Geo-visualisatie/Inleiding Cartografie: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k globe toegevoegd |
allerlei |
||
Regel 100:
:*'''statisch en interactief'''. De kaart is 'klikbaar', maar de factor tijd zit er niet in. Via de legenda kunnen lagen worden aan- en uitgezet en/of er kan op de kaart worden in- en uitgezoomd. Gegevens uit een onderliggende database (bijvoorbeeld: de benodigde vergunning voor die locatie of dat object) verschijnen na een klik. Voorbeeld1: De kaart van Noord-Amerika. Zweef je boven een land, dan komt de naam ervan onder je cursor in beeld. Klik je er op dan komt een andere site (hier: een dummy link) in beeld. Een leuke toepassing dus. Maar het tweede voorbeeld gaat een stuk verder, en is in feite bijna een complete GIS-viewer; zie [http://www.zorgatlas.nl/ Nationale Atlas Volksgezondheid], zoals die door het RIVM wordt gemaakt met onder andere flash-technieken. Overigens, met statisch wordt niet bedoeld dat de data niet wijzigt, maar dat de kaart geen tijdsaspect in zich heeft. Dus de onderliggende data kan op de achtergrond door de webbeheerder / gegevensbeheerder wel worden gewijzigd.
:*'''dynamisch en niet actief'''. Denk aan animated-GIF, zoals die op internet zijn te vinden van een tsunami die zich over de Oceaan beweegt (o.a.: [http://walrus.wr.usgs.gov/tsunami/GIFanimation.html Tsunami animated-GIF] van de Amerikaanse overheid). Wanneer een serie ´normale´ digitale kaarten achter elkaar wordt gezet, kan een bepaalde ontwikkeling in de tijd worden weergegeven. Zie ook het voorbeeld van de kolonisatie en politieke opdeling van Australië. Soms is de vraag of de kaart niet beter als een serie kaarten naast elkaar had moeten worden geplaatst... Sommige Animated GIF's worden door gebruikers ronduit irritant gevonden; ze leiden de aandacht af van de tekst. Daarnaast wordt het tempo gedicteerd, waardoor het nauwkeurige bestuderen van de verschillen en veranderingen, op het tempo van de kaartlezer, niet mogelijk is. Het tweede voorbeeld, met de uitbreiding van het sneeuwoppervlak, is simpeler van opzet, en daardoor beter volg- en leesbaar voor een kaartlezer. Misschien dat de naam van de
:*'''dynamische en actief'''. De kaart is een animatie waarbij de gebruiker ook zelf kan bepalen wat (nog meer) getoond moet worden, hoe snel dit moet gebeuren, en welke (eigen data) moet worden toegevoegd.
Regel 106:
===Topografische en thematische kaarten===
[[Afbeelding:Topografische_kaart_Hoogeveen_1910.jpg|thumb|250px|Een '''topografische kaart''' rond Hoogeveen uit 1914]]
[[Afbeelding:800nc ex leg.jpg|thumb|250px|Een '''thematische kaart''', Paleografische kaart (bodemontstaanswijze) van Nederland 800
Er zijn twee soorten kaarten wanneer naar '''inhoud''' van een kaart wordt gekeken:
* 1) '''Topografische kaarten'''. Deze geven de locaties (x- en y- coördinaten) weer van objecten, zoals rivieren, plaatsen, wegen, monumenten, administratieve grenzen, enzovoort.
Regel 115:
Bij topografische kaarten wordt vaak gedacht aan enkel en alleen grootschalige topografische kaarten, zoals de Topografische Kaart van 1:25.000 zoals de Topografische Dienst Kadaster die maakt. Echter, topografische kaarten met een kleinschalig karakter bestaan ook, al worden die meestal referentiekaarten (Engels: reference maps), of overzichtskaarten genoemd. In de strikte zin van het woord is echter een wereldkaart met steden, rivieren en landgrenzen net zo goed een topografische kaart als een kaart van 1:25.000 waarop dorpen, beken en gemeentegrenzen staan.
:Bij thematische kaarten wordt een overdachte, beperkte selectie van objecten en toponiemen (namen) uit topografische kaarten
:De selectie van topografische namen en objecten op thematische kaarten is afhankelijk van: de doelgroep, de schaal, de spreiding van het thema / verschijnsel, en de relatie van het thema met die objecten. Bij een kaart met 'hoeveelheden interstedelijk watertransport' zullen de rivieren met hun namen niet mogen ontbreken. Daarbij moeten een dergelijke selectie zo minimaal mogelijk zijn; het thema is belangrijker. De grootte van de kaart zoals die uiteindelijk wordt afgebeeld is ook van belang; alles moet (snel) leesbaar zijn. Bijvoorbeeld, is die kaart voor op een A3 formaat in een gedetailleerd rapport voor specialisten die alle tijd hebben om dit te bestuderen, of is het voor een A0-formaat die in een zaal nog goed en snel leesbaar moet zijn?
