Griekse mythologie/Olympische goden

De Olympische Goden (τὸ Δωδεκάθεον / tò Dôdekátheôn - "de twaalf goden" of δώδεκα / dôdeka - "twaalf") of Olympianen (Ὄλυμπίοι / Ólympíoi) zijn de godheden uit de Griekse mythologie, die op de berg Olympus (Ὄλυμπος / Ólympos) woonden. Ze beantwoorden aan de twaalf maanden van het jaar alsook aan de dierenriemtekens.

Zeus

Zeus met adelaar.

Zeus (Ζεύς, genitivus Διός) is de oppergod, god van donder en van bliksem en van het hemelrijk en de lucht, die heerst vanaf de berg Olympus. Hij is een zoon van Kronos en Rheia, twee van de twaalf Titanen, de machtige zonen en dochters van Ouranos, de hemelgod. Kronos was de opvolger van Ouranos. Zeus had veel sterfelijke minnaressen waarbij hij kinderen had gekregen, zoals Herakles en Io. De Romeinse naam van Zeus is Jupiter, de adelaar was aan hem gewijd. Het wapen van Zeus is de Bliksem. Die verkreeg hij van de cyclopen toen deze door Zeus uit de Tartaros werden bevrijd, tijdens de oorlog tegen de Titanen.

Zeus is de Oppergod, de heerser van de hemelen en de koning van de goden. Na een lange strijd met reuzen en Titanen koos hij de berg Olympus als woonplaats voor de goden. Zijn broers Poseidon en Hades werden de heersers van de zee en van de onderwereld.

Hij was getrouwd met Hera, maar had veel avontuurtjes met andere godinnen en vrouwen. Veel goden en halfgoden zijn kinderen van Zeus, bijvoorbeeld Athene en Hercules. Zijn wapens waren bliksemschichten, gesmeed door Hephaistos.

Bij de Romeinen is hij als Jupiter ook een van de belangrijkste goden. Er zijn vele tempels aan hem gewijd, zoals de grootste midden in Rome, op het Capitool.

Hera

Godin van het huwelijk en de haard en de vrouw van Zeus, de pauw was aan haar gewijd. Haar Romeinse naam is Juno. Hera heeft met Zeus meerdere kinderen, waarvan sommigen zeggen dat zij ze alleen baarde. Genoemd als gezamenlijke kinderen worden Hephaistos, Hebe, en Ares. Sommige bronnen rekenen ook [[1]] en Eris tot hun kinderen.

Poseidon

God van de zeeën en de aardbevingen, aan hem was het paard gewijd. De Romeinse naam van Poseidon is Neptunus. Poseidon wordt vaak afgebeeld met een drietand.

Bij de verdeling van het universum tussen Zeus, Hades en Poseidon kreeg Poseidon de zeeën om over te heersen. Deze woeste god kon met zijn drietand golven hoog opzwiepen en stormen los laten barsten en weer tot bedaren brengen. Bovendien kon hij aardbevingen en ander natuurgeweld op aarde veroorzaken.

Voordat zeelieden vertrokken, gingen ze eerst offers brengen aan Poseidon om hem een kalme overtocht te bidden.

Toen de stad Athene een wedstrijd hield om een beschermgod te kiezen, gaf hij de stad een zoutbron. Hiermee verloor hij de wedstrijd van de godin Athena, die de olijfboom uitvond. Later schonk Poseidon de mensheid het paard. Met dit geschenk was men wel erg blij, al was het voor Poseidon te laat om nog beschermer van Athene te worden.

Hermes

God van de boodschappers, kooplieden, reizigers, van de handel, boodschapper der goden en beschermer van de dieven en de reizigers. Hermes draagt een staf met twee slangen. Aan zijn hoed en sandalen zitten vleugels. Om zijn schouders draagt hij een korte reizigersmantel.

Zijn Romeinse naam is Mercurius.

