Quenya/Possessief: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
Quenya heeft twee naamvallen die samen de functies van de traditionele genitief van de meeste talen vervullen (bvb. Latijn, Duits, Grieks): de [[Quenya/Genitief|genitief]] en de possessief.
Daarom is het belangrijk dat je voor elk van beide weet wanneer je deze naamval moet gebruiken.
==Gebruik==
Er zijn 4 situaties waarin de possessief gebruikt wordt:
1. huidige eigenaar
::'''rocco <u>i aranwa</u>''' "het paard van de koning"
Dit betekent dat dit paard momenteel in het bezit van de koning is. Dit zegt dus niets over de origine of een vroegere eigenaar van het paard.
Deze naamval wordt in het Nederlands soms met de oude bezitzvormen weergegeven:
::'''rocco Olórinwa''' "Gandalfs paard"
::'''nórë i naucoiva''' "het rijk der dwergen"
::'''rocco i aranwa''' "des konings paard"
Deze eigenaar is altijd te bekijken ten opzichte van de tijd van het werkwoord, het gaat om de huidige eigenaar op het moment bedoeld door het werkwoord:
::'''nas coa <u>i eldava</u>''' "het is het huis van de elf"
De elf is dus op dit moment de eigenaar van het huis.
::'''nes parma <u>i vendeva</u>''' "het was het boek van het meisje"
Hier was het meisje de eigenaar van het boek op het moment van de zin, maar het kan dus best zijn dat ze op dit moment er geen eigenaar meer van is.
2. eigenschappen
De possessief wordt ook gebruikt om een eigenschap van een persoon of voorwerp te beschrijven:
::'''huinë <u>i taureva</u>''' "de somberheid van het bos"
::'''altarë <u>i nerwa</u>''' "de lengte van de man"
3. stoffen
We gebruiken deze naamval ook om stoffen uit te drukken waar iets uit gemaakt is:
::'''rië <u>telpeva</u>''' "de kroon van zilver"
Deze betekenis is nauw verwant aan een stoffelijk adjectief:
::'''i telpina rië''' "de zilveren kroon"
Door een possessief te gebruiken benadruk je het materiaal waaruit de kroon gemaakt is (eigenlijk net als in het Nederlands).
4. het onderwerp van "over"-substantieven
In geval 6 van het gebruik van de genitief hebben we gezien dat de substantieven na "over" in de genitief staan. Het onderwerp van substantieven die gevolgd kunnen worden door "over" staat echter in de possessief.
Dit gebruik wordt ook meestal vertaald door "van" maar eigenlijk is deze "van" meestal een afkorting van een voltooid deelwoord en "door":
::'''quentalë <u>atarwa</u>''' "het verhaal van (d.w.z. verteld door) vader"
::'''equessi <u>i naucoiva</u>''' "de uitspraken van (d.w.z. gezegd door) de dwergen"
(je kan hier meer over vinden op de pagina [[Quenya/Verbale substantieven]]).
===Woordvolgorde===
Een possessief volgt altijd op het substantief waar deze bijhoort.
::'''míri <u>i naucova</u>''' "de juwelen van de dwergen"
::'''tári <u>i eldaiva</u>''' "de koningin der elfen"
Een possessief kan ook als gezegde gebruikt worden:
::'''i corma ná <u>Saurondeva</u>''' "de ring is van Sauron"
===Gebruik van het lidwoord===
Een substantief dat vergezeld is van een substantief in de possessief krijgt normaal geen lidwoord '''i''' (het kan echter uitzonderlijk wel om poëtische redenen).
Een substantief in de possessief kan dus zowel met een bepaald als een onbepaald lidwoord vertaald worden:
::'''coa <u>ohtarwa</u>''' "een huis van een soldaat"/"het huis van een soldaat"
::'''coa <u>i ohtarwa</u>''' "een huis van de soldaat"/"het huis van de soldaat"
==Vorming==
We bekijken elk getal afzonderlijk:
===Enkelvoud===
De basisuitgang is -'''va''' na klinkers en -'''wa''' na medeklinkers.
