Aquaristiek/Zoetwater - amfibieën en reptielen

De amfibieën zijn een klasse van gewervelde dieren die bestaan uit drie groepen; wormsalamanders, salamanders en kikkers (en padden). Wormsalamanders worden niet aangeboden als huisdier en hebben ook een zeer verborgen levenswijze, vaak onder de grond. Van alle soorten kikkers en salamanders leven alleen de larven in het water. Vrijwel alle volwassen exemplaren hebben zich aangepast op een leven op land, hoewel op vochtige plaatsen. Veel kikkers en salamanders komen alleen in de paartijd meer in het water, vooral salamanders. Het is echter een misverstand dat deze soorten, waaronder alle Nederlandse en Belgische amfibieën, in een aquarium zouden moeten worden gehouden.

Enkele soorten zijn echter zeer sterk op water aangepast, en hierdoor geschikt voor het aquarium. Met name de Surinaamse pad, de klauwkikker en de dwergklauwkikker zijn veel aangeboden soorten kikkers. De axolotl en de olm zijn bekende strict in het water levende salamanders, maar deze laatste soort wordt niet aangeboden en is beschermd.

Salamanders

Siren Intermedia

Alle salamanders die nooit uit het water komen hebben een bijzonderheid in hun ontwikkeling; ze zijn neoteen. Dit betekent dat de larve van de salamander een aantal kenmerken behoudt, zelfs als het dier volwassen en volledig ontwikkeld is. Salamanderlarven hebben grotere voor- en kleinere achterpootjes. Ook hebben ze grote, veerachtige kieuwen, een sterk afgeplatte staart en geen longen. Gedurende de ontwikkeling verdwijnen deze kenmerken, maar niet bij soorten die neoteen zijn. Neotenie is geen toeval; soorten die als volwassen dier veel in het water leven hebben er voordeel bij.

Aquarium

Vrijwel alle soorten salamanders die neoteen zijn, leven in grotten. Hierdoor is het zeer belangrijk de watertemperatuur vooral koel te houden. Dit klinkt opmerkelijk voor een koudbloedige, maar de watertemperatuur van grotten is vaak rond de 10 á 15 graden. De voor mensen behaaglijke kamertemperatuur is al snel 2 keer te hoog.

Omdat de dieren in koel water leven zijn ze niet erg actief, en schieten alleen bij verstoring weg. Ze sparen de hiermee energie en loeren overdag op de prooi, 's nachts wordt gefoerageerd. Aquatiele salamanders leven van kleine ongewervelden, meestal geen insecten zoals op het land levende soorten salamanders, maar kleine kreeftachtigen.

Het aquarium dient natuurlijk zo groot mogelijk te zijn, liefst 1 vierkante meter per dier, en voorzien van vele spelonkvormende schuilplaatsen. De minimale waterdiepte hangt af van de soort, maar omdat alle soorten over de bodem lopen en vrijwel niet zwemmen is een diepte van enkele decimeters voldoende. Het dier wroet graag, grof zand of grind is een geschikt substraat (bodembedekking). Grotere stenen die zo geplaatst worden dat schuilplaaten worden gevormd zijn zeer gewenst, maar dienen goed vast te zitten, alle salamanders zijn zeer fragiele dieren! Beplanting is voor veel soorten onnatuurlijk en dient zo veel mogelijk achterwege gelaten te worden.

Kikkers

Surinaamse pad (pipa pipa)

Aquatiele kikkers hebben als kenmerk dat ze in het water geboren worden, zich wel ontwikkelen als volwassen kikker en het water nooit meer verlaten, terwijl ze in tegenstelling tot salamanders de larvale kenmerken altijd verliezen. In tegenstelling tot salamanders die strikt in water leven, kruipen ze niet over de bodem maar klampen zich vast aan onder- en bovenwaterobjecten en duiken af en toe op om adem te halen. Het voedsel bestaat uit kleine ongewervelden zoals insectenlarven.

Kikkers zijn, eenmaal volwassen, nooit bodembewonend zoals veel aquatiele salamanders, maar leven meer in de waterplanten. Ze zijn beweeglijker en actiever, maar stellen ook hogere eisen aan een aquarium, een wat hogere waterdiepte, onderwaterbeplanting en enkele schuilplaatsen die kunnen worden gevormd door stenen, houtblokken of andere objecten. Hoe groter het oppervlak, hoe meer levensruimte en hoe dieper het water, hoe meer bewegingsvrijheid.