Geo-visualisatie/Deel B: Geo-visualisatie: verschil tussen versies

desc none

</imagemap>

|[[Afbeelding:logo-handboek_geo-visualisatie.png|140px|right]]

|}

|colspan=2|

<onlyinclude>

<div class="UitklapContent" style="text-align: left; font-size: 100%; padding: 0;">

Deze module gaat over de belangrijkste aspecten die spelen bij het visualiseren van data, oftewel het omzetten van data in een informatieve kaart. Het geeft regels en voorbeelden van hoe met name thematische informatie goed tot een leesbare en waardevolle kaart kan worden omgezet. Na deze module kent de lezer de criteria waarop een kaart beoordeeld kan worden en is hij bekend met de twee kerntaken van een thematische kaart. Hij kan systematisch kaarten van opbouwende kritiek voorzien en kent (het belang van) begrippen als normalisatie en (juiste) aggregatieniveau's. Hij weet wanneer hij verschijnselen of juist objecten moet karteren.</div><div class="UitklapEind"></div>

In Deel B wordt geo-visualisatie in de 'enge' betekenis van het woord gebruikt. Er wordt in dit deel beschreven hoe, uitgaande van de data en het doel, die data gevisualiseerd dient te worden. Pas in Deel C, Kaartopmaak, wordt gekeken wat hier verder nog aan kaartlagen bij moet, hoe labels geplaatst moeten worden en hoe alle kaartonderdelen opgebouwd dienen te zijn. Deel C is meer gericht op het eindproduct, door meer aandacht te schenken aan de doelgroep en de verdere details. Voordat we met de kaartopmaak aan de slag kunnen, dienen we eerst te zien hoe we de geo-informatie kunnen kneden tot een van uit de data verantwoord startpunt. In deze visie betekent dat vaak dat we met een thematische kaart (een verschijnsel, de spreiding van criminaliteit, de temperatuur of de bevolking) aan de slag gaan. Vandaar dat Deel B start met thematische kaarten. Een enkele keer zal de kaart een meer topografisch karakter hebben. In die gevallen zal misschien direct met Deel C gestart kunnen worden, als we tenminste de juiste geo-informatie verzameld hebben.

<onlyinclude>

<div class="UitklapContent" style="text-align: left; font-size: 100%; padding: 0;">

'''There is no truth. There is only perception.''' is een veel gebruikt gezegde in de Amerikaanse politiek (en quote van Gustave Flaubert). Als een president of een senator iets goed aanpakt, maar het algemene beeld is anders, dan zijn de gevolgen niet te overzien. Dure publiciteitscampagnes ten spijt, hij of zij moet door het stof. Excuses aanbieden. Van dat imago kom je niet zo maar af. Dat geldt ook voor de cartografie. Dat data kan nog zo goed ingewonnen, geselecteerd of berekend zijn, als de visualisatie niet aansluit bij de belevingswereld van de doelgroep, is het leed geschied. De kaart wordt terzijde gelegd of - erger - er worden verkeerde conclusies getrokken. De met paars ingekleurde industrieterreinen worden door de kaartlezer als rustige heidegebieden gezien. Het fietsbord-symbool dat halverwege naast de fietsroute staat, wordt gezien als een fietsknooppunt, rustpunt of fietsenstalling. Terwijl dat puntsymbool versterkend bedoeld was om de route (een lijnsymbool) als ''fiets''route te classificeren. De fietstocht mislukt faliekant en de of deelnemers zullen nooit meer jouw kaart raadplegen. Of nooit meer iets afnemen van de organisatie achter die kaart. Voor goede cartografie is nodig kennis van het desbetreffende thema, kennis van GIS én van visualiseren. Met inhoudelijke kennis, gis-kennis, of ontwerpkennis alléén ben je er niet. Het is een samenspel. Cartografie is dus niet sec een niche uit de ontwerpwereld. Dat komt omdat het eigen, specifieke ontwerpregels toevoegt. Dit hele Deel B, maar ook het testen in Deel C gaat hier over. Wat cartografen en ontwerpers wél gemeen hebben is het communicatieve aspect. '''There is no truth. There is only perception''' onderstreept nog eens dat het niet naleven van ontwerpregels of cartografische regels funest kan zijn. </div><div class="UitklapEind"></div>