Hij wordt vaak afgebeeld met gevleugelde schoenen, een bedelaarsstaf en een reizigermuts. Hermes wordt vaak door op pad gestuurd om boodschappen van de goden over te brengen. Zo stuurt Zeus hem naar Aeneas om hem aan zijn plicht te herinneren. Door zijn gevleugelde sandalen is hij extra snel op zijn bestemming. Hij leende zijn sandalen uit aan de held Perseus toen die de Medusa probeerde te verslaan

Zijn speciale staf heeft Mercurius gekregen van Apollo. Met deze staf kan hij vrede stichten. De eerste keer probeerde hij het uit op twee vechtende slangen. Nadat ze aangeraakt waren met de staf kronkelden ze zich vreedzaam om de staf heen.

Op aarde is Hermes/Mercurius de god van iedereen die onderweg was. Op kruispunten stonden ook vaak beeldjes om reizigers te beschermen.

Tenslotte is hij de gids die de doden naar het dodenrijk, de onderwereld, begeleidt.

Demeter

Demeter.

Godin van de landbouw, het graan en een goede oogst. Haar Romeinse naam is Ceres. Demeter wordt in de kunst vaak met een korenaar of met de hoorn des overvloeds afgebeeld.

De blonde oogstgodin Demeter herken je aan het koren of andere landbouwproducten die ze draagt. Soms zie je haar met haar dochter Persephone, die ook als vruchtbaarheidsgodin werd vereerd.

Demeter, of in het Romeins Ceres, was een belangrijke godin, vooral op het platteland, omdat zij kon zorgen voor een goede oogst. Ze werd ook wel "Moeder Aarde" of "graanmoeder" genoemd. Er zijn voor haar grote en belangrijke tempels gebouwd.

Erg verdrietig is het verhaal hoe ze jarenlang zocht naar haar dochter Persephone (Proserpina in het Romeins) die ontvoerd was door Hades , de god van de onderwereld. Door haar verdriet bleef de aarde dor en droog. Uiteindelijk werd afgesproken dat Persephone in de lente en zomer bij haar moeder mocht wonen. De rest van het jaar bracht Persephone in de onderwereld door.

Hebe

Hebe (Ἥβη) was in de Oud-Griekse godsdienst de godin van de jeugd, een dochter van Zeus en Hera. Zij was schenkster van de goden op de Olympos.

Zij wordt gewoonlijk tot de dienende godheden gerekend, hoewel haar wegens haar afkomst eigenlijk een hogere plaats toekwam. Oorspronkelijk had zij als natuurgodin, als de dochter van de hemel en de reine, ijle lucht de betekenis van de bloei van de natuur in de lente.

Toen haar betrekking tot de natuur langzamerhand uit het oog verloren werd, bleef er voor haar in de godenwereld van de Olympos geen andere plaats over, dan mannen, als zij ten strijde uittrekken of uit de slag terugkeren, een verkwikkende drank toe te reiken en de vreemdelingen welkom te heten. Het was dus natuurlijk, dat aan de godin van de jeugd de taak werd opgedragen om aan de goden de nektar te schenken, waardoor zij hun onsterfelijkheid en eeuwige jeugd behielden, totdat zij hierin vervangen werd door Ganymedes. Die vervanging vond waarschijnlijk haar oorzaak in het ontstaan van de gewoonte - vooral bij de Ioniërs - om aan de tafels van de rijken, schone knapen als wijnschenkers te gebruiken.

De mythe schreef die vervanging toe aan het huwelijk van Hebe met Herakles, nadat deze zich met Hera had verzoend en onder de onsterfelijken was opgenomen. De moeilijke loopbaan van de grootste van de Griekse heroën kon geen schoner en meer verzoenend einde vinden, dan hierin, dat Hera, die hem zo heftig had vervolgd, hem haar eigen dochter, haar eigen evenbeeld, maar schoner en jeugdiger dan zij, tot gade gaf. Uit dit huwelijk kwamen twee zonen Alexiares en Aniketos. In Athene hadden Herakles en Hebe gemeenschappelijke altaren.

