Geo-visualisatie/Oplevering: verschil tussen versies

Deze module heeft als belangrijkste thema het '''opleveren van de kaart'''. Het belangrijkste vanbij allesgeo-visualisatie is het uiteindelijke resultaat: de kaart (website of GIS-viewer). Hiermee wordt de informatie immers overgedragen. Voordat op het opleveren zelf daadwerklijk wordt ingegaan, wordt de lezer nog even geprikkeld met wat 'vervelende' vragen. Iets dat iedereen die een kaart gaat opleveren zou moeten doen. Want:

''Is de kaart echt wel goed? Zijn er niet toch nog verbeteringen aan te brengen.? Beantwoordt de kaart aan de vooraf bedachte doelen? Roept de kaart niet nieuwe vragen op? En moeten die dan misschien voorkomen of beantwoord worden? Sluit de kaart aan bij de doelgroep?''

Daarna zal aan de orde komen een stuk over het 'bewust afwijken van cartografische richtlijnen en conventies'. We hebben in alle voorgaande modules vooral gezien hoe het zou moeten. Richtlijnen en regels, vaak terecht, vlogen ons daarbij om de oren. Staar je er echter niet blind op. Dat waren immers handvaten. Afhankelijk van jouw data, van de doelgroep en het doel dat jij kent, zijn er vast andere mogelijkheden. Dat hoofdstuk roept op je creativiteit en inventiviteit te gebruiken,. zodatZodat er ook ruimte is voor een bijzondere en opvallende kaart, en niet alleen maar een 'cartografisch goede' kaart. Dit onder het mom van 'het oog wil ook wat' en 'de illustratie moet ook mooi ogen als trekpleister voor bij een artikel'.

Het grootstelaatste deel van deze module gaat echter over het opleveren zelf. Met name hoe dat digitaal moet. Zaken die eenaan rolde spelenorde komen zijn onder andere resolutie, opslagformaten en websafe kleuren.

Evalueren is bij het maken van de meeste kaarten noodzakelijk. Dit om tot verbeteringen te komen, vóórdat de kaart (duur!) gedrukt wordt, en er toch een fout op blijkt te bestaan. Verbeteringen zijn nodig om te voorkomen dat de lezer mogelijk verkeerde of zelfs schadelijke conclusies trekt.

Hoe zwaar het evalueren moet, hangt uiteraard af van de belangrijkheid van de kaart. Moeten er 10.000 exemplaten van worden gedrukt? Kan een eventuele fout snel en makkelijk verbeterd worden, zoals dat bij een web-site het geval is? Gaat de kaart over een gevoelig onderwerp? maaktMaakt de kaart deel uit van een belangrijke of wetenschappelijke vernieuwende publicatie.? Of - misschien wel belangrijker - neem je uit je zelf je eigen product serieus? Mensen maken fouten, en. kaartenmakersKaartenmakers dus ook. Je zal, na vele uren denk- en doewerk, vastheus wel één kleine fout gemaakt hebben. Of er zal toch echt wel een verbetering mogelijk zijn. Kan het toevoegen of weglaten van een kaartlaag, object of label, of een iets ander symbool of kleur, de kaart misschien toch verbeteren? Vast wel. De kans is echter groot dat jij die ene verbetering net niet ziet,. jeJe hebt er voordaarvoor immers al enkele andere verbeteringen doorgevoerd. Kortom: doe een extra check op je kaart. en doe dat niet alleen.

===Wie kan evalueren?===

:* een '''inhoudelijke deskundige'''.

::Het gaat hier om de onderzoeker, de dataleverancier. Bij een bodemkaart is dat de bodemdeskundige, bij bevolkingsdichtheid id dat de demograaf of sociaal geograaf, enzovoort. Alle aspecten, maar in het bijzonder, de oorspronkelijke gegevens, zullen aan de orde moeten komemkomen bij de zijn evaluatie.

