[w:Florence (stad)|Florence]], [[w:Brugge|Brugge]] en [[w:Parijs|Parijs]] liepen fatjes<ref>[[Sociale geschiedenis van de hoge middeleeuwen/Opkomst van het individu#Moraal van het lichaam|Verwijfde saletjonkers werden door de moralisten scherp terecht gewezen.]]</ref> (mannelijke modepopjes) rond met [[w:Permanente haargolf|gepermanent]] krulhaar, maar die kregen elke zondag van de predikers te horen dat ze niet deugden.
Regel 158:
==Noten==
{{
▲{{sub}}
| |||