Geo-visualisatie/Deel A: Theorie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Stuk toegevoegd over cholera, als voorbeeld van een (~de eerste) ruimtelijke analyse |
||
Regel 126:
Geo-visualisatie en kaartopmaak komen hierna aan de orde in [[Geo-visualisatie/Deel B: Geo-visualisatie|Deel B: Geo-visualisatie]] en [[Geo-visualisatie/Deel C: Kaartopmaak|Deel C: Kaartopmaak]].
==
[[Image:Deventer mast fictief vals voorbeeld.JPG|thumb|right|500px|'''De macht van een GIS-specialist / cartograaf.''' Hoe zou deze kaart overkomen in een nieuwsbrief aan alle bewoners van deze wijk? Dit (fictieve) voorbeeld laat zien hoe met wat verzonnen afstanden en effecten, een GIS en wat mooie cartografische principes bewoners goed op stang kunnen jagen. Zo'n kaart komt zeker niet van de gemeente...]]▼
"Een plaatje zegt meer dan duizend woorden", "Kennis maakt macht" en "Het is digitaal dus zal het is waar en onderzocht". ▼
We zullen in dit handboek zien hoe we de juiste doelgroep met de juiste cartografische principes en met behulp van GIS goede kaarten kunnen maken.▼
We kunnen deze principes en middelen te goeder trouw aanwenden. Zoals:▼
:* lichtgroene kleuren voor bossen, en nog mooier groene bossen als die worden beheerd door Staatsbosbeheer, ook al zijn die net zo mooi als gewone bossen. Cartografisch slim, maar er wordt ''níet'' vals gespeeld. Niets mis mee. Een ander voorbeeld is - zie ook de figuur rechtsboven -▼
:* gevaar rood weergegeven▼
:* onder een gevarenzone datgene afbeelden waar het gevaar op van invloed is, huizen / adressen. Ook goed: ▼
:* er is flink ingezoomd op het probleemgebied. Alleen ontbreken de doodskoppen nog boven woonwijk de Hoven... En die rode pijlen hadden in plaats van naar het zuidoosten, misschien nog dikker moeten zijn en naar de woonwijk moeten wijzen!▼
De vraag is echter of we als GIS-specialist moeten inlaten met voorbeelden als deze. Duidelijk is dat hier op emotie wordt ingespeeld. Wanneer de GIS-specialist dit maakt voor de opdrachtgever 'Stichting weg met de UMTS-mast en wel meteen', is dit - cartografisch gesproken - een heel goede kaart. Echter, het staat bol met de inhoudelijke fouten; geen bronverwijzing, geen uitleg wat nu die 200 en 400 meter zones precies betekenen. De kaart toont géén nieuws. Sterker, dit is rechtstreeks verzonnen. Het betreft valse informatie. Door de meeste kenners, zowel daartoe door de overheid ingetelde organen, als door wetenschappers, is van problemen met UMTS niets gebleken. Er duiden toch zo af en toe onderzoeken op die het tegendeel beweren. Zelfs uit wetenschappelijke kringen. Dan nog dient - gezien de kracht van het medium kaart - een GIS-specialist deze bron te verifiëren. Is het een enkeling die dit beweerd? Misschien is het echter een doorbraak, is het de eerste onderzoeker die schade aantoont. Zelfs in dat geval geldt; noem dat in de kaart! Stem de onzekerheid die er geld of op de symbologie. Gebruik dan geen rood, kleur de cirkels niet in. Gebruik stippellijnen voor cirkels. Enzovoort. Naast dat de bewoners onterecht bespeeld worden (zie de uitroeptekens en het woord families!), is de informatie overigens in dit voorbeeld vals! Jij als GIS-specialist dient je eigen moraal te hebben. De geo-informatie en de visualisatie ervan dienen goed en eerlijk te zijn. Dat wil zeggen dat de visualisatie in overeenstemming moet zijn met de informatie. Misbruik je kennis niet, ook als er een opdrachtgever is die er anders over denkt!▼
Daarom de volgende opmerkingen vooraf:▼
:* Lezers zien een digitale kaart vaak voor 100% waar. Zorg dus voor kloppende informatie.▼