:'''Kaart 4''' toont de enige juiste oplossing: generalisatie, in dit geval: versimpeling van de data; minder tussenpunten (vertices). In deze vorm van '''generalisatie''', versimpeling of vereenvoudiging, zijn in dit geval minder punten gebruikt om dezelfde vlakken (of lijnen) te tekenen. Een GIS kan dit snel, eenvoudig en geautomatiseerd doen. In de praktijk zullen echter enkele pogingen nodig zijn om deze generalisatie optimaal uit te voeren. De gegeneraliseerde kaart 4 is een rustigere kaart dan kaart 3 en kan nu gebruikt worden voor een thematische kaart. NB: zou er een kaart van Indonesië gemaakt worden, dan is het originele bestand beter (uitvergroot in kaart 3b). De gegeneraliseerde versie toont Indonesië - eenmaal ingezoomd - vervormd.

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Generalisatie kan een oplossing bieden voor de visualisatie van te gedetailleerde kaartmateriaal. Generalisatie is nodig bij relatief teveel detail in de omtrek van vlakken of (gedetailleerde) lijnen.

</div>

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP:''' GIS-pakketten kennen bij het verwijderen van tussenpunten ([[Geo-visualisatie/Inleiding_GIS#Objectsoorten_en_opslag_van_geo-informatie|vertices]]) twee soorten generalisaties (dus twee soorten 'GIS-tools' om deze actie uit te voeren: 1) Generalisatie waarbij overbodige tussenpunten - tussenpunten die géén knikpunt zijn - worden verwijderd. Dit gebeurt dan uit topologische, performance of beheersmatige redenen. 2) Generalisatie waarbij het beeld wijzigt. Dit mag dan cartografisch gewenst zijn, de datakwaliteit gaat vanuit analytisch oogpunt gezien achteruit. Bewaar daarom in het tweede geval altijd het origineel! In deze paragraaf ging het voornamelijk om de tweede soort generalisatie.

</div>

Wanneer er sprake is geweest van generalisatie, is de output niet altijd meer geschikt voor (nauwkeurige) geografische analyses. De cartografische locatie van een punt is na generalisatie immers niet meer (met zekerheid) gelijk aan de geografische locatie van dat punt. Misschien zijn er zelfs punten en hele objecten verdwenen. Het is duidelijk dat dit generaliseren gebeurt voor een bepaald einddoel. Voor het ene doel zal een bestand verder of anders gegeneraliseerd moeten worden dan voor het andere doel.

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP1:''' Bewaar altijd het originele bestand voordat je gaat generaliseren, omdat je het misschien nog nodig hebt voor bepaalde ruimtelijke analyses of kaarten waarbij je niet of anders moet generaliseren. Er zijn ook GIS-pakketten - zoals ArcGIS vanaf versie 9.2 - die de cartografische locatie van punten, lijnen en vlakken apart opslaan van de geografische locatie. Daarmee kan je blijven rekenen met de juiste positie van de lijnen, terwijl 'dat ene voetpad langs die ene sloot' toch ruim er naast en dus goed zichtbaar wordt gevisualiseerd.

</div>

Bovenstaande generalisaties kunnen - op die van vereenvoudiging na - niet of nauwelijks geautomatiseerd plaatsvinden. Generaliseren zal daarom vaak handmatig moeten worden uitgevoerd. Dat komt omdat generaliseren een subjectief en op een bepaald doel geënt proces is.