Voor haar moeder Hera spande Hebe de paarden in; de gewonde Ares verkwikte zij door een bad. In Phlius vereerde men haar naast en met Ganymedes en gaf men haar de naam Ganymeda.

In de beeldende kunst

Hebe door Antonio Canova (1800-1805, Hermitage Museum).

De beeldhouwers hebben haar niet dikwijls tot onderwerp van hun voorstellingen gekozen. Zij werd natuurlijk altijd voorgesteld als een schone, jeugdige godin, die door haar frisheid een onweerstaanbaar bekoorlijke invloed uitoefent. Gewoonlijk beeldt men haar af in een lichte, opgeschorte kleding, soms het bovenlijf geheel naakt, meestal met een drinkschaal in de hand. Soms ook de adelaar van Zeus aan haar zijde en verlustigt zich erin met deze te spelen.

Eredienst

In de eredienst bekleedt Hebe geen gewichtige plaats. Het schijnt, dat ze meestal te samen met haar moeder Hera werd vereerd, terwijl zij ook in nauwe betrekking stond tot Dionysos, de god van de zich eeuwig verjongende groeikracht van de natuur.

Ares

God van de oorlog, zijn Romeinse naam was Mars. Bij de Grieken was hij niet heel geliefd.

In tegenstelling tot Athena, was hij de God van de brute oorlog en geweld. Hij hield van vechten, maar was niet bepaald dapper: werd hij gewond, vluchtte hij tierend terug naar de Olympos. Ares, de oorlogsgod, is een echte vechtersbaas. Hij denkt nooit lang na maar stormt overal meteen op af. Heel anders dus dan de oorlogsgodin Athene, die juist nadenkt over slimme manieren om de vijand aan te vallen. In de Trojaanse oorlog staan ze ieder aan een andere kant: Ares is voor de Trojanen, Athene helpt de Grieken.

Met de liefdesgodin Afrodite (Venus) kon de stoere Ares juist heel goed opschieten. Ze waren erg verliefd op elkaar en hadden samen een aantal kinderen zoals het liefdesgodje Eros.

Bij de Romeinen was de oorlogsgod Mars een belangrijke god, omdat de Romeinse legers veel oorlogen voerden om nieuwe gebieden te veroveren. Bovendien was Mars volgens Romeinse mythen de vader van Romulus en Remus, de wolfskinderen die Rome hebben gesticht. De eerste maand van het Romeinse nieuwe jaar werd naar hem "Mars" genoemd, bij ons is dat de maand maart, niet de eerste maar de derde maand. De Romeinen hielden ieder jaar een aantal feesten ter ere van Mars, onder andere paardenrennen op 14 maart.

Hestia

Godin van de haard en het huis. Zij werd vooral veel vereerd door de Romeinen.

Hestia is de oudste zus van Zeus. Ze zat midden in de hemel bij de haard ("Hestia" betekent "haard"). Ze mocht altijd als eerste een stukje kiezen uit het geofferde vlees. Omdat de haard het middelpunt is van het gezinsleven is Hestia ook de godin van het gezin. Als mensen ergens anders een kolonie gingen stichten, namen ze een stukje gloeiend hout mee uit de "haard" van hun geboortestad.

Hestia is beter bekend onder haar Romeinse naam Vesta, want ze was erg belangrijk bij de Romeinen. Zolang het heilig vuur brandde in haar tempel, de tempel van de Vestaalse maagden, was de stad veilig. Ieder jaar op nieuwjaarsdag, 1 maart, werd het opnieuw aangestoken. Ging het tussentijds uit, dan voorspelde dat niet veel goeds. Op 9 juni waren de Vestalia, het feest van de Vestaalse maagden. Huismoeders brachten dan hun offers naar de tempel van Vesta. De ezels die de molenstenen trokken mochten die dag rusten. Ze werden versierd met viooltjes en vlechten van brood.

