Quenya/Adjectieven: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Quenya Adjectieven |
||
Regel 1:
==Inleiding==
Quenya heeft 3 types adjectieven die we kunnen herkennen aan de eindletter:
* adjectieven op -'''a''':
::'''alta''' "groot"
::'''corna''' "rond"
::'''larca''' "snel"
::'''raica''' "gebogen"
::'''farëa''' "voldoende"
* adjectieven op -'''ë''':
::'''leucë''' "ziek"
::'''ninquë''' "wit"
::'''carnë''' "rood"
* adjectieven op -'''n'''; de meeste eindigen op -'''in''', enkele op -'''en''':
::'''marin''' "rijp"
::'''qualin''' "dood"
::'''peren''' "geduldig"
Adjectieven worden meestal voor het substantief waarbij ze horen geplaatst:
::'''larca sírë''' "een snelstromende rivier"
::'''i ninquë fanya''' "de witte wolk"
Je kan het adjectief benadrukken door het achter het substantief te plaatsen:
::'''mallë raica''' "een kromme (en niet rechte) straat"
Bij een eigennaam plaatsen we het adjectief altijd achteraan:
::'''Elendil Voronda''' "Elendil (de) Trouwe, Trouwe Elendil"
Adjectieven kunnen ook als gezegde gebruikt worden bij het werkwoord '''ná''':
::'''i parma ná carnë''' "het boek is rood"
In zulke korte zinnen wordt '''ná''' (of '''nar''') dikwijls weggelaten:
::'''i parma carnë''' "het boek is rood"
==Meervoud==
Adjectieven hebben slechts één meervoudsvorm; deze wordt gebruikt indien het substantief niet in het enkelvoud staat (dus duaal, meervoud en partitief meervoud maken geen verschil voor de vorm van het adjectief):
::'''carni parmar''' "rode boeken"
::'''carni parmat''' "een paar rode boeken"
::'''carni parmali''' "enkele rode boeken"
Adjectieven in het gezegde staan in het meervoud van zodra het onderwerp naar meer dan één persoon of voorwerp verwijst:
::'''i ciryar nar ninqui''' "de schepen zijn wit"
::'''i aran ar i tári nar altë''' "de koning en de koningin zijn groot"
'''''Vorming van het meervoud''''':
* adjectieven op -'''a''' maar niet op -'''ëa''':
::'''alta''' → '''altë''' "groot"
::'''corna''' → '''cornë''' "rond"
::'''raica''' → '''raicë''' "gebogen"
* adjectieven op -'''ëa''':
::'''farëa''' → '''farië''' "voldoende"
::'''laurëa''' → '''laurië''' "gouden"
* adjectieven op -'''ë''':
::'''leucë''' → '''leuci''' "ziek"
::'''ninquë''' → '''ninqui''' "wit"
* adjectieven op -'''n''' hebben twee mogelijke vormen:
::'''marin''' → '''marini'''/'''marindi''' "rijp"
::'''qualin''' → '''qualini'''/'''qualindi''' "dood"
::'''peren''' → '''pereni'''/'''perendi''' "geduldig"
Er is één onregelmatig adjectief:
::'''maitë''' → '''maisi''' "handig"
==Verbogen adjectieven==
In Quenya zijn er 2 gevallen waarin een adjectief verbogen wordt:
* als het adjectief als substantief gebruikt wordt
* als het adjectief onmiddellijk volgt op het substantief waarbij het hoort
In alle andere gevallen heeft een adjectief enkel de hogervermelde vormen: enkelvoud en meervoud.
Voorbeelden en paradigma's kan je vinden op de pagina: [[Quenya/Verbogen adjectieven]].
==Comparatief==
In Quenya worden twee soorten comparatief (vergelijkende trap) gebruikt: de relatieve en de absolute comparatief.