Regel 129:
Twee voorbeelden van schematische kaarten worden getoond.
* Die van de HSL-Zuid toont alleen het noorden ongeveer juist, alle bochten zijn uit het tracé gehaald op deze kaart. Dat is géén probleem; het tracé zelf, met alle kenmerken onderweg
* Die van de metro-lijn toont de metro-stations uit elkaar getrokken. Lange trajecten zonder metrostations worden ingekort, korte trajecten worden uitgetrokken. Het voordeel is dat de kaartlezer
Het doel van een dergelijke aanpak is om de kaartlezer snel een eenvoudig overzicht te geven. Zeker wanneer de kaartlezer toch al weinig kennis heeft van het gebied, is dat geen bezwaar. Denk daarbij aan metro-lijn-kaarten. Nadeel is vaak dat dergelijke kaarten slechts voor die ene toepassing ontworpen worden, en daarom slechts voor die ene toepassing functioneel zijn. Een metro-lijn-kaart is alleen nuttig wanneer je wilt zien welke lijn je het beste kan nemen. Wanneer je op een bepaalde plek tussen twee metrostations in staat, is het echter onmogelijk om te zien naar welke metrolijn / metrostation je moet om de dichtstbijzijnde mogelijkheid te vinden. Omdat lengtes en locaties niet meer kloppen, zijn dergelijke schematisch kaarten niet geschikt voor onderhoudsdoeleinden en combinaties met andere kaarten, zoals gasleidingen en calamiteiten. Schematische tekeningen vormen daardoor een beetje een buitenbeentje in de GIS-wereld, omdat analyses en combinaties met andere datasets alleen nog maar mogelijk is op basis van koppeling via een attribuut, en niet op basis van locaties.
Regel 199:
====De impliciete betekenis van het begrip schaal: nauwkeurigheid (facultatief)====
Een schaal op een kaart zegt - behalve direct over de verhouding - ook iets over de nauwkeurigheid. Een schaal, bedoeld voor en ingewonnen op een kleinschalig niveau, kent minder objecten en minder nauwkeurig geplaatste objecten dan een grootschalige kaart. Doordat kaarten tegenwoordig vrijwel allemaal gedigitaliseerd zijn, en beschikbaar via GIS-sytemen
:Bijvoorbeeld: een wegenkaart van Europa (schaal 1:5.000.000), gecombineerd met een andere, nauwkeurige GPS-locaties van
==Thematische kaarten==
Een '''thematische kaart''' is een kaart waarop kenmerken (grootheden of attributen) van één of meerdere thema's zijn afgebeeld. Voorbeelden zijn bodem-, bevolkingsdichtheden-, klimaat- en grondgebruikkaarten. Als extra informatie voor de oriëntatie wordt vaak een beperkte
Hieronder zullen acht kaartsoorten aan bod komen. Vroeger werden kaartsoorten vaak ingedeeld op onderwerp, oftewel de inhoud die zij vertolken; fysisch-geografisch, bodemkundig,
In de voorbeelden die de revu passeren wordt vrijwel steeds één thema in beeld gebracht: de bevolking. Duidelijk zal worden dat de kaartsoorten, ook al zijn ze gebasseerd op dezelfde gegevenssoort, steeds een héél ander beeld geven van dat thema. De keuze van welke kaartsoort gebruikt dient te worden is dan ook een belangrijke keuze en hangt af van de booschap die men heeft.
Regel 214:
===Stippenkaart===
'''Algemeen:''' Bij een stippenkaart worden statistische gegevens - aantallen/voorkomens - van een bepaald fenomeen getekend als stippen. Dat kan voor enkele locaties ('één stip is één restaurant') of dat kan gebundeld ('één stip = 100 sterfgevallen'). Administratieve gebieden, zoals gemeenten of provincies, worden hierbij
In de '''voorbeeldkaart''' is het thema de inwoners van VS. De stippenkaart geeft veel details, is zuiver, maar geeft het verschijnsel niet geclassificeerd weer.
Regel 221:
===Figuratieve kaart===
'''Algemeen:''' Een figuratieve kaart (ook wel hoeveelhedenkaart) is gelijk aan de stippenkaart, echter, de stippen kunnen nu in grootte verschillen, én zijn ingetekend per (administratief) gebied. Een voorbeeld is een stedenkaart van Nederland, waarin de grootte van elk symbool van de stad gebaseerd is op het aantal inwoners.
