Kookboek/Framboos: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Pagina aangemaakt: "Nieuw tweede test voor het importeren" |
k Import van 48 versies van w:Framboos |
||
Regel 1:
{{Taxobox|type=plant
|naam= Framboos
|afbeelding= Framboos_vruchten.jpg
|afbeeldingtekst=
|rijk= [[Planten|''Plantae'']] (Planten)
|stam= ''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)
|klasse= ''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)
|clade1= [[Bedektzadigen]]
|clade2= [['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]
|clade4= [[Fabiden]]
|orde= ''[[Rosales (orde)|Rosales]]''
|familie= ''[[Rosaceae]]'' (Rozenfamilie)
|geslacht=''[[Braam (plant)|Rubus]]'' (Braam)
|w-naam=''Rubus idaeus''
|auteur=
|datum=
|afbeelding2 = [[Afbeelding:Himbeere_Blüte.jpg|280px|Bloeiwijze]]
|afbeelding2tekst= Bloeiwijze
|afbeelding3=[[Afbeelding:Loganbes.jpg|280px|Loganbes]]
|afbeelding3tekst= Loganbes}}
De '''framboos''' behoort evenals de [[braam (plant)|braam]] tot het geslacht ''Rubus''. Tot dit geslacht behoren meer dan 600 soorten.
De framboos (''Rubus idaeus'') is een in heel [[Europa (continent)|Europa]] inheemse plant, die op open plaatsen in het bos en langs bosranden voorkomt en is als voedsel al sinds de vroegste tijden in gebruik. De teelt gaat terug tot de [[Middeleeuwen]]. De bloemen werden door [[Dodonaeus]] in een mengsel met honing aanbevolen tegen o.a. ooginfecties.
De plant is een heester waarvan de stengels tot 2 meter lang kunnen worden. Elk jaar worden nieuwe stengels uit wortelopslag gevormd. Bij de zomerframboos dragen alleen de tweejarige stengels vrucht, waarna deze afsterven. Bij de herfstframboos dragen daarentegen de toppen van de eenjarige scheuten de vruchten. De framboos bestaat uit vele vruchtjes en is een verzamelsteenvrucht. In tegenstelling tot de braam laat de framboos makkelijk los van de [[bloembodem]]. De meeste rassen dragen rode vruchten. Er zijn echter ook enkele rassen met gele vruchten.
[[Image:Raspberries05.jpg|242px|thumb|left|Framboos]]
== Teelt ==
Door verschillende teeltmethoden toe te passen kan de oogst over een lange periode, van eind april tot eind december, gespreid worden.
*Zomerframbozen. Door de zomerframbozen in een [[plastic tunnel]] te telen is de oogst met ongeveer een maand te vervroegen. Frambozen kunnen ook onder glas geteeld worden, zowel in potten als in de grond. Door de kas te verwarmen kan de oogst nog eens met een maand vervroegd worden.
**Normale buitenteelt. Direct na de oogst worden de afgedragen stengels verwijderd. In het vroege voorjaar worden de nieuwe stengels aangebonden. Voor de buitenteelt worden 8-10 stengels per meter aangehouden, de rest van de stengels wordt weggesnoeid.
*Herfstframbozen. Om een goede oogst in het najaar te krijgen worden in de winter alle scheuten weggesnoeid. Door herfstframbozen in een verwarmde kas te telen kan de oogst tot eind december plaatsvinden. Bij de doorteelt worden in de winter alleen de afgedragen toppen verwijderd. In het voorjaar wordt dan van de onderste ogen geoogst.
Teelt van frambozen in Nederland:
{| border="1" cellpadding="1" style="border-collapse:collapse;border:1px solid silver;"
|- align="left" style="background:lightblue;"
!Jaar
!hectaren
|- align="center"
| 1997||46
|- align="center"
| 2000||36
|- align="center"
| 2001||31
|- align="center"
| 2002||32
|- align="center"
| 2003||31
|- align="center"
| 2004||29
|- align="center"
| 2005||30
|}
== Rassen ==
Binnen het geslacht ''Rubus'' zijn vele soortkruisingen uitgevoerd. De meeste hybriden zijn voor de beroepsteelt niet belangrijk. Een klein aantal hybriden wordt echter wel op kleine schaal aangeplant, zoals de Loganbes en de Taybes. Ook het ras Silvan is een soorthybride van de braam en de framboos.
De [[plantenras|ras]]sen kunnen worden ingedeeld in twee groepen:
== Zomerframbozen ==
*'''Glen Clova''': Rijpt vroeg. Tamelijk grote iets lichtrode stevige vruchten met goede smaak. Eén van de beste rassen.
*'''Malling Delight''': Rijpt vroeg. Geeft zeer grote vruchten met een zeer goede smaak. De vruchten zijn -mede door hun grootte- echter erg kwetsbaar.