:* '''jouzelf'''

::Doe die evaluatie op een ander moment, na een kop koffie, na nog eens de opdracht te hebben bekeken, of andere kaarten / kaartsoorten te hebben bekeken.

:* een '''cartograaf / GIS-specialist''' (een collega)

:* één of meerdere personen uit '''de doelgroep'''

:: Dat zijn de kaartlezers. Zeker wanneer het belang groot is, is het verstandig deze personen niet over te slaan. Bedenk wel dat hun commentaar weer met een ander oog beoordeeld moet worden, door jou. Een opmerking als: "die legenda eenheid moet roder" gaat echt te ver. Vraag waarom hij dat denkt, wat het probleem is. Iemand anders wil hem misschien geler. Het probleem achter de opmerking, daar gaat het om. Als dan blijkt dat hij zegt: "hij moet roder, want ik kan dan de teksten beter lezen", of "hij moet roder, want dan zie ik het onderscheid met die andere vlakken beter" dan kan je zelf beslissen of je misschien niet beter de teksten anders moet weergeven, of juist die andere vlakken een andere kleur moet geven.

===Wat kan geëvaueerdgeëvalueerd worden?===

Hiervoor kunnen onder andere gebruikt worden de 2 kernvragen die Bertin formuleerde. Beantwoordt de kaart de volgende twee kernvragen wel juist?:

:# welkWelk kenmerk speelt er op die plek?

:# hoeHoe is de geografische spreiding van dat kenmerk?

:* hierHier is een kaart, wat vind je ervan?

Dit is dus een open vraag. Geef hem de tijd. Zeg dat hij zoveel mogelijk negatieve en positieve dingen moet noemen. Vraag daarna door op wat hij allemaal noemt. Gebruik elke keer zijn opmerkingen als uitgangspunt, kom zelf niet met oplossingen, maar vraag door. Neem elke opmerking serieus ("Waarom vind je dat dan?") en spreek hem niet tegen ("Ja, maar dat heb ik groen gemaakt, omdat ..."). Hem uitleg geven kan na de evaluatie. Komen er weinig reacties, vraag dan door met vragen als "Wat zie je er in?", "Wat zijn de twee belangrijkste conclusies die je kan trekken?", "Noem drie zwakke, drie opvallende en drie sterke punten van deze kaart?".

Hier onder staan meer evaluatievragen die ook wat algemener van aard zijn, en die je zowel zelf als door iemand anders kan laten beoordelen.

:* Is de kaart rustig, hoe is de balans (verhouding tussen de kaartonderdelen)? Kan die misschien toch anders? Is de kaart niet te vol? Is de kaart niet te rustig? Als de kaart te druk is, zet dan de onderdelen verder uit elkaar, maak het kaartframe iets kleiner, zoom iets minder ver in op de objecten in het kaartframe, gebruik een kleiner font voor de begeleidende tekst of kies een groter formaat.

:* Zijn de kaartonderdelen goed uitgelijnd en niet handmatig op ongeveer de juiste plek geplaatst? Dat laatste (komt amateuristisch over)?.

:* Zijn sommige onderdelenkaartonderdelen niet te groot of te klein? De titel moet groot genoeg zijn (tekstgrootte minimaal drie maal die van de overige tekstgroottes). en isIs de schaalbalk niet te groot.?

:* Zijn er randen rondom de kaartonderdelen gebruikt en hebben deze kaartonderdelen een achtergrondkleur? Zo ja, levert dat niet een te onrustig beeld op.?

:* Zijn er labels of grenzen die aan de randen storend of onnodig in beeld komen? Verwijder die of zoom iets verder in of uit, zodat deze niet meemeer (hinderlijk) in beeld komen.

:* Maak er eens een zwart-wit kopie of print van de kaart. Hoe oogt de kaart dan? Is dat de bedoeling? Let vooral op of dehet volgordelijke legendakleurenschema nog wel volgordelijk is. En iszijn de klassen met dat kwantitatieve legendakleurenschema nog goed onderscheidend?