:* Besef dat de doelgroep vaak onkundig is; soms op het gebied van 'kaartlezen'. De legenda of de locatie is onduidelijk; de boodschap zoals zij die denken te lezen wordt dan rondgebazuind!▼
:* Soms is de doelgroep echter onkundig op het inhoudelijk vlak; zoals hier: over straling. Lezers zijn dus in staat - zeker bij mooi gemaakte kaarten - jouw kaart klakkeloos te geloven...▼
:* Test kaarten bij het publiek. En belangrijker;▼
:* Voor wie je de kaart dan ook maakt, welke politieke achtergrond jij hebt, en voor welke opdrachtgever jij werkt, zorg altijd voor juiste informatie. Maak geen misbruik van jouw 'machtspositie' als jij die kennis hebt en die kaart gaat maken! Besef welke rol je speelt. (In het hoofdstuk over doelgroep, verderop in dit deel A, komt dit communicatieve aspect terug).▼
:* Produceer je een gevoelige kaart, die verkeerd kán worden uitgelegd? Zorg dan dat óp de kaart een uitleg of een conclusie staat. Een kaart wordt vaak gepubliceerd in een nieuwsbrief, krant of op een website. De kaart hoort in die context thuis, maar kopiëren zorgt er voor dat die begeleidende tekst of waarschuwing bij de kaart kan verdwijnen. Zorg in die gevallen dus voor tekst 'in' de kaart zelf, of verwijs in de kaart expliciet naar de tekst.▼
Ongetwijfeld zou jij bovenstaande al als vanzelfsprekend zelf goed doen. Gelukkig zijn er voor jou dan in dit handboek veel minder vanzelfsprekende tips en trucs...▼
==Over de kracht van de kaart==▼
Kaarten zijn subjectieve voorstellingen van hoe een individu - de GIS-specialist of de onderzoeker - de wereld in beeld brengt. Gezien de kracht van een kaart en de potentie om met dit medium grote groepen te bereiken en daardoor beslissingen te beïnvloeden, mag deze subjectiviteit niet onderschat worden.
Regel 179 ⟶ 153:
'''SAMENVATTING''': Door het bewust weergeven of weglaten van kaartlagen of bepaalde objecten uit kaartlagen, is het mogelijk de denkwereld van de kaartlezer te leiden. Meer informatie kan informatief zijn, en geeft meer openheid en gelegenheid tot verificatie of alternatieve denkwijzen. Afhankelijk van het doel is het soms verstandig extra informatie (zoals steden e/o verbindingswegen) toe te voegen. Minder informatie kan helderder en illustratiever zijn. Echter, het kan de kaartlezer - bewust of onbewust - beperken in zijn mogelijkheden anders, of objectief te denken. Of het beperkt bij hem de mogelijkheden om extra informatie - waar hij over wenst te beschikken bij het zien van het kaartje - wil kunnen aflezen. De kracht die de kaart heeft, geeft de kaartmaker veel macht en verantwoordelijkheid mee.
</div>
==De kracht van het combineren van gegevens==
{| class="editmode" cellpadding="0" cellspacing="0" style="float:{{#ifeq:{{{1|}}}|links|left;clear:left|right;clear:right}}; background:none; border:none; padding:0; margin:0;"
|-
| [[Image:Snow-cholera-map-1.jpg|thumb|right|260px|Originele kaart van John Snow, waarop de '''clustering van cholera-gevallen''' is te zien tijdens de Londense Epidemie van 1854]]
| [[Image:Snow-cholera-map.jpg|thumb|right|250px|Dezelfde kaart, waarop naast de cholera-gevallen nu óók de '''locaties van waterputten''' (kruisjes) zijn aangegeven. (De waterput die de veroorzaker was bevindt zich in het midden.)]]
|-
|}
In 1854 ontdekte John Snow, een Engelse arts, de werkelijke oorzaak van cholora. Voorheen werd algemeen aangenomen dat cholera, ook wel de zwarte dood genoemd, door de lucht verspreid werd. Snow heeft dit kunnen weerleggen, waardoor cholera in de westerse wereld inmiddels vrijwel is uitgebannen. Hoe hij er toe gekomen is, kennen we nu als waarschijnlijk één van de eerste - en één van de bekendste en misschien wel belangrijkste - voorbeelden van het gebruik van ruimtelijk onderzoek.