In de '''voorbeeldkaart''' worden dezelfde gegevens weergegeven als bij de stippenkaart. Echter, nu zijn de stippen de opgetelde versie van één gebied (in dit geval: één staat). Gevaar is het samensmelten van de stippen, waardoor nog meer informatie dan bedoeld verloren gaat.
Regel 246:
'''Algemeen:''' Een isolijnenkaart geeft een verschijnsel (hoogte, diepte of vervuilingsgraad) weer op basis van lijnen die gelijke waarden weergeven. Een voorbeeld van een isolijn is een hoogtelijn. Een voorbeeld van een isolijnenkaart is een '''hoogtelijnenkaart'''.
Over de '''
[[Afbeelding:Ruimtelijk_model.JPG|thumb|right|250px|Een ruimtelijk model]]
[[Afbeelding:Ararat_PIA03399_modest.jpg|right|250px|thumb|Een ruimtelijk model van de berg Ararat (Turkije), gezien vanuit het noorden. De kleuren zijn van een satellietbeeldfoto, en zijn zodanig gemanipuleerd dat het realistische kleuren zijn geworden. (Klik op de afbeelding voor een vergroting.)]]
===Ruimtelijk model / 3D-visualisaties===
'''Algemeen:''' Een ruimtelijk model, ook wel digital elevation/terrain model (of DEM / DTM) kan dezelfde gegevens representeren als de isolijnenkaart, echter, de gegevens (hoogte, vervuilingsgraad of criminaliteit) worden middels een hoogtemodel weergegeven. De hoogte wordt (ten opzichte van de x- en y-as) vaak overdreven weergegeven, in iedergeval met een grotere schaal. Kan zeer duidelijk extremen overbrengen, en kan daardoor goed ingezet worden om de ernst van de situatie op een originele en manier bij bestuurders over te brengen. Criminaliteitscijfers van een stad, bijvoorbeeld, zijn dan als een 'gebergte van opzij' goed inzichtelijk te maken. De grootste toppen (in dit voorbeeld wellicht het centrum en bepaalde achterstandswijken) maken op die wijze veel indruk, maar kunnen gegevens daarachter verbergen. Het aanzicht van zo'n model en de hoogte van de toppen
In de '''eerste voorbeeldkaart''' is te zien dat de hoogte niet met isolijnen of kleuren, maar met een derde dimensie wordt weergegeven; er ontstaat een ruimtelijk model in plaats van een platte kaart. Naast de x- en de y- is er dus ook een z-coördinaat. Hier is de helling van een stuk strand te zien, rechtsonder de zee, linksboven de duinvoet. Een combinatie van een (ingekleurde) isolijnenkaart met een ruimtelijk model maakt de kaart nog sneller leesbaar.
Regel 264:
NB: In de Engelse/Amerikaanse literatuur wordt de term 'cartogram' verwarrend genoeg gebruikt voor een anamorfose, terwijl dit in de Nederlandse (GIS/Cartografie) litaratuur nergens aangetroffen is. Gezien 'wat' een anamorfose weergeeft, namelijk aantallen per land, kan gesteld worden dat een anamorfose tot de figuratieve kaarten behoort.
In de '''voorbeeldkaart''' is
[[Afbeelding:Anamorfose_vs_inwonertallen.PNG|thumb|right|250px|'''Een anamorfose''' van de inwonertallen van de VS]]
===Anamorfose===
'''Algemeen:''' Een anamorfose is een kaart waarbij de vorm van een land min of meer behouden blijft, maar waarbij de grootte evenredig is met een bepaald attribuut/kenmerk van dat land, bijvoorbeeld het bruto nationaal product, of het aantal inwoners. Geografisch klopt zo'n kaart niet meer, en soms is het ook erg lastig om bepaalde delen nog te herkennen. Toch heeft deze representatie van informatie een bijzondere waarde. De 'mental map' van iemand, dat wil zeggen hoe iets geografisch bij iemand in zijn hoofd zit, ook bij goed ingewijde personen, is vaak te sterk gericht op de (geografische) grootte van een land. De VS, Rusland, Brazilië kent iedereen als een groot land. De belangrijkheid lijkt iedereen van het oppervlakte afgeleid te hebben. Gaat het om economische verhoudingen, dan zijn Nederland en Duitsland echter
In de '''voorbeeldkaart''' zijn dezelfde gegevens (inwonertallen per gebied) gebruikt als bij de figuratieve kaart. Bij de figuratieve kaart worden de aantallen per staat immers voorgesteld door een symbool (bijvoorbeeld een cirkel) waarvan de grootte afhankelijk is van het aantal in dat gebied. Dit is ''dezelfde'' doelstelling als bij een anamorfose. Het symbool dat met zijn grootte de maat aangeeft is hierbij vervangen door de vorm het gebied dat de maat aangeeft. Een anamorfose zou daarom het beste ingedeeld kunnen worden als een speciaal ondersoort van de ''figuratieve kaart''.De figuratieve kaart in het eerdere voorbeeld heeft het oppervlakte terecht wit ingekleurd, zodat oppervlak niet bijdraagt aan de visuele indruk. Een anamorfose gaat verder en zorgt nog beter dat niet het geografische oppervlak de indruk bepaalt; alléén de inwonertallen bepalen de grootte van het vlak.
