Gebruiker:Piet-c/Lineaire algebra/Lineaire ruimte
Een lineaire ruimte of vectorruimte is een verzameling met een structuur, een lineaire structuur. We kunnen de elementen bij elkaar optellen en we kunnen veelvouden van de elementen maken, d.w.z. een element vermenigvuldigen met een "getal" uit het lichaam van "getallen". Een "getal", een element uit het lichaam zullen we in het vervolg een scalair noemen.
Definitie 1.1 bewerken
Een lineaire ruimte of vectorruimte over een lichaam K is een drietal , bestaande uit een verzameling V met daarop gedefinieerd een optelling en een afbeelding , scalaire vermenigvuldiging geheten, die voldoen aan de volgende voorwaarden, die inhouden dat we op gewone wijze in V kunnen optellen en met scalairen veelvouden kunnen berekenen:
(We noteren op de gebruikelijke wijze x+y voor +(x,y), en α.x of alleen αx voor .)
- Voor alle x,y ∈ V is x+y ∈ V en x+y = y+x (commutativiteit optelling)
- Voor alle x,y,z ∈ V is (x+y)+z = x+(y+z) (associativiteit optelling)
- Er is een element 0 ∈ V, waarvoor geldt: x+0 = x voor alle x ∈ V
- Voor alle x ∈ V is er een -x ∈ V, waarvoor x+(-x) = 0
- Voor alle α ∈ K en x ∈ V, is αx ∈ V
- Voor alle x ∈ V is 1x = x
- Voor alle α ∈ K en x,y ∈ V, is α(x+y) = αx + αy
- Voor alle α,β ∈ K en x ∈ V, is (α+β)x = αx + βx
- Voor alle α,β ∈ K en x ∈ V, is α(βx) = (αβ)x
Als gevolg van deze eigenschappen kunnen we a.h.w. gewoon rekenen met vectoren. De belangrijkste regels waarvan we meestal gedachteloos gebruik maken, kunnen we het best eerst algemeen aantonen.
Stelling 1.1 bewerken
Er is maar één 0.
Bewijs: bewerken
Stel ook 0' is een nul, zodat ook voor alle x geldt: x+0'=x. Dan is dus 0 = 0 + 0' = 0' + 0 = 0'.
Stelling 1.2 bewerken
Voor alle x, y en z geldt: als x + y = x + z, dan is y = z.
Bewijs: bewerken
y = –x + x + y = –x + x + z = 0 + z = z.
Stelling 1.3 bewerken
Er is maar één tegengestelde.
Bewijs: bewerken
Stel x + y = 0, dan x + y = x + (–x), dus mbv stelling 1.2: y = –x.
Stelling 1.4 bewerken
Voor alle x en y geldt: als x = x + y, dan is y = 0.
Bewijs: bewerken
x + 0 = x = x + y, dus mbv stelling 1.2: y = 0.
Stelling 1.5 bewerken
Voor alle x is 0x = 0.
Bewijs: bewerken
0x = (0 + 0)x = 0x + 0x, dus mbv stelling 1.4: 0x = 0.
Stelling 1.6 bewerken
Voor alle α is α0 = 0.
Bewijs: bewerken
α0 = α(0 + 0) = α0 + α0, dus mbv stelling 1.4: α0 = 0.
Stelling 1.7 bewerken
Voor alle x is (–1)x = –x.
Bewijs: bewerken
(–1)x + x = (–1)x + 1x = (–1 + 1)x = 0x = 0, dus (–1)x = –x.
Stelling 1.8 bewerken
Voor alle x en α geldt: als αx = 0, dan is α = 0 of x = 0.
Bewijs: bewerken
Stel α ≠ 0, dan: x = 1x = (1/α)αx = (1/α)0 = 0.
Stelling 1.9 bewerken
Voor alle x ≠ 0 geldt: als αx = βx, dan is α = β.
Bewijs: bewerken
(α - β)x = αx + (-βx) = αx + (-αx) = 0, dus α - β = 0, waaruit het gestelde volgt.
Stelling 1.10 bewerken
Voor alle α ≠ 0 geldt: als αx = αy, dan is x = y.
Bewijs: bewerken
x = (1/α)αx = (1/α)αy = y.
Notatie bewerken
Omdat het nooit tot verwarring leidt, zullen we het element 0 van V gewoon als 0 schrijven. Verder schrijven we x–y voor x+(–y).
Voorbeeld bewerken
We bekijken de punten in het platte vlak, dus . De voor de hand liggende optelling en scalaire vermenigvuldiging met reële getallen voldoen aan:
Daarmee is V een lineaire ruimte over .
Voorbeeld bewerken
Noem C de verzameling van reële continue functies op het interval (0,1) en definieer op de gebruikelijke manier de optelling en scalaire vermenenigvuldiging:
Dan is C een lineaire ruimte over .
Soms is een deel van een lineaire ruimte zelf ook een lineaire ruimte over hetzelfde lichaam, zoals alle scalaire veelvouden van een vector. We spreken dan van een lineaire deelruimte.
Definitie 1.2 bewerken
Een lineaire deelruimte D van een lineaire ruimte V over een lichaam K is een deelverzameling van V die een lineaire ruimte is over hetzelfde lichaam K.
Hoe kunnen we zien dat een deelverzameling D van een vectorruimte V een deelruimte is?
Omdat de vectoren in een deel van een vectorruimte V al de belangrijkste eigenschappen hebben, is het voldoende om aan te tonen dat met elke vector ook de scalaire veelvouden daarvan in D zitten en met elk tweetal ook hun som. Deze eisen garanderen juist dat lineaire combinaties van vectoren in D, ook in D liggen. De stelling geven we daarom zonder bewijs.
Stelling 1.11 bewerken
Een deelverzameling D van een lineaire ruimte V is een lineaire deelruimte als:
- voor alle α
en
- .