===relatieve comparatief===
Om een adjectief te gebruiken in een relatieve vergelijking laten we het voorafgaan door '''lá''', de vorm van het adjectief verandert echter niet:
::'''Oromë ná halla lá Mandos''' "Orome is langer dan Mandos"
::'''Anar ná calima lá Isil''' "De zon is helderder dan de maan"
Merk op: '''lá''' woordt ook gebruikt bij de ontkenning van sommige werkwoordsvormen. Beide betekenissen kunnen samen in één zin voorkomen:
::'''macilenya ná lá maica lá macilerya''' "mijn zwaard is minder scherp dan jouw zwaard"
===absolute comparatief===
Als daarentegen de vergelijking absoluut is, dan gebruiken we een speciale uitgang –'''lda''':
::'''Oromë ná hallalda''' "Orome is langer"
Deze comparatieven eindigen altijd op –'''a''' en volgen de regels van dit type adjectieven:
::'''laiqualdë peleri''' "groenere velden"
Als we deze uitgang toepassen op adjectieven op –'''ë''' dan gebruike we hun I-stam:
::'''ninquë''' "wit" → '''ninquilda'''
en adjectieven op –'''in'''/-'''en''' krijgen –'''ilda''':
::'''melin''' "lief" → '''melinilda'''
Enkele zijn onregelmatig:
::'''mára'''/'''manë''' "goed" → '''malda''' "beter"
::'''vanya''' "mooi, eerlijk" → '''valda''' "mooier, eerlijker"
::'''ulca''' "slecht, verkeerd" → '''ulda''' "slechter, verkeerder"
::'''faica''' "slecht, gemeen" → '''felda''' "slechter, gemener"
::'''limba''' "veel" → '''lilda''' "meer"
::'''olya''' "veel" → '''olda''' "meer"
en het diminutief:
::'''manca''' "weinig" → '''mitsa''' "minder"
==Superlatief==
Het superlatief (overtreffende trap) wordt gevormd door het voorvoegsel '''an'''- aan het adjectief te hechten:
::'''calima''' "helder" → '''ancalima''' "helderst"
::'''vinya''' "nieuw" → '''anvinya''' "nieuwst"
Het voorvoegsel kan niet zo maar bij elk adjectief gebruikt worden omdat anders ontoelaatbare medeklinkercombinaties zouden ontstaan (zie [[Quenya/Fonologie]]). We kunnen het onveranderd gebruiken bij adjectieven beginnende met: een klinker, '''c'''-, '''n'''-, '''qu'''-, '''t'''-, '''v'''-, '''w'''-, '''y'''-, '''f'''-, '''h'''-.
::'''alta''' "groot" → '''analta''' "grootst"
::'''nindë''' "fragiel" → '''annindë''' "fragielst"
::'''quanta''' "vol" → '''anquanta''' "volst"
::'''wilwa''' "vaag" → '''anwilwa''' "vaagst"
::'''yelwa''' "verachtelijk" → '''anyelwa''' "verachtelijkst"
::'''furin''' "geheim" → '''anfurin''' "meest geheim"
::'''halla''' "lang" → '''anhalla''' "langst"
Als het adjectief begint met '''p'''- dan wordt het voorvoegsel '''am'''-:
::'''pitya''' "klein" → '''ampitya''' "kleinst"
Voor '''l'''-, '''m'''-, '''r'''-, '''s'''- the '''n''' of '''an'''- verdubbelt de beginmedeklinker:
::'''lauca''' "warm" → '''allauca''' "warmst"
::'''ringa''' "koud" → '''arringa''' "koudst"
::'''sarda''' "hard" → '''assarda''' "hardst"
::'''marin''' "rijp" → '''ammarin''' "rijpst"
Als we ook de historische ontwikkeling van Quenya in rekening brengen, dan zal er een grote groep adjectieven 'historische' onregelmatigheden vertonen, bvb.
::'''vanya''' "mooi" → '''ambanya''' "mooist"
Deze worden op een aparte pagina behandeld: [[Quenya/Oud-Elfse invloeden|historische superlatieven]].
----
>> [[Quenya]] >> [[Quenya/Adjectieven]]
[[Category:Quenya]]
| |||