Handleiding moderatoren/Hoe om te gaan met persoonlijke aanvallen: verschil tussen versies

Een bruikbaar instrument om escalaties vroegtijdig te herkennen én aan te pakken is de esacalatieladder. Deze ladder is op schrift gesteld door de Oostenrijker [[w:Friedrich Glasl|Friedrich Glasl]]. De achtergrondgedachte is dat een aanvankelijk "rationele" (primair inhoudelijke) interactie door duidelijk te herkennen acties van één of meerdere gesprekspartners in een escalatie terecht komt. De esacalatie verloopt in fasen, en bij een bepaalde mate van ontsporing is er geen weg meer terug. Het is dus zaak vroegtijdig de signalen van esacalatie waar te nemen en zich niet te laten meeslepen.

'''Fase I'''. De ''eerste fase'', de basis, is een interactie waarin de inhoud van het gesprek op redelijke toon besproken wordt. Er kunnen belangentegenstellingen of verschillen van inzicht aanwezig zijn, maar de gesprekspartners laten zich door inhoudelijke en redelijke argumenten beïnvloeden. Men spreekt ook wel van een "win-win" gesprek, want elke der aanwezigen probeert niet alleen het eigen belang te dienen, maar ook oog te houden voor het algemene belang en dat van de ander(en).

'''Fase II''': deDe ''persoonlijk-emotionele fase''. Kenmerken: het gesprek wordt '''ik''' tegen '''jou'''. Inhoudelijke argumentatie verliest het van persoonlijke en emotioneel getinte bijdragen. De ander wordt vijand, tegenstander (in de eerste fase was hij gepreks''partner''). De inspanningen richten zich meer en meer op het ''beschadigen'' van de ander (kleineren, beschuldigen, beledigen, vernederen etc). Het is ''persoon'' versus ''persoon''. ''Kampvorming'' kan onstaan: ben jij voor of tegen mij? Wie niet voor me is is tegen me, etc. Deze fase kan steeds bitterder en agressiever worden. Het bewustzijn vernauwt zich en de redelijkheid verdwijnt meer en meer. Als het zover is dat de ander geen mens meer is maar een dier ("kakkerlak"), een ziekteverschijnsel ("kankergezwel") of object ("stuk vreten"), treedt de derde, laatste fase in:

'''Fase III''': deDe ''oorlogsfase''. Als de ander geen mens meer is (ontmenselijkt), zelfs geen vijand meer, maar slechts een te vernietigen object, boos dier of levensbedreigend ziekteverschijnsel, is de stap naar destructie niet ver meer. Het geestelijk-emotioneel klimaat om de ander te "vertrappen", "uit te roeien" of "te slopen" is geschapen. Glasl noemt deze fase ook de fase van de ''principes'': het gaat niet meer om meningen, om tegengestelde belangen of botsende karakters, het gaat in deze fase om onwrikbare waarheden die geen enkele tegenwerking of tegenwerping meer verdragen. De taal wordt dus uitermate destructief, en is een voorbode van ''fysiek'' (versus verbaal) geweld. In echtscheidingszaken kun je deze fase regelmatig zien ontstaan tussen de voormalige echtelieden, met uitspraken als "Als je mij kapot maakt, dan maak ik jou kapot", of "Ik sleep je mee de afgrond in". In deze fase is redelijke interventie door een derde vrijwel onmogelijk geworden, en is het raadzaam een gezaghebbende ingreep van bovenaf te doen (een rechterlijk vonnis, ingrijpen door een ordedienst of de politie, strenge verboden en geboden gekoppeld aan sancties).

Voor wikipediawiki's is de overgang tussen fase I en fase II relevant. Zodra een interactie verschuift van de inhoud, de zaak, en het redelijke in de argumentatie naar de persoon, de emotie, de irrationaliteit en het (subtiel) schelden, is het zaak via moderatie in te grijpen. Voorkomen moet worden dat oorlogssituaties onstaan die derden meeslepen.