Heraclitus over de natuur/Het goddelijke attribuut: verschil tussen versies

Volgens <span style="font-size: small;">HIPPOLYTUS</smallspan>, ''Refutatio omnium haeresium'', IX, 10, 7 is de uitspraak verbonden aan de Heraclitische leer van het vuur dat het wezen van de kosmische ordening uitmaakt en waaruit alles ontstaat (DK 22 B 30). Er is volgens hem echter ook sprake van een periodieke wereldbrand (''ekpurosis''), waarin het heelal soms opgaat en spreekt in dit verband over een oordeel, een begrip dat ook Heraclitus aan de orde stelt (DK 22 B 66). De bliksem, vereenzelvigd met het eeuwig levende vuur (DK 22 B 30), zou dit oordeel over alles in de kosmische ordening vellen. Daarbij is de bliksem op de juiste wijze sturende: λέγει δὲ καὶ τοῦ κόσμου κρίσιν καὶ πάντων τῶν ἐν αὐτῷ διὰ πυρὸς γίνεσθαι, λέγων οὕτως• “τάδε πάντα οἰακίζει κεραυνός”, τουτέστι κατευθύνει• κεραυνὸν τὸ πῦρ λέγων τὸ αἰώνιον. “Maar hij verklaart ook dat het oordeel over de kosmische ordening en alles daarin door vuur geschiedt, hij verklaart zelf: “Bij dit alles hier is bliksem en donder sturende”, dat is wat op juiste wijze richtend is; bliksem en donder is het vuur verklaart hij, het eeuwig levende.”

Hetzelfde vinden wij in een kortere vorm ook bij de Heraclitus – imitator <span style="font-size: small;">CLEANTHES</smallspan>, ''Hymnus in Iovem'', vs. 9 – 10, hij verbindt het echter aan de notie van het opperbestuur van Zeus; dit, en wat hij daarbij in het tiende vers illustreert mag Heraclitisch zijn: τοῖον ἔχεις ὑποεργὸν ἀνικήτοις ἐνὶ χερσὶν ἀμφήκη, πυρόεντα, ἀειζώοντα κεραυνόν. “Zo groot is de macht van uw dienaar die u in uw hand houdt: een tweesnijdend, vlammend vuur, eeuwig levende bliksem.”

De context waarin bij <span style="font-size: small;">PHILODEMUS</smallspan>, ''Peri eusebeias'', Papyrus 1428 D b, tafel 6a (p. 70, ed. Gomperz, 1865) de uitspraak voorkomt, is grotendeels verloren gegaan, maar deze kan oorspronkelijk verbonden zijn geweest aan de nacht als tegenhanger van de lichtende bliksem: ὤς φησιν . . . . . κεραυνὸς π(άντ’ οἰακ)ίζει καὶ . . . . ε)ἶναι νυκ(τ- . . . “. . . zo zegt . . . bliksem en donder is bij dit alles sturende . . . is de nacht.”