Snow begon door simpel weg de gevallen van cholera - woonplaatsen van de overledenen - in kaart te brengen. Het viel hem op dat deze gevallen ''geclusterd'' waren; de gevallen waren geconcentreerd rondom bepaalde plekken. Hij ging daarom op zoek naar een lokale bron, iets dat in die omgeving - en dan alléén die omgeving - voor de uitbraak zorgde. Door de gegevens te ''combineren'' met de locaties van grondwaterpompen vond hij uiteindelijk die oorzaak. In die tijd haalde iedereen het drinkwater meestal bij de dichtstbijzijnde waterpomp. Hij had sterke vermoedens dat één specifieke waterpomp de oorzaak was en / of besmet was. Door de pomp vervolgens te sluiten is deze hypothese vervolgens proefondervindelijk aangenomen: er kwamen géén nieuwe choleragevallen bij.
Snow gebruikte dus - al bestaande - cartografische methoden, maar nieuw was dat hij nieuwe gevallen kon voorspellen en voorkomen, door voor het eerst onderling geografisch van elkaar afhankelijke kaartlagen te combineren en te analyseren. Deze 'overlay-techniek' (zoals deze exercitie in hedendaagse GIS-software genoemd wordt) is in de hedendaagse praktijk van het gebruik van kaarten misschien wel de belangrijkste techniek die er is, voor het wetenschappelijk onderzoek, maar nog meer voor het simpel overdragen van hypotheses en het beschrijven van de werkelijke situatie zoals die zich overal voordoet. Dankzij dit systematische, ruimtelijke onderzoek is een epidemie vrijwel volledig een halt toegeroepen, en weten we nu hoe te handelen bij nieuwe uitbraken in ontwikkelingslanden.
<div style="background:#FFDAB9;">
'''SAMENVATTING''': Het geografisch combineren van verschillende datasets levert nieuwe informatie; door geografisch van elkaar afhankelijke kaartlagen te koppelen is dit visueel (op een kaart) of middels ruimtelijke analyses (met een GIS) aan te tonen of de ontkrachten. De ontdekking van de oorzaak van cholera is hiervan een goed voorbeeld.
</div>
▲[[Image:Deventer mast fictief vals voorbeeld.JPG|thumb|right|500px|'''De macht van een GIS-specialist / cartograaf.''' Hoe zou deze kaart overkomen in een nieuwsbrief aan alle bewoners van deze wijk? Dit (fictieve) voorbeeld laat zien hoe met wat verzonnen afstanden en effecten, een GIS en wat mooie cartografische principes bewoners goed op stang kunnen jagen. Zo'n kaart komt zeker niet van de gemeente...]]
▲"Een plaatje zegt meer dan duizend woorden", "Kennis maakt macht" en "Het is digitaal dus zal het is waar en onderzocht".
▲We zullen in dit handboek zien hoe we de juiste doelgroep met de juiste cartografische principes en met behulp van GIS goede kaarten kunnen maken.
▲We kunnen deze principes en middelen te goeder trouw aanwenden. Zoals:
▲:* lichtgroene kleuren voor bossen, en nog mooier groene bossen als die worden beheerd door Staatsbosbeheer, ook al zijn die net zo mooi als gewone bossen. Cartografisch slim, maar er wordt ''níet'' vals gespeeld. Niets mis mee. Een ander voorbeeld is - zie ook de figuur rechtsboven -
▲:* gevaar rood weergegeven
▲:* onder een gevarenzone datgene afbeelden waar het gevaar op van invloed is, huizen / adressen. Ook goed:
▲:* er is flink ingezoomd op het probleemgebied. Alleen ontbreken de doodskoppen nog boven woonwijk de Hoven... En die rode pijlen hadden in plaats van naar het zuidoosten, misschien nog dikker moeten zijn en naar de woonwijk moeten wijzen!
