Spinoza Ethica: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
kGeen bewerkingssamenvatting |
k Leestekengebruik |
||
Regel 14:
In dit wikiboek komt (hoopt de beginner van dit wikiboek, hulp is welkom) een samenvatting met alle stellingen in begrijpelijk Nederlands (er staan nu nog vele vraagtekens (?)), in eerste aanleg kortheidshalve meestal zonder de oorspronkelijke bewijzen<ref>Bijvoorbeeld staat in dit wikiboek wel het bewijs bij [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s50|Deel 4 Stelling 50]]: ''Medelijden is slecht...'' en trouwens al alle stellingen van [[Spinoza_Ethica/Deel_1#Stellingen|Deel 1 "God"]]</ref> (als iemand de bewijzen in korte vorm erbij wil zetten, graag). Wie weet is zo'n samenvatting nuttig voor geïnteresseerden in het onderwijs en daarbuiten.
De Latijnse tekst<ref name=krop>Krop, Henri, ''Spinoza Ethica'' (Latijn met vertaling en inleiding), Bert Bakker, Amsterdam 2002, 2004</ref><ref name=meijer>[http://users.telenet.be/rwmeijer/spinoza/works.htm Users.telenet.be Index schematicus quaestionum quae in ethice tractantur.] Vertaald door bewerker. Geraadpleegd op 7 juli 2019. NB De Latijnse tekst van Ethica Deel 2 eerste Explicatio in de Definitiones wijkt af van de uitgave van 1677 en ook van Krop.</ref> van Spinoza wordt als leidraad gebruikt met de vertaling van Nico van Suchtelen<ref name=vansuchtelen>[[w:nl:Nico van Suchtelen|Suchtelen, Nico van]], ''Ethica'' (uit het Latijn vertaald, ingeleid en van verklarende aantekeningen voorzien), Wereldbibliotheek, 1979. In de [https://www.dbnl.org/tekst/spin003ethi01_01/spin003ethi01_01_0004.php| dbnl.org Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren Nico van Suchtelen: ''Benedictus de de Spinoza Ethica (1928)''].</ref> als inspiratie in een gemoderniseerde vorm, waarbij desgewenst andere vertalingen in het Engels<ref>Bijvoorbeeld de Engelse vertaling van Elwes [http://www.faculty.umb.edu/gary_zabel/Courses/Spinoza/Texts/Ethica/Title%20Page%20Spinoza%27s%20Ethics%20-%20Elwes%20Translation.htm faculty.umb.edu/gary_zabel R.H.M. Elwes (1883), ''Ethics Demonstrated in Geometric Order'']</ref><ref>[[wikisource:en:Ethics_(Spinoza)|Ethica in het Engels vertaald (''Ethics by Benedictus de Spinoza'') door Elwes op Wikisource.]]</ref> en Nederlands<ref name=krop /> geraadpleegd worden. (Eigen conclusies worden in de tekst aangegeven met ''commentaar:''.) Hieronder een inhoudsopgave en een woordenlijst. Misschien moet een vergelijking worden gemaakt met de filosofische terminologie van [[w:nl:Aristoteles|Aristoteles]] en [[w:nl:René Descartes|Descartes]],<ref>Spinoza gaat kort in tegen Descartes in het voorwoord van Ethica deel 3 Oorsprong en aard van de gevoelens.</ref>
<!-- Navigatie
<br>
Regel 47:
"God" is dus zowel het materiaal van het heelal ("Uitgebreidheid") als het bewustzijn ("Denken") en de logica (natuurwetten) die blijkt te gelden. "God oftewel de Natuur" schreef Spinoza, dus "God" = "Natuur". "Natuur" wordt hier begrepen in de breedst mogelijke zin, dus uitdrukkelijk ook de dode materie, straling en energie van bijvoorbeeld de natuurkunde, alle levende wezens, de kosmos met alles erin, ook bewustzijn. De God van de godsdiensten is vooral bovennatuurlijk, maar de "God" van Spinoza juist niet, die is... die breed gedefinieerde "natuur" zelf.
Spinoza vond dat de "Natuur" uit twee delen bestond: een deel dat iets kan voortbrengen, en de rest die passief is en waar niets uit kan voortkomen. ''Natura naturans'' en ''natura naturata'' noemde hij die twee delen respectievelijk.<ref>Hans Joachim Störig, Geschiedenis van de filosofie, 25e druk, blz. 214 (deel IV, par. 2.II.2)
==== Verhouding van Spinoza tot het christelijk geloof ====
Regel 59:
===Voorbeelden===
====Een raster op oneindig papier====
Wat Spinoza praktisch bedoelde wordt duidelijker door de uitleg (Latijn:''Explicatio'') die hij hier en daar aan de stellingen toevoegde. Ook zijn er brieven van hem overgeleverd, waarin hij uitleg gaf. De Duitse schrijver [[w:nl:Hans Joachim Störig|Störig]] geeft het volgende meetkundige
:Stellen we ons de oneindige ''substantie'' voor als een onmetelijk groot vlak, bijvoorbeeld een stuk papier, dan zijn de ''modi'' (bestaanswijzen, vormen) de afzonderlijke dingen zoals de figuren die op het papier kunnen worden getekend. Als er een rooster van vierkanten getekend wordt, wordt elk vierkant bepaald door de omliggende vierkanten en niet door het gehele vlak, waarvan het wel afhankelijk is. Volgens Spinoza worden eindige zaken altijd door andere eindige zaken bepaald, en niet direct door de uiteindelijke oorzaak "God". De tussenschakel is de verzameling van alle vierkanten (alle ''modi'') die de ''oneindige modificatie'' wordt genoemd, die wel direct uit "God" (het enorme vel papier in het voorbeeld) volgt.