*'''Malling Promise''': Rijpt vroeg. Middelgrote vruchten met goede smaak.
*'''Spica''': Rijpt vroeg. De stevige tamelijk donkere vruchten smaken goed, maar zijn aan de kleine kant. Zeer geschikt voor verwerking.
*'''Rode Radboud''': Rijpt middentijds. Tamelijk grote vrij donkere vruchten met een matige smaak.
*'''Jochems Roem''': Rijpt middentijds. Grote helderrode vruchten, enigszins grofkorrelig, matige smaak. Minder geschikt voor verwerking. Vatbaar voor vruchtrot.
*'''Tulameen''': Rijpt middentijds. Grote stevige helderrode vruchten met een goede smaak. Eén van de beste rassen.
*'''Glen Ample''': Rijpt middentijds. Grote lichtrode stevige vruchten met goede smaak.
*'''Golden Everest''': Rijpt middentijds. Geeft middelgrote tot tamelijk kleine vruchten welke geel van kleur zijn (bij volledige rijpheid neigen ze naar oranje). Tamelijk flauw van smaak.
*'''Marwé''': Rijpt laat. Grote helderrode vruchten met matig goede smaak. Eén van de beste rassen.
*'''Schönemann''': Rijpt laat. De stevige dof donkerrode vruchten zijn aan de kleine kant. Matige smaak. Zeer geschikt voor verwerking.
*'''Sirius''': Rijpt laat tot zeer laat. Stevige donkere vruchten met een matige grootte en een matige smaak. Geschikt voor verwerking.
== Herfstframbozen ==
*'''Autumn Bliss''': Tamelijk grote tamelijk donkere vruchten met goede smaak. Eén van de beste herfstrassen.
*'''Galante''': Grote dof helderrode vruchten met een goede smaak. Erg productief. Wordt met name gebruikt voor de teelt in tunnels en kassen en is dan tevens geschikt voor een doorteelt.
*'''Polana''': Pools ras met tamelijk grote vruchten met een prima kwaliteit.
*'''Heritage''': Stevige wat kleinere helderrode vruchten. Erg productief en goed van smaak.
*'''Zefa Herbsternte'''. Grote lang kegelvormige vruchten met een donkerrode tot paarsachtige kleur. Goede smaak. Vatbaar voor aantasting door virussen.
*'''Golden Bliss''': Is een geelvruchtige versie van Autumn Bliss.
*'''Kiwi Gold''': Is een geelvruchtige versie van Heritage.
*'''Fallgold''': Is ook een geelvruchtig ras. Geeft zachte vruchten met een zeer goede, zoete smaak. Niet buitengewoon productief.
==Bloei en oogsttijd==
[[Afbeelding:Frambozen.jpg|right|thumb|200px|Frambozen aan de struik]]
De bloei is van eind mei tot eind juni. De framboos kan zich zelf bestuiven, maar insectenbestuiving, met name door bijen en hommels, bevordert de vruchtzetting. Er zijn, afhankelijk van het ras, bij de zomerframbozen rijpe vruchten vanaf eind juni tot half augustus. Per ras duurt de oogst ongeveer vier weken. Het verschil in rijptijd tussen het vroegste en laatste ras is ongeveer twee weken. Bij de herfstframbozen zijn er rijpe vruchten vanaf begin augustus tot de eerste week van oktober en bij een doorteelt ook in mei tot half juli. Per ras duurt de oogst bij herfstframbozen zes tot acht weken.
==Ecologische waarde==
Frambozen groeien in het wild op door het kappen van bomen of vuur ontstane open plaatsen in het bos. Eenmaal uit zaad opgekomen verbreidt de plant zich verder door wortelopslag.
==Vermeerdering==
De framboos wordt vegetatief vermeerderd door wortelstekken, zomerstekken en afleggen, maar kan ook vermeerderd worden via zaad. Om de eigenschap van de moederplant en dus het ras te behouden moet deze echter op vegetatieve wijze worden vermeerderd.
==Gebruik==
[[Afbeelding:Frambozenbavarois.jpg|thumb|200px|right|[[Bavarois]] van frambozen]]
[[Afbeelding:Framboos_vruchten_in_schaal.jpg|thumb|200px|right|Frambozen]]
Van de framboos worden alleen de vruchten gebruikt. De vruchten hebben een specifieke frambozensmaak en zijn afhankelijk van het ras lichtrood tot donkerrood gekleurd. Ook komen rassen voor met geelgekleurde vruchten. Frambozen worden zowel vers gegeten als verwerkt in frambozen[[Jam (broodbeleg)|jam]], vruchten op siroop, tot bavarois, tot sap, tot puree en saus. Ze worden ook als losse vruchten ingevroren.