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Generaliseren is het zinvol vereenvoudigen van de kaartinhoud. Hierbij gaat het om punten en (vertices van) lijnen en vlakken. Er zijn twee soorten generalisatie, grafische en conceptuele. Beide soorten versimpelen het kaartbeeld, met als doel een beter of sneller leesbare kaart, maar conceptuele generalisatie kan verder gaan, omdat hierbij bepaalde klasses niet meer zichtbaar zijn. Beide soorten generalisatie zijn subjectief en afhankelijk van de uiteindelijke kaartschaal en het doel van de kaart. Voor zowel thematische als topografische kaarten is generalisatie vaak nodig. Hoe algemener het doel van de kaart en hoe kleiner de schaal (dus hoe groter het schaalgetal, bij [[Geo-visualisatie/Inleiding_Cartografie#De_termen_.27kleinschalig.27_en_.27grootschalig.27|kleinschalige kaarten]]), hoe sterker de generalisatie zal moeten zijn.

</div>

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP2:''' Bij het [[Geo-visualisatie/Oplevering#Het_evalueren_van_kaarten|evalueren]] van je kaart kom je misschien bepaalde opmerkingen tegen die - bij nadere bestudering - voorkomen hadden kunnen worden door generalisatie.

</div>

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP3:''' Bewaar altijd het origineel, als je een geo-informatie-bestand gaat generaliseren. Documenteer de verschillende gegeneraliseerde versies op ''doel''. Gebruik gegeneraliseerde versies niet zonder meer voor geografische analyses. Gebruik hiervoor het originele bestand.

</div>

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP4:''' Sommige GIS-pakketten kunnen (gevisualiseerde objecten van de) geo-informatie omzetten (kopiëren) naar grafische elementen. Je kan dan binnen je GIS deze grafische elementen vervolgens wijzigen. Er is dan geen enkel probleem wanneer je handmatig - voor die ene specifieke kaartproductie - sommige elementen gaat generaliseren; de oorspronkelijke geo-informatie blijft in zijn oorspronkelijke staat. Ook kan je er voor kiezen om het generaliseren geheel op te pakken in een grafisch pakket als Adobe Illustrator. (Zie eventueel ook [[Geo-visualisatie/Oplevering#Formaattypes|Formaattypes]] en voor voorbeelden van 'Kaartopmaak-software': [[Geo-visualisatie/Overige_informatie#Overige_sites_.2F_instanties_.2F_databronnen_van_omgevingsinformatie|Overige sites]].)

</div>

Als GIS-specialist dienen we bovenstaande bij elke join in de gaten te houden, en te kijken of we dit erg vinden, of er in één van beide bestanden geen tekortkomingen of beperkingen hebben gezeten. Misschien hebben we een fout gemaakt bij het koppelen, of de bestanden zijn van een verschillend jaartal. Soms is een handmatige (herstel) actie genoeg.

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Joinen, of op zijn Nederlands: koppelen, is een belangrijke functionaliteit voor elke GIS-specialist. Door de join wordt een locatiecomponent toegevoegd aan een gegevensset. Hiermee kan vrijwel elke denkbare gegevensset van welke soort of bron dan ook, in kaart worden gebracht. Als GIS-specialist dient wel de kwaliteit van deze join in de gaten te worden gehouden. De input van een join is een GIS-bestand en een hieraan te koppelen gegevensset zonder locatie. Het koppelen gebeurt op basis van één overeenkomstig, identiek veld, het zogeheten sleutelveld.

</div>

 

<br><br>

|-

| [[Afbeelding:Aantal nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats obv alleen labels leeskaart.PNG|center|450px]]

 

<br>

|-

| [[Afbeelding:Aantal nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats obv proportionele symbolen en labels.PNG|center|450px]]

<br>

 

|-

| [[Afbeelding:Perc inw met nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats obv proportionele symbolen en labels.PNG|center|450px]]

Maar we zijn dus nog steeds niets verder, want we hebben nog steeds geen enkele goede kaart weten te proberen. Laten we het nog eens anders proberen dan:

