Wikijunior:Zonnestelsel/Jupiter: verschil tussen versies

'''Jupiter''' wordt terecht een reus genoemd. Hij heeft een diameter van 142700 km - meer dan 11 keer de diameter van de aarde - en zijn massa bedraagt meer dan het dubbele van alle andere planeten in het zonnestelsel samen. Daarom krijgt hij bijzondere aandacht van de sterrenkundigen.

 

Omwille van zijn indrukwekkende afmetingen beïnvloedt de belangrijkste planeet van ons zonnestelsel de banen van de andere hemellichamen die rond de zon draaien. Het zichtbaar oppervlak van deze gasreus vertoont een enorme afwisseling van patronen en kleuren. Dit wijst op een intense atmosferische activiteit, die met windsnelheden van 600 km per uur zelfs zeer gewelddadig te noemen is. De wolkenbanden die de planeet omgeven verraden de vlugge rotatie van Jupiter. Met minder dan tien uur is het op dit vlak de snelste planeet van het zonnestelsel.

En in tegenstelling tot de aarde, waarbij de bewegingen in de atmosfeer het gevolg zijn van de wisselwerking met een uitwendige energiebron, namelijk de zonnestraling, ontstaan ze bij Jupiter door een inwendige energiebron, Infrarode waarnemingen immers uitgewezen dat Jupiter 2.5 keer meer energie uitstraalt dan de planeet van de zon ontvangt. Dit verschijnsel vindt zijn oorsprong in scheikundige reacties in de kern van de planeet.

 

Ganymedes, de grootste natuurlijke satelliet van ons zonnestelsel, lijkt een eigen magnetosfeer te hebben en vertoont een zeer chaotisch oppervlak. Dit wijzen de eerste beelden uit van de sondes. Europa, de "ijsmaan ", lijkt een zeer bewogen geologische geschiedenis te hebben. Het oppervlak van Europa toont er nog littekens van. Io lijkt dan weer momenteel het meest vulkanisch actieve hemellichaam in het zonnestelsel te zijn en heeft een magnetisch veld. Volgens genomen beelden verandert het oppervlak van Io voortdurend als gevolg van lavastromen, Callisto tenslotte, de verste maan van Jupiter, bewaart met zijn oppervlak van ijs en rotsen nog vele mysteries.

 

==Atmosfeer==

Het wolkendek van Jupiter is wondermooi en veranderlijk. Heldere zones (hoge drukgebieden) wisselen af met donkere banden (lage drukgebieden). De ruimtesonde Cassini heeft in de donkere banden van Jupiter oprijzende individuele stormcellen waargenomen, die bestaan uit witte wolken. Daalt de lucht dan in de heldere zones? We zien er vlekken allerhande, die soms lang blijven bestaan. Zo wordt de Grote Rode Vlek al meer dan 300 jaar waargenomen. Bovenaan het wolkendek is het koud en temperaturen van -150° C zijn normaal.

Ongeveer 86% van Jupiter bestaat uit waterstof en 13,6% uit helium. Centraal ligt een rotskern van vermoedelijk 10 tot 15 aardmassa’s. Druk en temperatuur stijgen naarmate men dieper in de atmosfeer afdaalt. De moleculaire waterstof wordt vloeibaar en uiteindelijk, bij zeer hoge druk, metallisch (een verzameling van protonen en elektronen) en dit reeds op een diepte van 7000 km. Dit metallisch waterstof is elektrisch geleidend en samen met de rotatie van de planeet krijgen we hier een dynamo, verantwoordelijk voor het sterk magnetisch veld van de planeet.

Jupiter zendt meer energie uit dan de planeet van de Zon ontvangt. Dit komt doordat de planeet nog steeds aan het samentrekken is, wat een omzetting geeft van potentiële energie in kinetische energie en dus warmte.

==Ringen==

[[Image:PIA01627 Ringe.jpg|thumb|320px|De ringen van Jupiter]]

Voyager 1 ontdekte in 1979 een dunne, platte ring rond Jupiter, bestaande uit uiterst kleine deeltjes. De ring is ongeveer 6000 km breed en bezit een scherp begrensde buitenrand op 58 000 km boven Jupiter’s wolkendek. De ring bestaat uit twee delen. Verder naar buiten ligt nog de zeer zwakke Gossamerring.

==Manen==

De vier grote manen van Jupiter - Io, Europa, Ganymedes en Callisto - zijn vergelijkbaar met onze Maan en Ganymedes is zelfs groter dan Mercurius. De gemiddelde dichtheid vermindert van Io naar Callisto. Daarnaast bezit Jupiter 51 onregelmatige manen: ze bewegen omheen de planeet in een eerder onstabiele, veranderlijke baan en het zijn hoogstwaarschijnlijk ingevangen objecten. De onregelmatige manen komen in groepen voor. De naam van de manen die prograad om Jupiter lopen eindigt op “a”, die retrograad lopen op “e” (Themisto is de uitzondering). Kunnen ze, per groep, dan afkomstig zijn van één object dat in stukken is gebroken? Het aantal manen bedraagt voor het ogenblik 61 (augustus 2003).

</center>

<center>

{{bron|bronvermelding='''Lode Stevens''', met toestemming van de auteur}}