Hestia verliet uiteindelijk de Olympus om plaats te maken voor Bacchus, de god van de drank.

Hephaistos

Hephaistos is de smid onder de goden, hij smeedt de bliksemschichten voor Zeus en veel meer mooie en betoverende dingen. Hij doet dat in zijn smidse, onder een vulkaan waaruit je het vuur soms hoog ziet opspatten als hij aan het werk is. Zo komt hij ook aan zijn Romeinse naam: Vulcanus. Hij wordt geholpen door de cyclopen, eenogige reuzen.

De moeder van Hephaistos is Hera. Volgens een van de versies van het verhaal smeet zij hem na zijn geboorte van de berg Olympus, omdat hij zo lelijk was. Hephaistos groeide op in een grot, waar hij de smeedkunst leerde. Later nam hij wraak op zijn moeder door een prachtige troon voor haar te maken, waar ze niet meer uit los kon komen toen ze erop ging zitten. Toen hij zijn moeder zelf losgemaakt had, mocht hij als beloning trouwen met de mooie Afrodite.

Later werd hij, in een vlaag van woede, nog eens door Zeus van de Olympus gegooid. Hij kwam deze keer minder goed terecht, op het eiland Lemnos, en brak beide benen. Sindsdien loopt hij mank. Maar hij maakte snel twee gouden meisjes om hem bij het lopen te steunen.

Athene/(Pallas) Athena

Godin van de wijsheid, techniek en de krijgskunst, de uil was aan haar gewijd. Haar Romeinse naam is Minerva. Ze wordt in de kunst in wapenrusting afgebeeld.

Athene, Athena of Pallas Athena is een dochter van Zeus. Ze is geboren uit zijn hoofd.

Behalve godin van wijsheid is ze godin van de oorlog, maar dan niet van het vechten, zoals Ares, maar van het bedenken van slimme strategieën. Ze is daarnaast ook nog godin van nijverheid, zoals spinnen, naaien en pottenbakken. Ze heeft veel handige dingen uitgevonden zoals de kruik en het pottenbakkerswiel.

Haar belangrijkste uitvinding is de olijfboom. Door deze uitvinding won ze een wedstrijd met Poseidon. De winnaar, Athene dus, werd beschermgod van de Griekse stad Athene. Haar uil is nog altijd het symbool van de stad. Mensen offerden vaak olijfolie aan haar.

Athene was ook beschermster van helden als Odysseus, Heracles en Perseus. De enge Medusakop die ze op haar borst draagt heeft ze gekregen van Perseus.

Pan

De wilde herdersgod Pan is de god van de bergen en wouden, woeste en verlaten plekken. Hij beschermt herders en hun kudden, jagers, vissers en imkers.

Hij woont in een grot in het liefelijke groene Arcadië. Overdag slaapt hij, 's nachts zwerft hij door de bossen en zaait "paniek", door mensen en dieren plotseling te laten schrikken.

Pan danst graag en speelt vaak op zijn fluit maar het liefst zit hij achter de nimfen aan. Zo komt hij ook aan zijn panfluit: Syrinx, een waternimf, veranderde vlak voordat Pan haar kon pakken in een rietstengel. Pan sneed de rietstengel af en van deze stengel maakte hij zijn eerste panfluit.

Pan kon prachtig spelen op zijn panfluit. Hij heeft wel eens een wedstrijd gehouden met Apollo, die op zijn lier speelde, koning Midas wees de winnaar aan.

Aphrodite

Godin van de liefde, de schoonheid en vruchtbaarheid, wordt vaak vergezeld door de liefdes god Eros (zijn andere namen waren Cupido en Amor). Haar Romeinse naam was Venus en ze zou aan het begin van de stamboom van de Julii (bekend door o.a Gaius Julius Caesar) hebben gestaan. Ze is geboren uit het schuim van de zee. Zie Aphrodite

Apollo

God van het licht, de zon, de muziek, de schone kunsten,de profetie en de geneeskunst,hij was de tweelingbroer van Artemis. Zijn Romeinse naam was ook Apollo en hij werd afgebeeld met een lier.