<br>

|-

| [[Afbeelding:Aantal nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats en labels.PNG|center|450px]]

 

<br>

|-

| [[Afbeelding:Perc nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats obv proportionele grootte v plaatsen labels.PNG|center|450px]]

 

<br>

|-

| [[Afbeelding:Aantal nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats obv geclassificeerde proportionele staafdiagrammen en labels.PNG|center|450px]]

 

<br>

|-

| [[Afbeelding:Perc nationaliteiten ongelijk EU in overijssel per plaats obv proportionele grootte v plaatsen labels.PNG|center|280px]]

Merk op dat de GIS-specialist in een aantal kaarten bewust de 'positie' van de plaatsen verschoven heeft. (Vergelijk maar eens de positie van de drie meest oostelijk gelegen steden van kaart tot kaart.) Op deze wijze komt de symbologie (dus het onderwerp) beter tot zijn recht. Dat de plaatsen 'verkeerd' liggen is niet erg, zolang de onderlinge ligging maar niet tot onduidelijkheden leidt bij de kaartlezer. De plaatsnamen zorgen er gelukkig voor dat er ook geen misverstand kan ontstaan.

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP:''' Het oog van een kaartlezer gaat vaak al snel naar de gebieden waar veel (grote) symbolen voorkomen. Wil je ook nadruk leggen op plekken waar geen of weinig (maar juist kleine) symbolen vóórkomen, zorg dan dat die lege plekken ook echt leeg zijn. Dat kan door geen extra grenzen, wegen en labels op die plek neer te zetten. In bovenstaand voorbeeld had bijvoorbeeld nog de achtergrond (Overijssel) nog lichter gemaakt kunnen worden.

</div>

 

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Kwantitatieve (getalsmatige) gegevens kunnen met (alleen) labels, staafdiagrammen, taartpunten en proportionele symbolen (zoals cirkels en vierkanten) gevisualiseerd worden. Wanneer proportionele symbolen worden gekozen, is er het gevaar dat kleine aantallen niet goed meer zichtbaar zijn. Labels bij de symbolen en of het bewust verkleinen van de onderlinge groottes van de symbolen is dan een must. Kleine symbolen worden dan groter en grote symbolen worden dan relatief kleiner weergegeven. Een goede legenda (en eventueel het toevoegen van labels als het niet om te veel labels gaat) is dan wel een must.

Welke van de genoemde visualisatiemogelijkheden wordt gekozen is afhankelijk van:

De voorbeelden hieronder tonen dat aan. Daarnaast zal blijken dat het maken van een kaart een iteratief proces is. Wanneer het eindresultaat eindelijk goed lijkt te zijn, komt de onderzoeker met de juiste antwoorden en nieuwe vragen. Er zal wellicht wéér een andere kaart gemaakt moeten worden. De analist/beleidsmaker is op die manier kaartenmaker/cartograaf geworden... Voor onderzoeksdoeleinden volstaat één kaart niet. Maar er kunnen bij dit proces veel fouten gemaakt worden indien er niet lang over de kaarten en de problematiek wordt nagedacht.

 

 

De beleidsmaker maakt achtereenvolgens de volgende kaarten met zijn GIS, steeds op basis van dezelfde gegevens:

 

==Het verschil tussen objecten en verschijnselen==

|-

| [[Image:Nederland neerslag metingen.png|thumb|right|290px|'''Objecten in beeld''': Meetlocaties met (gelabeld) de gemiddelde neerslag per jaar in mm. ''De data is niet fout, maar matig weergegeven.'']]

| [[Image:Caravan Brandmeldingen obv punten.png|thumb|right|280px|'''objecten in beeld''': Plaatsen die geteisterd worden door pyromanen, met (gelabeld) het aantal caravans dat daarbij betrokken is. ''De data is redelijk weergegeven.'' <span style="font-size: small;">(gesimuleerde data)</span>.]]