De framboos wordt gebruikt in medicijnen voor kinderen om er een lekker smaakje aan te geven.
==Bestanddelen==
Zoals alle vruchten heeft ook de framboos een lage [[pH]]-waarde, die varieert van 3,0 tot 3,65. Een liter frambozensap bevat 12-19 gram zuur (gemiddeld 15,5 g), waarvan [[citroenzuur]] het hoofdbestanddeel is. Verder komen als organische zuren nog [[appelzuur]] en [[iso-citroenzuur]] voor. De framboos bevat gemiddeld 8,15% suiker bestaande uit [[glucose]], [[fructose]] en [[sacharose]] in ongeveer gelijke hoeveelheden. De [[Brix-waarde]] is 8,5-11,5°. Verder zitten in frambozen vooral vitamine C, maar ook de vitaminen B2 en B6 komen erin voor. Daarnaast bevatten frambozen 1% eiwit en 7% koolhydraten. De energie-inhoud van 100 g is 134 [[kilojoule|kJ]].
Daarnaast blijkt dat de framboos een hoog gehalte aan gezondheidsbevorderende stoffen, zogenaamde [[antioxidant]]en, heeft. Zelfs meer dan [[tomaat|tomaten]], [[kiwi (fruit)|kiwi]]'s of [[broccoli]]. Ook heeft de framboos een hoog gehalte aan ellagi[[tannine]]s, die behoren tot de geneeskrachtige stoffen.
==Volksnamen==
*Brambozen
*Flamboos
*Heiningbes
*Hinnebes
*Kinnebes
*Mummelke
== Ziekten en beschadigingen ==
[[Afbeelding:Frambozenblad_virusziek_Schönemann.jpg|200px|right|thumb|Virusziek frambozenblad van Schönemann]]
Frambozen zijn zeer vatbaar voor mozaïekvirus. Bij de beroepsteelt wordt virusvrij plantmateriaal aangeplant. De aanplant wordt zo lang mogelijk virusvrij gehouden. Frambozen bij volkstuinders zijn bijna allemaal besmet met het virus.
De frambozenkever kan in de beroepsteelt makkelijk worden bestreden. Wordt er geen bestrijding toegepast dan kan tussen de [[Bloem (plant)|bloembodem]] en de vrucht de larve van de frambozenkever (''Byturus tomentosus'') voorkomen. Bij het plukken kruipt de larve snel uit de vrucht weg en valt op de grond. Veel mensen kijken dan ook tijdens het plukken in de vrucht alvorens de framboos op te eten. De frambozenschorsgalmug (''Resseliella theobaldi'') kan veel schade aanrichten.
[[Afbeelding:Frambozenkever.jpg|200px|left|thumb|larve van de frambozenkever]]
[[Image:Teckning av hallonskallbage.jpg|200px|thumb|Frambozenkever]]
Van de schimmelziekten kan [[grauwe schimmel]] (''Botryotinia fuckeliana'') die vruchtrot veroorzaakt, stengelsterfte (''Leptosphaeria coniothyrium''), stengelvlekkenziekte (''Elsinoe veneta''), twijgsterfte (''Didymella applanata''), wortelsterfte (''Phytophthorae fragariae'' var. ''rubi'') en [[meeldauw]] (''Sphaerotheca aphani'') op framboos voorkomen.
{{clearleft}}
==Fotogalerij==
<gallery>
Afbeelding:Raspberry-flower-2.jpg|De bloem van een framboos met een bij
Afbeelding:Raspberry_closeup2.jpg|Een framboos van dichtbij
</gallery>
{{commons|Rubus idaeus}}
==Externe links==
* [http://www.soortenbank.nl/soorten.php?soortengroep=flora_nl&record=Rubus+idaeus SoortenBank.nl] beschrijving en afbeeldingen
[[Categorie:Braam]]
[[an:Chordón]]
[[bg:Малина]]
[[ca:Gerd]]
[[da:Almindelig Hindbær]]
[[de:Himbeere]]
[[en:Raspberry]]
[[eo:Frambo]]
[[es:Rubus idaeus]]
[[fi:Vadelma]]
[[fr:Framboise]]
[[hsb:Čerwjeny malenowc]]
[[hu:Málna]]
[[hy:Ազնվամորի]]
[[it:Rubus idaeus]]
[[ja:ラズベリー]]
[[lt:Paprastoji avietė]]
[[nn:Bringebær]]
[[no:Bringebær]]
[[pl:Malina właściwa]]
[[pt:Framboesa]]
[[ro:Zmeur]]
[[ru:Малина]]
[[simple:Raspberry]]
[[sl:Malinjak]]
[[sr:Малина]]
[[sv:Hallon]]
[[tr:Ahududu]]
[[uk:Малина]]
[[wa:Amponî]]
[[zh:覆盆子]]
| |||