Latijn/Les 8: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Pagina aangemaakt: "{{Latijn}} Bijzinnen en voegwoorden; voltooid verleden tijd; U-declinatie; ''ferre'' ===Voorbeelden=== {| style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aa..." |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 8:
|1.||''Gladius quem in manu dextra fero acutus est.''||Het zwaard dat ik in mijn rechter hand draag is scherp.
|}
===Voegwoorden===
De enige voegwoorden die we tot nog toe tegengekomen zijn, zijn ''et'' en ''sed''. Dit zijn nevenschikkende voegwoorden. Nevenschikking (of ''parataxis'') betekent dat de twee samengevoegde zinnen van gelijke waarde zijn; ze zijn elk een onafhankelijke zin . Meestal betekent dat twee hoofdzinnen:
:{|
|-
|''Exii et ad forum ambulavi.''||Ik liep naar buiten en wandelde naar het forum.
|-
|''Exii. Ad forum ambulavi.''||Ik liep naar buiten. Ik wandelde naar het forum.
|-
|''Quaesivi, sed non repperi.''||Ik zocht maar vond (het) niet.
|-
|''Quaesivi. Non repperi.''||Ik zocht. Ik vond (het) niet.
|}
Als de twee zinnen daarentegen niet van gelijke waarde zijn spreken we van onderschikking (of ''hypotaxis''). De bijzin speelt dan een ondergeschikte rol aan de hoofdzin. Één zo'n soort bijzin zijn we al tegengekomen, namelijk de relatieve bijzin, die ingeleid wordt door een relativum (zie les 7).
===Het plusquamperfectum: de voltooid verleden tijd===
De voltooid verleden tijd, of ''plusquamperfectum'', geeft aan dat een toestand of gebeurtenis op een zeker moment in het verleden al voorbij was. ''Ik had bemind'', ''wij hadden gewaarschuwd'', etc. De vervoeging van
{|
Regel 30 ⟶ 46:
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''monere''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''vincere''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''audire''
|}
|-
Regel 41 ⟶ 67:
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''monu-'''era'''-''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''vic-'''era'''-''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''audiv-'''era'''-''
|}
|-
Regel 67 ⟶ 103:
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''
|-
|''
|-
|''
|-
|''
|-
|''
|-
|''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''monu'''eram'''
|-
|''monu'''eras'''
|-
|''monu'''erat'''
|-
|''monu'''eramus'''
|-
|''monu'''eratis'''
|-
|''monu'''erant'''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''vic'''eram'''
|-
|''vic'''eras'''
|-
|''vic'''erat'''
|-
|''vic'''eramus'''
|-
|''vic'''eratis'''
|-
|''vic'''erant'''
|}
||
{|width="100%" style="text-align:left;background-color: #f9f9f9;border:1px solid #aaaaaa;padding-left:5px;padding-right:5px;"
|-
|''audiv'''eram'''
|-
|''audiv'''eras'''
|-
|''audiv'''erat'''
|-
|''audiv'''eramus'''
|-
|''audiv'''eratis'''
|-
|''audiv'''erant'''
|}
|}
===U-declinatie===▼
▲===U-declinatie===
De U-declinatie (of 4e declinatie) is een wat kleinere groep woorden waarvan de stam eindigt op een ''u''. Er zijn twee afzonderlijke vervoegingen, voor het mannelijk en vrouwelijk enerzijds en het onzijdig anderzijds. De woorden op ''-us'' zijn
Hier zijn de verbuigingen van ''currus'', wagen, en ''cornu'', hoorn:
Regel 212 ⟶ 278:
|}
|}
Ook het Latijnse woord voor naamval, ''casus'', is een woord uit de U-declinatie.
Twee belangrijke woorden uit de U-declinatie die vrouwelijk zijn:
Regel 218 ⟶ 286:
* ''manus, -us'' hand
====Domus====
Behalve dat ''domus'' vrouwelijk is heeft het ook een paar vormen die uit de O-declinatie geleend zijn. De onregelmatige vormen zijn vet gedrukt:
Regel 269 ⟶ 339:
|''domus''
|-
|''domuum'' of '''''domorum'''''
|-
|''domibus''
Regel 287 ⟶ 357:
===Ferre===
''Ferre'' (dragen) is een onregelmatig werkwoord uit de consonant-declinatie. We zijn ''ferre'' al tegengekomen in les 2. De stamtijden zijn ''ferre'', ''tuli'' en ''latum''. De praesensstam wordt gevormd door ''-re'' van de infinitvus te halen. De vormen die afgeleid zijn van de perfectumstam (''tuli'') zijn allemaal regelmatig. In onderstaand schema zijn alle vormen van de tijden die we kennen gegeven. De drie onregelmatige vormen zijn vet gedrukt:
{|
Regel 397 ⟶ 467:
===Terminologie===
;Plusquamperfectum: De onvoltooid verleden tijd.
;Hypotaxis: onderschikking.
;Parataxis: nevenschikking.
Regel 413 ⟶ 485:
|-
|''manus, -us'' (f)||hand
|-
|''quearere, quaesivi, quaesitum'' (C)||zoeken
|-
|''reperire, repperi, repertum'', (I)||vinden
|-
|''sinister, -tra, -trum''||links
| |||