| [[Image:Caravan Brandmeldingen isolijnen.png|thumb|right|265px|'''Zelfde data, met isolijnen weergegeven'''. Het verschijnsel (de objecten) is achter geen continu verschijnsel, maar wordt toch als een continu verschijnsel weergegeven. Door interpolatietechnieken is deze kaart berekend op basis van de aantallen uit de linker kaart. ''De data is slecht (fout) weergegeven!'' <span style="font-size: small;">(gesimuleerde data)</span>]]

|}

 

Blijkbaar is het vaak mogelijk om uit de [[Geo-visualisatie/Inleiding_Cartografie#Thematische_kaarten|acht beschikbare thematische kaartsoorten]] enkele kaarten te genereren die mooi ogen; het is echter niet altijd ook de juiste keuze.

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Karteer het verschijnsel, of het individuele object. Is het een continu verschijnsel - een verschijnsel dat overal in meer of mindere mate voorkomt - dat is dit als een choropleet of iso-lijnenkaart weer te geven. Geef aantallen ongelukken op snelwegen weer op snelwegen. Geef meetwaarden die gelden op bepaalde locaties niet als staafdiagrammen weer, of als figuratieve symbolen, als het om een continu verschijnsel gaat.

</div>

In plaats van de individuele objecten (moskeeën) kunnen de objecten geaggregeerd worden, zoals in de twee rechter figuren.

 

|-

| [[Afbeelding:Noord holland moskeeën per moskee afgebeeld.png|thumb|center|300px|'''Moskeeën in Noord-Holland en Flevoland''' (individuele objecten)]]

| [[Afbeelding:Noord holland moskeeën.png|thumb|center|300px|'''Moskeeën in Noord-Holland en Flevoland''' (geaggregeerde objecten)]]

| [[Image:Noord holland moskeeën figuratief.png|thumb|center|300px|'''Moskeeën in Noord-Holland en Flevoland''' (met proportionele symbolen)]]

|}

 

*De rechter figuur toont een kaart waarbij de objecten nog steeds zijn geaggregeerd, maar het aantal individuele objecten zijn toch gevisualiseerd. Daardoor wordt nu wél een juist beeld verkregen van de spreiding. Ook al is de individuele locatie van de objecten (bijvoorbeeld van alle moskeeën in Amsterdam) niet bekend. De derde figuur is dus waarschijnlijk het beste. Het platteland staat 'visueel gezien' - maar ook in werkelijkheid - helemaal niet zo vol met moskeeën. Misschien zou er nog wel gekozen kunnen worden om het aantal moskeeën (de labels) niet weer te geven, of direct in of naast de groene cirkels.<br>

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP:''' Er had bij de rechter kaart in plaats van abstracte, geometrische symbolen (hier: cirkels) ook gekozen kunnen worden voor [[Geo-visualisatie/Symbologie#Puntsymbolen|figuratieve symbolen]]. Nadeel is dat bij het proportioneel weergeven van figuratieve symbolen de verhoudingen hiervan vaak niet zo goed worden geïnterpreteerd door de kaartlezer. Ook ontstaat soms een wat onrustig kaartbeeld. Zie ook [[:Afbeelding:Noord holland moskeeën figuratieve proportionele symbolen.png]] zoals die besproken wordt in [[Geo-visualisatie/Symbologie#Puntsymbolen|Puntsymbolen]]. In grootte variërende abstracte, geometrische symbolen worden onderling beter ingeschat en verdienen dus meestal de voorkeur.

</div>

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Afhankelijk van de boodschap van de kaart, kunnen geaggregeerde (=tot één object of symbool samengevoegde) objecten vaker beter met proportionele abstracte (geometrische) symbolen, in kaart gebracht worden. Dat is dus een [[Geo-visualisatie/Inleiding_Cartografie#Figuratieve_kaart|figuratieve kaart]]. Het is een oplossing om stippenkaarten die een te grote spreiding in de dichtheden hebben beter af te beelden. Afhankelijk van de wijze van representatie die de kaartmaker kiest, kunnen twee totaal verschillende kaarten ontstaan, die een totaal verschillend beeld van de spreiding van het object weergeven.