Regel 76:
<!-- EERSTE 5 -->
* Wie inziet dat alles uit de "goddelijke" natuur voortkomt en volgens eeuwige natuurwetten en regels gebeurt, zal proberen om '''''goed te doen en blij te zijn''''' (Latijn: ''bene agere et laetari''). [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s50|Deel 4 stelling 50]].<br>Spinozakenner [[w:nl:Henri Krop|Henri Krop]] sprak in 2014 "over de lessen van Spinoza" en legde uit dat ''Doe wel en wees blij'', de latere weergave, betekent "Handel zo goed als mogelijk, doe de dingen waar je het beste in bent, dan word je ook gelukkig."<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MID8oGkCkOY&t=8m30s www.youtube.com Studio Erasmus Geert Maarse ''Filosoof Henri Krop over de lessen van Spinoza'' 13 april 2014 8m30s]</ref> Krop noemde verder als korte stellingen
* "God is hetzelfde als de natuur",<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MID8oGkCkOY&t=2m00s www.youtube.com Studio Erasmus Geert Maarse ''Filosoof Henri Krop over de lessen van Spinoza'' 13 april 2014 2m00s]</ref>
* "Het hoogste wat de mens zou kunnen bereiken is de verstandelijke liefde tot God, in de zin van het besef dat je een klein onderdeel bent van de kosmos, en het besef dat je gelukkig wordt door die kennis."<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MID8oGkCkOY&t=2m20s www.youtube.com Studio Erasmus Geert Maarse ''Filosoof Henri Krop over de lessen van Spinoza'' 13 april 2014 2m20s]</ref>
* De mens is dan ook ''niet'' het middelpunt van het heelal, zoals bij Descartes, maar juist een klein onderdeel van die oneindige kosmos.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=MID8oGkCkOY&t=3m10s www.youtube.com Studio Erasmus Geert Maarse ''Filosoof Henri Krop over de lessen van Spinoza'' 13 april 2014 3m10s]</ref> .
Regel 142:
===[[Spinoza Ethica/Deel_4|Deel 4 De kracht van de gevoelens]]===
* [[Spinoza Ethica/Deel_5#Voorwoord|Voorwoord]],<!--[[w:nl:Proloog (vorm)|-->
* De menselijke staat: [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s1|1-18 De oorzaken van de menselijke onmacht en wispelturigheid]] [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s19|19-28 Utile proprium, menselijke deugd]] [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s29|29-37 Het algemeen belang, samenleving]]
* Onderworpenheid en vrijheid: [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s38|38-58 Goede en slechte gevoelens.]] [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s59|59-66 Leven volgens het verstand]] [[Spinoza_Ethica/Deel_4#4s67|67-73 Het leven van de vrije mens.]]
Regel 217:
|Cupiditas [[Spinoza_Ethica/Deel_3#3s59|3s59]], [[Spinoza_Ethica/Deel_3#3g1|3g1]]||Begeerte||Begeerte|| Behoefte, verlangen, kern van de mens,<br>drang tot zelfbehoud?
|-
|'''D'''eus [[Spinoza_Ethica/Deel_1#1d6|1d6]], uitspraak: "dée-oes"<br>''Per Deum intelligo ens abolutè infinitum...''||God<br>''Onder God versta ik het<br>volstrekt oneindige wezen...''||God<br>''Onder God versta ik een<br>volstrekt oneindig zijnde...''||Het
|-
| '''Deus sive Natura'''<br>uitspraak: "dee-oes sieve na-tóe-ra"<br>1. [[Spinoza_Ethica/Deel_4#Voorwoord|Deel 4 voorwoord]]<br>''Aeternum namque illud et infinitum ens, quod Deum seu naturam appellamus, eadem, qua existit necessitate agit''<br>2. [[Spinoza_Ethica/Deel_4#Voorwoord|Deel 4 voorwoord]]<br>''Ratio igitur seu causa, cur Deus seu natura agit et cur existit, una eademque est.''<br>3. [[Spinoza_Ethica/Deel_4#s4|4s4]] bewijs<br>''..Dei sive naturae potentia..'' || God of Natuur<br>1. ''Dit eeuwige en oneindige Wezen toch, dat wij God of Natuur noemen, handelt slechts met dezelfde noodwendigheid, krachtens welke het bestaat.''<br>2. ''De reden of oorzaak dus waardoor God, ofwel de Natuur, handelt en waardoor hij bestaat, zijn één en dezelfde.''<br>3. ..''de macht van God of van de Natuur zelf''.. ||God of natuur<br>1. ''want het eeuwige en oneindig zijnde dat wij God of natuur noemen, handelt krachtens dezelfde noodzakelijkheid, als waardoor het bestaat.''<br>2. ''De reden of de oorzaak van het handelen en het bestaan van God of de natuur is daarom één en dezelfde.''<br>3. ..''de macht van God of van de natuur''.. || Gelijkstelling van "God" met de natuur (het heelal, alles wat de mens waarneemt, onderzoekt of zou kunnen onderzoeken. Breder dan natuur in biologische zin of natuur in natuurwetenschappelijke zin.)
| |||