In de Amerikaans/Engelse literatuur wordt een anamorfose vervelend genoeg een 'cartogram' genoemd. In de Nederlandse cartografische literatuur is een cartogram echter iets anders; zie hierboven. Het maken van anamorfoses is erg lastig. Er is speciale software voor nodig. Mooie voorbeelden staan onder andere op: [http://www.sasi.group.shef.ac.uk/worldmapper/index.html Worldmapper] (van de wereld) en [http://www.geografiek.nl/anderen/geoconomie/ www.geografiek.nl] (van Europa). Op de pdf-bladzijden 35 tot en met 44 van [http://www.ncg.knaw.nl/Publicaties/Groen/pdf/44VanOosterom.pdf dit boek] geeft Bettina Speckman een overzicht van de wiskundige problemen die dit kaarttype met zich meebrengt.
[[Afbeelding:Wereldhandel_hout_tbv_EU.png|thumb|right|250px|'''Een bewegingskaart''' (houthandelstromen)]]
===Bewegingskaart===
'''Algemeen:''' Een bewegingskaart geeft een beweging weer van goederen of mensen. Denk aan forensen, treinbewegingen, afvalstoffen, het aantal tonnen vervoer via scheepvaartroutes. De dikte van de lijnen wordt vaak gebruikt om de aantallen / hoeveelheden goederen weer te geven, de lijnen zelf kunnen (geografisch correct) over de (vaar)wegen heen gaan, of deze kunnen met een mooie boog (schematisch) van plaats tot plaats of gebied tot gebied gaan. Er zijn drie soorten bewegingskaarten. Zonder pijlen, pijlen die één kant op gaan, pijlen die beide kanten opgaan. Soms beschrijven de pijlen (ongeveer) de geografische ligging van kanalen of routes, vaker zijn ze schematisch (zoals in de voorbeeldkaart). De dikte van de pijl kan de grootte weergeven van het transport, zoals bij een figuratieve kaart. De kleur van de pijl kan kwalitatief zijn (zoals bij de chrorochromatische kaart, bijvoorbeeld uit welk werelddeel het komt) maar ook kwantitatief
In de eerste '''voorbeeldkaart''' zijn houthandelsstromen te zien. Deze worden met pijlen van verschillende dikte weergegeven, afhankelijk van de hoeveelheid hout. Gezien de onzekerheden (het % illegaal hout, herkomst land en de bestemming), zijn de grove aanduidingen van de pijlen en de slechts 'ongeveer' af te lezen percentages terecht. Deze kaart is relatief simpel, en is geschikt voor een breed publiek. In de tweede voorbeeldkaart, bedoeld voor specialisten, is een bijzondere pojectie gebruikt, Peirce's Quincuncial conforme projectie. De plaatsing van Afrika, de 'bakermat' van de mens
[[Afbeelding:Map-of-human-migrations.jpg|thumb|right|250px|'''Een bewegingskaart''', tevens een '''samengestelde kaart'''. Het gaat hier om de migratie van de mens over de wereld, volgens genetisch onderzoek. De getallen geven het aantal 1000-en jaren geleden weer. Zie tekst.]]
Regel 287:
Een samengestelde kaart (ofwel een polythematische kaart) is een combinatie van bovenstaande kaarten, al of niet met ook nog een topografische component. De figuratieve kan bijvoorbeeld goed met een chropleet of chorochromatische kaart worden gecombineerd. Echter, voor een goede uitvoering geldt dat de kaart rustig moet blijven en dat beide thema's tezamen een meerwaarde moeten vormen. Ook moeten de beide thema's nog goed leesbaar blijven. In alle andere gevallen moet er vooral zoveel mogelijk voor gekozen worden om de kaarten apart aan te bieden.<ref>Bron kaartsoort-indeling: 'Kartografie, ontwerp, produktie en gebruik van Kaarten', Ormeling & Kraak, 1987</ref>.
