|
==Onpersoonlijke werkwoorden==
De bijzondere eigenschap van deze werkwoorden is dat ze geen echt onderwerp hebben. In de meeste talen omvat dit enkel werkwoorden die een toestand of het weer aangeven: "het regent", "het vriest", ...
These verbs have the special property of lacking an explicit subject. In most languages only verbs that denote a condition or weather are of this type: "it rains", "it freezes", ...
SuchDeze verbswerkwoorden arezijn also impersonalook in Quenya onpersoonlijk:
::'''lipta''' "ithet dripsdruppelt"
::'''uquë''' "ithet rainsregent"
::'''fauta''' "ithet snowssneeuwt"
::'''hilca''' "ithet freezesvriest"
Merk op: bij deze werkwoorden ontbreekt de uitgang -'''s''' ondanks dat hebben ze in het Nederlands toch het persoonlijk voornaamwoord "het".
Note: these verbs don't get the ending -'''s''' even though we translate it into English with the personal pronoun "it".
AEen secondtweede groupgroep arezijn thede impersonalonpersoonlijke verbswerkwoorden thatdie arein alsohet impersonalNederlands ineen Englishmeewerkend andvoorwerp havehebben andat indirectaangeeft objectwie thatbetrokken indicatesis tobij whomde the action mattersactie. In Quenya thisplaatsen indirectwe objectdit ismeewerkend putvoorwerp in thede [[Quenya Dative/Datief|dative casedatief]]:
::'''marta'''- "happengebeuren, overkomen" → '''marta sen''' "it happenshet tooverkwam herhaar"
::'''mauyanaya'''- "compelspijten" → '''mauyanaya ninson''' "ithet compelsspijt memij"
::'''nayaonga'''- "grievepijn doen" → '''nayaonga sonmen''' "ithet doet grievesons himpijn"
::'''ongavilda'''- "painaanbelangen" → '''ongavilda menlen''' "ithet painsbelangt usjou aan"
::'''vilda'''- "matter" → '''vilda len''' "it matters to you"
A longer example:
::'''mauya nin lelya ostonna''' "I am compelled to go to town"
Quenya heeft ook enkele werkwoorden waarbij in de meeste andere talen een gewoon onderwerp gebruikt wordt:
::'''itisya'''- " itchjeuken, irritateirriteren" ▼::'''loya'''- " bedorstig thirstyzijn" ▼::'''óla'''- " dreamdromen" ▼::'''sahta'''- " beheet hotzijn" ▼::'''sitta'''- " begewoon used tozijn" ▼::'''or'''-/'''ora'''- " urgeaanmoedigen, impelaansporen" ▼::'''mauya'''- "moeten, dwingen"
Quenya also has a few verbs that get an explicit subject in most other languages:
▲::'''itisya'''- "itch, irritate"
▲::'''loya'''- "be thirsty"
▲::'''sitta'''- "be used to"
▲::'''or'''-/'''ora'''- "urge, impel"
Het originele Nederlandse onderwerp wordt dus in een Quenya datief:
::'''orë nin caritas''' "men moedigt mij aan het te doen" = "ik word aangemoedigd om het te doen"
Het is ook mogelijk dat zo een datief-onderwerp iets anders dan een persoonlijk voornaamwoord is:
The original English subject changes into a dative in Quenya:
::'''orëoranë nini caritaseldan lelya''' "itmen impelsmoedigt mede toelf doaan itte gaan" = "Ide elf waswerd impelledaangemoedigd toom dote itgaan"
It is also possible to use a dative-subject that is not a personal pronoun:
::'''oranë i eldan lelya''' "the elf was impelled to go"
Een ander voorbeeld:
::'''mauya len''' "men dwingt jou" = "jij moet"
::'''mauya nin lelya i ostonna''' "men dwingt mij om naar de stad te gaan" = "ik moet naar de stad gaan"
With the verb '''óla'''- "dream" we find analoguously:
::'''óla i venden eldaron''' "the girl dreamed about elves (genitive)" ▼In Quenya we consider the dreamer (the girl) not as the agent (subject) of the dream but as the receiver (indirect object). So literally we could say "it dreams to the girl about elves".
Bij het werkwoord '''óla'''- "dromen" vinden we analoog:
▲::'''óla i venden eldaron''' " thehet girlmeisje dreameddroomde aboutover elveselfen (genitive)"
In Quenya is de dromer (het meisje) niet de uitvoerder (onderwerp) maar de ontvanger (meewerkend voorwerp) van de droom. Letterlijk kunnen we dus zeggen "het droomt aan het meisje over elfen".
Sometimes the verb '''ná''' can also be used impersonally when the predicate is an adjective:
::'''ná ringa nin''' "it is cold to me" = "I am cold" ▼Soms kan het werkwoord '''ná''' ook onpersoonlijk gebruikt worden als het gezegde een adjectief is:
::'''ná mára son''' "it is good to him" = "he is good" ▼▲::'''ná ringa nin''' " ithet is coldkoud tovoor memij" = " Iik amheb coldhet koud"
Note: this construction is also possible in German: "Mir ist kalt".
▲::'''ná mára son''' " ithet is goodgoed toaan himhem" = " hehij is goodgoed"
Merk op: in het Duits bestaat deze constructie eveneens: "Mir ist kalt".
| 