Hij was de beste muzikant onder de goden en mensen. Hij had ook de macht over het orakel van Delphi nadat hij een python doodde.

Artemis

Godin van de jacht, maan en de maagdelijkheid ze is beeldschoon en knap en beschermt vele dingen. Haar vader heet Zeus/Jupiter (Oppergod) en haar moeder heet Leto/Latona (Natuurgodin). Ze heeft een tweelingbroer en die heet Apollo. Ze lijken heel veel op elkaar. Artemis draagt een kort jurkje en een pijl en boog. In het Latijn heet ze Diana. Ze heeft ook een bijnaam, iedereen noemt haar Dheila. Dat komt van het eilandje Delos. Daar was Artemis geboren samen met Apollo. Artemis wilde maagd blijven. Dat betekent dat ze niet wilde trouwen of kinderen krijgen, terwijl ze vrouwen beschermt als ze zwanger zijn. Haar vader (Zeus) gaf haar toestemming om maagd te blijven. Ze was ook de beschermgodin van de kuisheid. Dat betekent dat ze de beschermgodin van zuiverheid was. Er zijn dingen die bij Artemis horen zoals: ganzen, wilde honden, de olijfboom. Ze hield ook heel erg van dieren en beschermde ook die, ze hield het meest van het hert en de beer. Ze was eigenlijk de heerser van het wild. Dat betekent dat ze bijvoorbeeld veel wilde dieren beschermde. Maar Homerus (Griekse dichter/zanger) beschreef haar als een jachtgodin.

De onderwereld

Hades

Hades ontvoert Persephone

God van de dood en de onderwereld, die ook wel Tartaros of Hades wordt genoemd. Zijn Romeinse naam was Pluto. Hij is de broer van Zeus. Hades werd vaak afgebeeld met een kap waarmee hij onzichtbaar kon worden en Cerberus (hond met drie koppen).

Persephone

Godin van de Onderwereld en dochter van Demeter en Zeus, haar Romeinse naam was Proserpina. Persephone werd door Hades geroofd om haar zijn vrouw te maken, hierdoor werd haar moeder Demeter zo verdrietig dat zij haar taken verwaarloosde. Uiteindelijk smeekte Demeter aan Zeus om haar dochter te bevrijden. Zeus, ontroerd door Demeter, beloofde dat hij Persephone uit de Tartarus zou weghalen als zij nog niet van het voedsel van de doden had gegeten. Persephone had echter zes granaatappelpitten gegeten, dus kon zij niet voor eeuwig weg uit de Tartarus, zij moest zes maanden per jaar in de Tartarus blijven, één maand per pit, de andere zes maanden mocht zij bij haar moeder zijn. Deze mythe verklaart dus het optreden van winter en zomer: in de winter is Persephone in de Tartarus en verwaarloost Demeter haar taken, in de zomer zijn Persephone en haar moeder weer herenigd en groeien de gewassen en planten ook weer.

Latere Olympioi

Hestia verliet uiteindelijk de Olympus om plaats te maken voor Dionysus, God van de wijn en de vruchtbaarheid. Ook Herakles werd opgenomen op de Olympus, maar moest hiervoor niemand van zijn of haar plaats verdringen, want Demeter bracht slechts de helft van het jaar door op de Olympus (zie Persephone, waardoor er dus een plaats vacant was. Ook Hebe, die Herakles derde echtgenote zou worden, vertoefde op de Olympus. Deze goden zijn in oorsprong dus geen Olympische goden, maar omdat zij belangrijke thema's uit het Griekse leven uitbeelden, zijn zij toch opgenomen tussen de belangrijkste godheden van het Griekse pantheon.

Het gaat verder met De Muzen>>>.