In de '''voorbeeldkaart''', over de historische migratie van de mens over de wereld, worden maar liefst drie kaartsoorten gecombineerd: een bewegingenkaart, een chorochromatische kaart (namelijk: de natuurkundige wereld, bossen en woestijnen zijn hierop te zien, als een soort referentiekaart) en tot slot is er met kleuren aangegeven tot waar de migratie in een bepaald tijdvak is gevorderd: een choropleet dus. De gebieden van deze choropleet zijn niet zozeer exact weergegeven, wel de uiterste grenzen van die gebieden. De kaart is niet alleen een mooie kaart, hij is ook een mooi voorbeeld van een samengestelde kaart waarover je kan discussiëren of de kaart niet anders uitgevoerd kan worden. Het plaatje ''an sich'' is zo mooi, dat
<div style="padding: 0.2em 0.1em 0.2em 0.5em; width: 100%; background-color: cornsilk; border: 1px solid #777777; -moz-border-radius-topleft: 8px; -moz-border-radius-bottomleft: 8px; -moz-border-radius-topright: 8px; -moz-border-radius-bottomright: 8px;">
Regel 293:
<big><big>'''Intermezzo: De meest voorkomende fouten bij thematische kaarten'''</big></big>
De keuze voor het soort kaart is vooral afhankelijk van de beschikbare gegevens én wat de kaartenmaker wil (of moet) zeggen. Doordat kaartmakers - onbewust - de choropleten en chorochromatische kaarten vaak verwarren (dat wil zeggen, 'zomaar één van beide kaarten toepassen') gaat
</div>
Regel 300:
Virtual Reality wordt vaak tot VR afgekort, en er is geen Nederlandse term voor. Virtual Reality, tot slot, kan gezien worden als een nog geavanceerdere techniek om de gemodelleerde kaartwereld dichter bij de werkelijkheid te brengen. Er is geen sprake meer van een twee-dimensionale (2D) kaart, maar twee nieuwe dimensies zijn toegevoegd: de factor tijd en de derde dimensie (de hoogte). De tijd, de snelheid en het gezichtspunt / standpunt van de kaartlezer is vaak manipuleerbaar, soms ook het model. IT-technieken, met name technieken die tot de jaren 90 alleen in de game-wereld gebruikt werden, worden nu voor de Virtual Reality - toepassingen gebruikt. Enkele voorbeelden: daar waar de gebruiker naar toe kijkt, loopt of klikt, wordt driedimensionaal de omgeving van bijvoorbeeld nieuwbouwprojecten in beeld gebracht. Bij inspraak van omwonenden kunnen deze technieken veel helder maken, maar ook bij beleidsmakers en de ontwerpers zelf kan zo voorkomen worden dat wellicht (omgevings)factoren over het hoofd worden gezien. Zo laat de gemeente Apeldoorn omwonenden via internet een virtuele ballonvlucht maken over de stad zoals die er rond de 'kanaalzone' over een aantal jaren uit moet komen te zien <ref>http://www.apeldoorn.nl/smartsite.dws?id=54536</ref>.
In de '''voorbeeldkaart''' is een (stilstaande versie) van Virtual Reality te zien waarbij een GIS de basis heeft geleverd; een hoogtemodel, compleet met geologische gesteentelagen. De factor tijd kan worden toegevoegd, waardoor te zien is dat het schip al varende metingen verricht. Ook kan de positie (het gezichtspunt) van de 'kaartlezer' interactief worden gewijzigd. Door de geavanceerde technieken, de mooie gekleurde plaatjes, en de mogelijkheid voor de gebruiker om achter hoeken
<div style="background:#FFDAB9;">
Regel 313:
# '''3D-model''', waarmee hoogte en ook andere thema's als vervuilingsgraad zijn te visualiseren
# '''Kartogrammen''', waarin verhoudingen worden weergegeven
# '''
* Daarnaast zijn er combinaties mogelijk, er is dan sprake van een '''samengestelde kaart'''. Virtual Reality (VR) tot slot is een zeer geavanceerde techniek die ook binnen de cartografie kan worden aangewend.
* Welke kaart gebruikt dient te worden hangt af van het doel. Vaak zijn op basis van dezelfde data twee of meer soorten kaarten goed mogelijk; Welke kaart dan 'beter' is hangt af van wat de boodschap moet zijn van de kaart. Twee kaartsoorten kunnen elkaar aanvullen.
| |||