▲De vraag is echter of we als GIS-specialist moeten inlaten met voorbeelden als deze. Duidelijk is dat hier op emotie wordt ingespeeld. Wanneer de GIS-specialist dit maakt voor de opdrachtgever 'Stichting weg met de UMTS-mast en wel meteen', is dit - cartografisch gesproken - een heel goede kaart. Echter, het staat bol met de inhoudelijke fouten; geen bronverwijzing, geen uitleg wat nu die 200 en 400 meter zones precies betekenen. De kaart toont géén nieuws. Sterker, dit is rechtstreeks verzonnen. Het betreft valse informatie. Door de meeste kenners, zowel daartoe door de overheid ingetelde organen, als door wetenschappers, is van problemen met UMTS niets gebleken. Er duiden toch zo af en toe onderzoeken op die het tegendeel beweren. Zelfs uit wetenschappelijke kringen. Dan nog dient - gezien de kracht van het medium kaart - een GIS-specialist deze bron te verifiëren. Is het een enkeling die dit beweerd? Misschien is het echter een doorbraak, is het de eerste onderzoeker die schade aantoont. Zelfs in dat geval geldt; noem dat in de kaart! Stem de onzekerheid die er geld of op de symbologie. Gebruik dan geen rood, kleur de cirkels niet in. Gebruik stippellijnen voor cirkels. Enzovoort. Naast dat de bewoners onterecht bespeeld worden (zie de uitroeptekens en het woord families!), is de informatie overigens in dit voorbeeld vals! Jij als GIS-specialist dient je eigen moraal te hebben. De geo-informatie en de visualisatie ervan dienen goed en eerlijk te zijn. Dat wil zeggen dat de visualisatie in overeenstemming moet zijn met de informatie. Misbruik je kennis niet, ook als er een opdrachtgever is die er anders over denkt!
▲Daarom de volgende opmerkingen vooraf:
▲:* Lezers zien een digitale kaart vaak voor 100% waar. Zorg dus voor kloppende informatie.
▲:* Besef dat de doelgroep vaak onkundig is; soms op het gebied van 'kaartlezen'. De legenda of de locatie is onduidelijk; de boodschap zoals zij die denken te lezen wordt dan rondgebazuind!
▲:* Soms is de doelgroep echter onkundig op het inhoudelijk vlak; zoals hier: over straling. Lezers zijn dus in staat - zeker bij mooi gemaakte kaarten - jouw kaart klakkeloos te geloven...
▲:* Test kaarten bij het publiek. En belangrijker;
▲:* Voor wie je de kaart dan ook maakt, welke politieke achtergrond jij hebt, en voor welke opdrachtgever jij werkt, zorg altijd voor juiste informatie. Maak geen misbruik van jouw 'machtspositie' als jij die kennis hebt en die kaart gaat maken! Besef welke rol je speelt. (In het hoofdstuk over doelgroep, verderop in dit deel A, komt dit communicatieve aspect terug).
▲:* Produceer je een gevoelige kaart, die verkeerd kán worden uitgelegd? Zorg dan dat óp de kaart een uitleg of een conclusie staat. Een kaart wordt vaak gepubliceerd in een nieuwsbrief, krant of op een website. De kaart hoort in die context thuis, maar kopiëren zorgt er voor dat die begeleidende tekst of waarschuwing bij de kaart kan verdwijnen. Zorg in die gevallen dus voor tekst 'in' de kaart zelf, of verwijs in de kaart expliciet naar de tekst.
▲Ongetwijfeld zou jij bovenstaande al als vanzelfsprekend zelf goed doen. Gelukkig zijn er voor jou dan in dit handboek veel minder vanzelfsprekende tips en trucs...
==Wat heb ik nodig in de praktijk?==
| |||