Bij de meeste woorden gebruik je simpelweg deze uitgang:
::'''elda''' "elf" → '''eldava'''
::'''aran''' "koning" → '''aranwa'''
Er zijn twee belangrijke uitzonderingen:
* woorden op een klinker waarvan de voorlaatste lettergreep kort is (zie [[Quenya/Fonologie]]), verlengen de laatste klinker voor de uitgang:
::'''tyalië''' "spel" → '''tyaliéva'''
::'''oromë''' "hoornblazer" → '''oroméva'''
::'''tano''' "vakman" → '''tanóva'''
* woorden met twee lettergrepen waarbij de eerste lettergreep de tweeklank '''ui''' bevat en die op een klinker eindigen, verlegen eveneens de laatste klinker voor de uitgang:
::'''huinë''' "somberheid" → '''huinéva'''
::'''tuima''' "scheut" → '''tuimáva'''
(maar: bvb. '''quinga''' "boog" bevat niet de tweeklank '''ui''' want '''qu''' staat voor '''cw''').
Woorden met een stamvorm op een klinker ([[Quenya/I-stammen|I-stammen]] en [[Quenya/U-stammen|U-stammen]]) gebruiken deze stamvorm:
::'''curo''' "uitvinding" → '''curuva'''
::'''lómë''' "nacht" → '''lómiva'''
Woorden met een stamvorm op een medeklinker gebruiken de nominatief en niet de stamvorm:
::'''fion''' "havik" → '''fionwa''' (stamvorm ''fiond-'')
::'''tirios''' "burcht" → '''tirioswa''' (stamvorm ''tiriost-'')
::'''amil''' "moeder" → '''amilwa''' (stamvorm ''amill-'')
::'''toron''' "broer" → '''toronwa''' (stamvorm ''torn-'')
::'''seler''' "zus" → '''selerwa''' (stamvorm ''sell-'')
::'''henet''' "raam" → '''henetwa''' (stamvorm ''henets-'')
::'''talan''' "vloer" → '''talanwa''' (stamvorm ''talam-'')
Uitzonderingen:
* woorden met een stamvorm op -'''ss''':
::'''nís''' "vrouw" → '''nisseva''' (stamvorm ''niss-'')
::'''lis''' "honing" → '''lisseva''' (stamvorm ''liss-'')
* woorden met een stamvorm op -'''c''':
::'''filit''' "vogeltje" → '''filiqua''' (stamvorm ''filic-'')
::'''nelet''' "tand" → '''nelequa''' (stamvorm ''nelc-'')
::'''quesset''' "kussen" → '''quessequa''' (stamvorm ''quessec-'')
* woorden met een lange klinker die in de stamvorm verkort wordt:
::'''tál''' "voet" → '''talwa''' (stamvorm ''tal-'')
::'''nér''' "man" → '''nerwa''' (stamvorm ''ner-'')
===Meervoud===
De uitgang is -'''iva''':
::'''macil''' "zwaard" → '''maciliva'''
::'''elda''' "elf" → '''eldaiva'''
(merk op: deze uitgang vormt een tweeklank met de eindklinkers -'''a''', -'''o''' of -'''u''')
Uitzonderingen:
* woorden op -'''ë''' verliezen deze -'''ë''' en krijgen -'''íva''' als uitgang:
::'''lassë''' "blad" → '''lassíva'''
* woorden op -'''ië''' verliezen deze -'''ië''' en krijgen -'''íva''' als uitgang:
::'''mornië''' "duisternis" → '''morníva'''
* woorden op -'''i''' (of met een stamvorm op -'''i''') krijgen ook -'''íva''':
::'''tári''' "koningin" → '''táríva'''
::'''lómë''' "nacht" → '''lómíva'''
===Duaal===
Het duaal is regelmatig: u-dualen krijgen -'''va''', t-dualen krijgen -'''wa''':
::'''ciryat''' "een paar schepen" → '''ciryatwa''' (nom.enk.: cirya)
::'''aldu''' "een paar bomen" → '''alduva''' (nom.enk.: alda)
===Partitief meervoud===
Als de nominatief partitief meervoud eindigt op -'''lli''' dan eindigt de possessief op -'''lliva''':
::'''toron''' "broer" → '''torolli''' → '''torolliva'''
::'''macil''' "zwaard" → '''macilli''' → '''macilliva'''
Als de nominatief partitief meervoud slechts een enkele '''l''' heeft voor de laatste '''i''' dan eindigt de possessief op -'''líva''':
::'''cirya''' "schip" → '''ciryali''' → '''ciryalíva'''
::'''sarat''' "teken" → '''sarateli''' → '''saratelíva'''
----
>> [[Quenya]] >> [[Quenya/Substantieven]] >> [[Quenya/Possessief]]
[[Category:Quenya]]
| |||