:* Is het aantal klassen niet te hoog? Kan 5vijf ook in plaats van acht?

:* Had de data niet beter relatief (in percentages) in plaats van absoluut (aantallen) moeten zijn? Oftewel: Is de data wel genormaliseerd? (Bijvoorbeeld:Cirkels omgerekendmet absolute aantallen inwoners kan je ook omzeten naar percentagesaantal vaninwoners/km². deEn bevolkingcriminaliteitscijfers inkan datje gebied,omzetten ofnaar aantal per 100.000 inwoners. Od cijfers kunnen worden omgerekend naar gemiddeldenafwijkingen ten opzichte van het gemiddelde in het hele gekarteerdgekarteerde gebied?).

:* Zou een andere classificatiemethode misschien nog te overwegen zijn, heb ikje überhaupt al wel nagedacht over de verdeling van de data? Voor tips en voorbeelden zie eventueel [[Geo-visualisatie/Classificatie#Lessen_uit_het_classificeren|Aanvullende tips bij het classificeren]] in deel B.

:* Zijn de belangrijkste objecten van het thema visueel goed op de voorgond aanwezig? (Bijvoorbeeld door primaire, verzadigde kleuren en, lijndiktes en - kleuren die goed opvallen.) Worden de belangrijkste onderdelen niet te veel in de ondergrond opgenomen? Een goede ondergrond (of referentiekaart met lijnen over de thematische achtergrond) is veel lichter, zoals bij pasteltinten, bevat dunnere lijnen of slechts grijstinten. Zie eventueel [[Geo-visualisatie/Deel_C:_Kaartopmaak#Visuele_hi.C3.ABrarchie|Visuele hiërarchie]] in deel B.

:* Leiden de gekozen kleuren voor de (hoofd) objecten misschien tot verkeerde associaties? Let bijvoorbeeld op bij groen en rood. Rood is fout, vuur of veel. Lichtblauw is neutraal of zee. Grijs is onbekend. Kortom: kaartlezers hebben bewust of onbewust bepaalde associaties bij kleuren. Soms zijn die associaties hinderlijk. Een niet toegankelijk terreinof onveilig natuurterrein geef je niet weer met de kleur groen. Gebruik voor de zekerheid de tabel [[Geo-visualisatie/Deel_C:_Kaartopmaak#Kleurgebruik_en_kleurassociaties|Kleurassociaties]] in deel C of test dit bij de doelgroep.

:* Is extra uitleg bij de kaart misschien een optie om vragen of verkeerde conclusies te voorkomen? Of staat een dergelijke toelichting misschien al naast de kaart, in de tekst /of op de website? Is er nog iets te zeggen over de (on)nauwkeurigheid van de kaart? Was de data echt op alle aspecten betrouwbaar? Wat is de actualiteit van alle getoonde informatie-lgen? Moet er iets bij gezegd worden voor welke conclusies de kaart zich wel en niet leent?

:* Ben je geen bronnen / copyright informatie / je eigen naam of dat het bedrijf waar je voor werkt vergeten? Misschien moet er een versie, datum of documentnummer (waar de kaart bij hoort) vermeld worden. Misschien moet het bedrijfslogo worden opgenomen. Is er niet een huisstijl (misschien zelfs specifiek voor kaarten) voor dit bedrijf? Kijk dan waarom dat zo is.

[[Afbeelding:Crystal Clear app ktip.png|20px]] '''TIP:''' Tja, al die reacties op deze vragen leveren wel veel werk op. Maar het product zal dan ook in waarde stijgen. Er zijn plotseling veel minder foute conclusies die getrokken kunnen worden. En al zullen niet alle reacties (positief én negatief) leiden tot een verandering in de kaart; je leert er wel van voor de volgende keer.