</div>

Deze kunnen in theorie op de volgende vier verschillende wijzen kunnen worden getoond:

 

|-

| [[Image:Vb geaggregeerd figuratief.PNG|thumb|center|300px|'''1) met een [[Geo-visualisatie/Inleiding_Cartografie#Figuratieve_kaart|figuratieve kaart]]''']]

| [[Image:Vb geaggregeerd stippenkaart.PNG|thumb|center|300px|'''3) met een [[Geo-visualisatie/Inleiding_Cartografie#Stippenkaart|stippenkaart]]''']]

| [[Image:Vb geaggregeerd isolijnen.PNG|thumb|center|300px|'''4) met een [[Geo-visualisatie/Inleiding_Cartografie#Isolijnenkaart|isolijnenkaart]]''']]

|}

 

{| class="wikitable"

|-

| absolute aantallen:

| relatieve aantallen:

</div>

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Er zijn verscheidene methoden om gegevens te visualiseren indien het om geaggregeerde data gaat. Het kan met figuratieve kaarten, choropleten, stippenkaarten en isolijnenkaarten. Ze kunnen echter in de praktijk niet zondermeer door elkaar worden gebruikt. De ene situatie kan beter met een choropleet worden weergegeven, de andere met een isolijnenkaart, de volgende juist weer niet, enzovoorts. Dit hangt van het te karteren fenomeen af; is het homogeen of heterogeen verdeeld over de geaggregeerde gebieden. Normaliseren kan per oppervlak en per inwoner. Of data genormaliseerd ''moet'' worden, hangt onder andere van het doel van de te maken kaart af.

</div>

Het is belangrijk om het juiste verschijnsel te karteren bij een bepaald onderwerp. Gaat het in een artikel om de verspreiding van de islam in Nederland, dan lijkt het misschien logisch om de kaart van de moskeeën in het bovenstaande voorbeeld er bij te nemen. Bedenk echter wat je exact wil karteren. Het aantal moskeeën zegt niets over hoe groot die moskeeën zijn, hoe goed ze bezocht worden en of er steden zijn waar de moslims nog niet naar een moskee gaan omdat ze hun geloof in kleinere groepen in (openbare) gebouwen belijden.

 

|-

| [[Image:Noord holland moskeeën figuratief.png|thumb|center|300px|'''Moskeeën in Noord-Holland en Flevoland''' (objecten zijn weergegeven)]]

| [[Afbeelding:Noord holland islamieten.png|thumb|center|300px|'''De islam in Noord-Holland en Flevoland''' (een verschijnsel is weergegeven)]]

|}

 

Nog een voorbeeld: gaat het om de groei van de industrie in een bepaald gebied, karteer dan de groei van de industrie, door de groeipercentages per gemeente weer te geven, of door de uitbreiding van de industriegebieden tussen 1990 en 2007 weer te geven. Een kaart van de industriegebieden is onvoldoende.

 

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP:''' Plaats bij een artikel of betoog niet zomaar het eerste 'relevante' kaartje dat je over dat onderwerp hebt of snel kan maken.

</div>

 

[[Bestand:Graduation_cap.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Zorg dat je kaart de antwoorden geeft die het moet geven. Een redelijk relevante kaart over het onderwerp of het thema, kan meer vragen oproepen dan beantwoorden. Kies wat je wilt illustreren exact uit. Bijvoorbeeld: Gaat het om de spreiding van de islam, karteer dat dan, en niet het aantal moskeeën.

</div>

 

==Referenties==

 

==Literatuur==

----

'''[[Geo-visualisatie/Classificatie|Ga verder met deel C: Classificatie]]'''. Hierin zal verder worden ingegaan op geo-visualisatie; data wordt via classificatie 'omgezet' in inzichtelijkere informatie.

{{Sub}}