[[Afbeelding:Leer meer.png|20px]] '''SAMENVATTING:''' Evalueren levert veel reacties op. Naast verbetersuggesties levert het ook betrokkenheid en positieve reacties op. Die kan je gebruiken voor kaarten die je in de toekomst nog gaat maken. Er is veel te evalueren. Je kan dat open en gesloten doen. Open vragen zijn vooral interessant richtinrichting 'leken', gesloten vragen zijn meer iets voor de cartografen zelf. Vraag goed door waarom iemand iets vreemd of fout vindt. Dat levert je meer op dan de droge opmerking dat iets te geel, te groot of te druk is. Er zal vast wel ''iets'' niet goed zijn aan jouw kaart, iets waar jij over heen hebt gekeken. Evalueren kan zowel jij, een cartografisch onderlegd persoon of GIS-kenner, als een leek. Van die laatste kan soms nog het meeste leren. Neem al zijn problemen en opmerkingen aan voor waar, behalve zijn concrete verbetersuggesties. Hij is immers géén cartograaf / GIS-specialist. Naast de suggestie die hij noemt, zijn er vast nog wel andere manieren om zijn probleem op te lossen of te verminderen.

:* Bij historische kaarten kan bewust gebruik gemaakt worden van een lettertype met schreef, een zwart-wit afbeelding, zoals in het voorbeeld van de kaart van Rome. (De vraag is of in dit voorbeeld bewust voor een klassieke uitstraling is gekozen.)

::* afwijkende kleuren (oranje contrasteert minder metdan zwart, maar is aantrekkelijker en opvallender)

::'''Kortom''': alles met als doel nadruk te leggen op waar nu om gaat: de Flower-Power-strandplaatsen zijn belangrijker.<br />

::'''Details / waarom ziet deze kaart er uit zoals die er uit ziet''': Daarnaast moet het figuur ook plezierig en niet zakelijk en saai overkomen. De doelgroep is waarschijnlijk al geïnteresseerd, is al op de juiste bladzijde van het reisboek (of site) terechtgekomen; deze moet dan vooral het gevoel krijgen dat het er leuk is, en een saai Arial lettertype voor die stranden zou zijn vakantiegevoel wel eens om zeep kunnnkunnen helpen. Overigens, doordat de titel, de labels en de symbolen van de kustplaatsen dezelfde kleur hebben, is er géén legenda nodig. De titel is in feite een legenda geworden. Merk op dat de inzet van Zuid-Amerika met een rechthoek (ook weer oranje) laat zien waar de hoofdkaart (ook met een oranje kader) zich bevindt. Voor de doelgroep dient de hoofdkaart niet te veel detail te hebben, dus is flink ingezoomd op de 4 kuststeden. Alléén de grote steden in de omgeving zijn op de hoofdkaart terug te vinden. De kaart van Zuid-Amerika is nodig omdat de gemiddelde strandtoerist wellicht echt alléén voor de (strand)cultuur wil komen, en minder goed weet waar deze steden zich nu precies bevinden. Sterker, hoe Brazilië nu precies deel uitmaakt van Brazilië is misschien wel erg onduidelijk. Vandaar dat ook de kaart van heel Zuid-Amerika niet mag ontbreken. Alleen Brazilië in de inzet-kaart was daarom waarschijnlijk minder duidelijk geweest dan heel Zuid-Amerika. Er is dus goed rekening gehouden met de doelgroep. Tot slot iets over visuele hiërarchie: Omdat de hoofdkaart met de kustplaatsen belangrijker is, is deze in een dikker oranje frame geplaatst dan Zuid-Amerika. De plaatsing van de hoofdkaart wordt ondersteund door de leesrichting van de kaartlezer. Links boven de titel. Dan van links naar rechts: Zuid-Amerika, met daarin 'rechts': waar Brazilië ligt, daar rechts op is een klein kaart frame te zien, daar weer rechts er naast is het grote kaart frame te zien, met daar rechts in beeld de kustplaatsen met daar rechts weer de labels van de namen in beeld.